ایران و ارمنستان در ویکی لیکس: نقش ایران در مناقشه قره باغ
ارمنستان، همسایه شمالی ایران با وجود همپیمانی‌هایش با غرب و آمریکا، روابط حسنه‌ای با تهران دارد.
اسناد ویکی‌لیکس نشان می‌دهد که زد و بندهای ایران و ارمنستان بیش از آن است که در روابط رسمی دو کشور دیده می‌شود.
برپایه یکی از اسناد که تازیخ دی ماه ۱۳۸۷ (اواخر دسامبر ۲۰۰۸) دارد ، جان نگروبونتی معاون وقت وزارت امور خارجه آمریکا، نامه‌ای به سرژ سرکسیان رئیس جمهور ارمنستان فرستاده و او را تهدید به اعمال تحریم‌های بین المللی به دلیل فروش اسلحه به ایران کرده است.
این سند یادآور شده است این اسلحه که حاوی تیربار و خمپاره و موشک بوده است، در اختیار شبه نظامیان شیعه در عراق قرار گرفته و در حملات این شبه نظامیان به نیروهای آمریکایی به کار رفته است.
اشاره این سند به «سپاه المهدی» وابسته به جنبش شیعه صدر عراق است که با ایران روابط خوبی دارد و در چند نوبت با نیروهای آمریکایی در عراق درگیر شده است.
کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، مساله فروش اسلحه ارمنستان به ایران را با سرکسیان به بحث گذاشته که رئیس جمهور ارمنستان آن را رد کرده است.
در خصوص روابط ایران و ارمنستان، ویکی‌لیکس سندی منتشر کرده که تاریخ آن به ۸ اردیبهشت ۱۳۸۸ (۲۸ آوریل ۲۰۰۹) باز می‌گردد. این سند حاوی گفته‌های ادوارد نعلبندیان وزیر امور خارجه ارمنستان به سفیر آمریکا در کشورش درباره سفر سرژ سرکسیان به ایران است. این سفر در روزهای ۲۴ و ۲۵ فروردین همان سال صورت گرفت.
رئیس جمهور ارمنستان در بدو ورود به تهران به مقام‌های ایرانی گفته بود: «من به ایران آمدم تا روابط دوستانه بین دو کشور را تعمیق بخشم.»
نعلبندیان در این باره به سفیر آمریکا گفته است: «با توجه به نزدیکی مرزهای ما با ترکیه و جمهوری آذربایجان، کشور ما هیچ انتخابی جز انتخاب همکاری با ایران در حوزه‌های انرژی و حمل و نقل ندارد.»
روابط ارمنستان و ترکیه پس به دلیل آنچه که قتل عام ارامنه به دست امپراتوری عثمانی خوانده می شود تنش آمیز و سرد است. با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری برای از میان برداشته شدن تنش‌ها به ویژه از سوی آمریکا صورت گرفته است.
ارمنستان سعی می‌کند وقوع این قتل عام در محافل بین المللی به رسمیت شناخته شود.
از سوی دیگر ارمنستان دولت ترکیه را متهم می‌کند که مناطق غربی‌اش (سرزمین‌های آرارات) را به تصرف در آورده و ترک‌های ساکن این منطقه، از آسیای مرکزی و سرزمین قفقاز به این منطقه کوچانده شده اند.
حدود سه سال پیش سرانجام مقام‌های عالی رتبه دو کشور ترکیه و ارمنستان به پایتخت‌های یکدیگر سفر کردند و مرزهای دو کشور بازگشایی شد.
از طرف دیگر دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره باغ با یکدیگر اختلاف ارضی دارند. در این موضوع اسناد ویکی‌لیکس «دخالت ایران» را در راستای پایان نیافتن این تنش ارزیابی می کند.
از زمان فروپاشی شوروی تا سال ۱۹۹۴ در پی شورش ارامنه در منطقه قره باغ که خواستار جدایی از جمهوری آذربایجان بودند جنگی بین دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان درگرفت، در جریان جنگ حکومتی ارمنی در قره باغ به قدرت رسیده و بخش‌هایی از خاک آذربایجان نیز به تصرف ارمنستان درآمد.
یکی از اسناد ویکی‌لیکس که متعلق به مهر ۱۳۸۶ (اکتبر ۲۰۰۷) است، به خواسته ایران برای ادامه مناقشه قزه باغ میان ارمنستان و آذربایجان می‌پردازد.
بر پایه این سند که حاوی گزارش فرستاده شده توسط آنه دئرسه سفیر وقت آمریکا در ارمنستان به وزارت امور خارجه‌اش است، شماری از دیپلمات‌های آمریکایی مسئول مسائل ایران، با برخی از نمایندگان دایره‌های سیاسی، تجار و شخصیت‌های برجسته فرهنگی ارمنستان، دیدار و گفت‌و‌گو کرده‌اند.
بنا بر این گزارش، ارمنی‌ها در این دیدار تاکید کرده‌اند که ایران خواهان ادامه مناقشه ارمنستان با آذربایجان بر سر قره باغ است.
داوید شاه نظریان مشاور امنیتی سابق رئیس جمهور ارمنستان که در این دیدار حضور داشته، به دیپلمات‌های آمریکایی گفته است:«روابط بین ایران و ارمنستان، محدود به داد و ستدهای بازرگانی نیست. در مسائل سیاسی و امنیتی نیز در سطوح عالی همکاری های متقابل وجود دارد.»
او در ادامه سخنان خود تاکید کرده است که ایران خواهان حل مناقشه قره باغ نیست زیرا وضعیت موجود، دولت جمهوری آذربایجان را از متمرکز شدن بر مسائل ترک‌های ساکن در شمال ایران باز می‌دارد و این گونه امکان گسترش فعالیت های [احتمالی] جدایی طلبانه در استان‌های آذری( آزربايجانى) نشین ایران را کاهش می‌دهد.
بى بى سى
