روز ۲۰ خرداد/ ۱۰ ژوئن، خبرگزاری‌های جهان، خبر تصرف شهر موصل، مرکز استان نینوا و دومین شهر بزرگ عراق، از سوی شبه نظامیان دولت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش را منتشر کردندسقوط موصل با جمعیتی در حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر، حیرت همه را برانگیخت. در واقع تصرف این شهر از سوی شبه نظامیان افراطی داعش مانند آن است که مثلا گروه افراطی جندالله درعرض یک شبانه روز در استان بلوچستان ایران شهر زاهدان را به تصرف خود در آورد. مقالهحمله لو رفته ۹۰۰ شبه نظامی داعش به شهر بزرگی چون موصل که محل استقرار لشکر سوم پلیس فدرال عراق، فرماندهی نیروی زمینی ارتش عراق و فرماندهی عملیات مشترک موصل با نیرویی در کل به استعداد ۲۰ هزار نفر، ده‌ها تانک و مقادیر زیادی اسلحه سنگین و مهمات بود چگونه می‌تواند بدون وقوع درگیری، منتهی به پیروزی سریع و قاطع افراطیون سلفی و فرار فرماندهان طراز اول و از هم گسیختگی ده‌ها هزار نفر از نیروهای ارتش عراق شود. نیروهایی که سوگند یاد کرده بوند تا از تمامیت ارضی عراق و شهروندان عراقی، بدون لحاظ ملاحظات قومی و طایفه‌ای حفاظت و دفاع کنند و در صورت لزوم در راه وطنشان بمیرند.
پرسش اساسی این است: به چه دلیل فرماندهان عالی رتبه ارتش حکومت شیعی عراق در موصل، همراه با سربازان مسلح و عمدتا شیعه مذهب آن مانند دانه‌های تسبیحی که نخش پاره می‌شود بر زمین ریختند و اکثریت آنان بدون اینکه گلوله‌ای شلیک کنند سر از اربیل و سنجار و دهوک و بغداد درآوردند و حتی به فکر دفاع از شهرهای تورکمن‌نشین کرکوک، توزخورماتو و تلعفر نیز نیفتادند و این شهرهای بسیار مهم و بعضا نفت خیز را یا تقدیم حکومت محلی شمال عراق و یا تسلیم شبه نظامین داعش کردند تا مرزهای غیرتاریخی این دو نظام خودخوانده و جعلی که گویی در تفاهم با یکدیگر نیز به سر می‌برند، همانگونه که خواست برخی از قدرتهای آنتی تورک است، فراختر گردد.
در این میان تصور وجود نیروی دفاعی به مراتب بیشتر از مهاجمین داعش در موصل، سبب شد تا ترکیه نیز از خارج کردن فوری اعضای کنسولگری خود در این شهر منصرف شود. همین درنگ موجب گردید تا بی توجه به مصونیتهای دیپلماتیک، به دنبال حمله داعشیان به این کنسولگری، ۴۸ تن، شامل ۳ کودک، ۱۵ دیپلمات و ۳۰ کارمند همراه با دهها راننده ترک در طول جاده‌های منتهی به موصل به گروگان گرفته شود. در واقع داعش که بیمناک از مداخله ارتش ترکیه در موقع لزوم در عراق بود در اقدامی ضد انسانی، چاقوی خود را بر گلوی شهروندان ترک گذاشت و در حال حضار به رغم گذشت بیش از یک ماه، حتی از آزاد کردن اطفال و زنان ترک نیز خودداری می‌کند.
پس از تصرف موصل، داعش خبر از به اسارت گرفتن ۲ هزار سرباز عراقی نیز داد. این گروه افراطی سلفی، اندکی بعد عکسها و تصاویر دلهره آوری از اعدام فله ای ۱۲۰۰ تن از این اسرا را تنها به دلیل شیعه بودنشان منتشر کرد. ایا این عجیب نیست که سربازان شیعه ارتش عراق که کشورشان درگیر یک جنگ خونین فرقه ای و مذهبی است، از انگیزه کافی برای نبرد با سلفیان برخوردار نباشند؟ انهم در برابر گروهی که در ارامش کامل، اطفال را نیز تنها به خاطر تفاوت مذهبشان سر می‌برند.
شهر موصل که در۳۷۵ کیلومتری شمال غرب بغداد قرار دارد حتی به رغم فرار ارتش عراق و سقوط آنی‌اش، باز هم می‌توانست مقاومت کند. اعزام فوری نیروهای تقویتی از بغداد و یا شهرهای نزدیکتر دیگر به موصل و حتی تشکیل ستادهای مقاومت مردمی در شهری که از سال ۲۰۰۳ به دنبال اشغال آن از سوی نیروهای آمریکایی شاهد اغتشاشات متعددی بوده و عموما و لزوما از شهروندان مسلحی برخوردار است، انتظار دور از ذهنی نیست.
ترکیب جمعیت موصل نیز پیچیدگی خاص خود را دارد.
درید کشموله، استاندار نینوا که شهر نفت خیز موصل مرکز آن است در گفتگو با خبرگزاری فرانسه درباره ترکیب جمیعتی این شهر گفته است: موصل دارای جمعیتی مرکب از مسلمانان عرب سنی و شیعه، تورکمن‌های سنی و شیعه، آزربایجانی‌های شیعه، مسیحییان کلدانی و ‌آشوری و سریانی و نیز کردها و طوایف یزیدی و شبک‌ها می‌باشد.
این ترکیب جمیعتی عمدتا جوان و بظاهر ناهمگون در اصل می‌تواند در برابر سیاه پوشان داعش بصورتی همگون عمل کند. چرا که به غیر از جمعی از فرماندهان بعثی طرفدار داعش و جمعی از سران منفعت طلب عشایر سنی و یا گروهی از شهروندان سلفی‌گرای موصل، اکثریت عمده اهالی این شهر از پتانسیل مبارزه علیه داعش برخوردارند. به جرات می‌توان گفت که عمده اهل سنت عراق با داعش مخالف است و حتی یکی از اصلی‌ترین دشمنان داعش که مدام به دنبال امحای فیزیکی آنان می‌باشد سنیانی هستند که داعش را نه تنها دشمن شیعیان ریال بلکه دشمن نخست اهل سنت بیان می‌کنند.
در این میان تشکیل کانونهای مقاومت از سوی شمار اندکی از تورکمنان شیعه، در شهرها و روستاهای تورکمن نشین استانهای صلاح الدین و نینوا اگرچه توانست نیروی مردمی قابل ملاحظه‌ای را تشکیل دهد، اما به دنبال رفتارهای مشکوک نیروهای کرد وابسته به اربیل، تعداد زیادی از آنان خود را بصورتی غیر منتظره در کمین داعشیان یافته و به وضع دلخراشی به شهادت رسیدند.
در حال حاضر صدها هزار انسان ترکمن اهم از شیعه و یا سنی، مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده و غریبانه با ترس و دلهره در سرزمین دشمن تاریخی یعنی همان کردستان عراق، منتظر سرنوشت خود هستند. سرنوشتی که آینه تاریخ به راحتی آنرا منعکس می‌کند.
درد و رنجی که ناگهان همانند بارانی از گلوله و دشنه در روز ۱۴-م ماه جولای سال ۱۹۵۹ بر سر مردم ترکمن کرکوک بارید را اگر یک ترکمن فراموش کند یا دیوانه است و یا خائن.
در آن سال در نسل کشی فاجعه باری که به مدت ۳ روز و ۳ شب طول کشید، هزاران ترکمن بصورت اعم، از زنان و کودکان و بطور اخص، از روشنفکران و بزرگان شهر، از سوی کردهای مسلح روستایی در شهر کرکوک بصورت فجیعی کشته شدند و خانه‌های آنان یا غارت گردید و یا به اتش کشیده شد.
این در حالی است که در ۱۲ دسامبر سال ۱۹۴۶ یا در خلال فاجعه نسل کشی ۲۱ آزرماه سال ۱۳۲۵، ده‌ها هزار آزربایجانی (شیعه) نیز، به دست ارتش شیعه و فارس ایران، بصورت سازمان دهی شده و به گونه‌ای حیوان صفاته، به مدت یک هفته کشتار شدند و فاتحان آریامهر، هر آنچه که از ثروت مادی، غنای فرهنگی، گنجینه فکری و دفینه ادبی ترکان آزربایجان یافتند را یا غارت کردند و یا همانند همفکران نازیشان به آتش سپردند.
حوادث نیم قرن اخیر در عراق و ایران بخوبی نشان می‌دهد که چشم امید داشتن به یاری پیشمرگ‌های کرد بارزانی، شیعیان تحت هدایت تهران، سپاه بدر ایران، فتاوی علمای قم و نجف و کربلا و یا حتی نیروهای مستقر آمریکایی در عراق اشتباه محض است و ترک‌های آزربایجان و تورکمن‌های عراق جز با همبستگی، همدلی و همیاری میان خود، قادر به دفاع از ملت و وطن خود نخواهند بود.
ای کاش تمامی تورکمنان فارغ از مذهب و نگاه سیاسی‌اشان دوشادوش یکدیگر قرار می‌گرفتند و با تشکیل واحدهای مقاومت، به دفاع از شهرهای موطن خود برمی‌خواستند.
توجه داشته باشیم که مردم کوزوو با جمعیتی در حدود یک و نیم میلیون نفر از سال ۱۹۹۵ به مدت ۴ سال با تشکیل ارتش آزادیبخش کوزوو، در برابر ارتش مجهز یوگسلاوی و تا سال ۱۹۹۹ ایستادند و به رغم کشته و مجروح شدن ده‌ها هزار تن و آوارگی بیش از ۸۰۰ هزار تن دیگر از اهالی این منطقه، به مقاومت سرسختانه خود ادامه دادند و در نهایت نیز به استقلال دست یافتند.
این در حالی است که در موصل و بدتر از ان در شهرهای تورکمن نشینی چون تلعفر و منصوره که اکنون در اختیار داعش قرار دارد اهالی شهرها به رغم آگاهی از کمیت آماری و کیفیت رفتاری داعشیان موفق به اتحاد در اندیشه و عمل نشدند. چرا که بسیاری از تورکمنان شیعه که هنوز نیز امید به تهران دارند و چشمان خود را بر نحوه رفتار فاشیستی رهبران فارس تبار ایران علیه ده‌ها میلیون هم‌نژاد خود در این کشور بسته‌اند در این اندیشه خام فرو رفته‌اند که دولت به اصطلاح شیعی ایت الله خامنه‌ای و یا حکومت مدعی شیعی‌گری نوری المالکی به یقین از انان حمایت خواهند کرد، غافل از اینکه نه تهران و نه بغداد، هیچ‌کدام در برابر داعش، آنچنان که باید ظاهر نشدند و تنها اقدام به بزرگ گویی و لفاظی کردند.
در واقع هم تهران و هم بغداد که خود را در برابر طغیان غیر منتظره داعش می‌دیدند هنوز نتوانسته‌اند درک کنند که چرا دولت اسلامی عراق و شام که در سوریه متکی به کمک‌های آنان بود و بیش از آنچه که با رژیم دمشق دشمنی داشته باشد سر جنگ با ارتش آزاد سوریه را داشت، این گونه نافرمان شده و منافع آنان را نادیده گرفته است.
تصرف موصل همراه با حدود یک میلیارد دلار وجه نقد موجود در بانک مرکزی شعبه این شهر، از سوی داعش و حرکت آنان به سوی بغداد به خوبی مبین این حقیقت برای رهبران استثمارگر مذهب شعیه در ایران و عراق بود که همیشه دشمن دشمن من، دوست من نیست!
از سوی دیگر دانسته شد که فتاوی علمای قم و نجف نیز اگرچه به نام دفاع از شیعیان صادر شده اما در واقع گره گشای کلاف سردرگم عراق نمی‌باشد و حتی به فرض تاثیرش، تنها می‌تواند جمعیت شیعه تورکمن را شامل شود و برای نیمی دیگر نه درمان، بلکه درد آفرین نیز باشد.
در انتظار تاثیر فتاوی دوردستها بودن همانند امید برخی از نیروهای مائوئیست در ایران دوران پهلوی است که در انتظار فرمان حمله مائو، رهبر چین کمونیست، علیه نظام کاپیتالیستی ایران به سر می‌بردند.
اما آن حقیقتی که امروزه همچون پتک بر سر مردم عراق و بخصوص اهالی شهرهای تورکمن نشین در عراق فرود آمده و هولناکتر از جنون داعش و دردناکتر از خون تورکمنان شده است تفرقه، تشتت و تعللی است که در میان جمعیت قریب به ۳ میلیون نفری تورکمن ائلی در عراق قابل مشاهده است. وضعیت تاسف آوری که اعتماد به نفس، ابتکار عمل و اراده رزم را از آنان گرفته و هر کدام را به سویی پراکنده و چشم انتظار کمک کشورهای همجوار نگاه داشته است. همین وضعیت اسفبار کمابیش در خصوص تورکمن‌های سوریه نیز مشاهده می‌شود.
اگر این اوضاع ادامه یابد، حتی یاری‌های مستقیم هیچ کشوری به تورکمن‌ها درمان دردها و مرهم زخمهایشان نخواهد بود.
آن بلای هولناکی که امروزه بر سر مردم تورکمن عراق آمده، فردا با شدتی قویتر می‌تواند بر سر مردم آزربایجان جنوبی بیاید.
اگر بیدار و بیدارگر نشویم، اگر متحد و متحد ساز نشویم، اگر صاحب برنامه‌ریزی و دقت عمل و اراده آهنین نباشیم، اگر رهبران و قهرمانان و بزرگان خود را نشناسیم، اگر تک رو و مغرور و خودستا باشیم، اگر سست و تنبل و خانه‌نشین بمانیم، اگر فدایی و جانباز و سرباز وطن نشویم،… همانند یک ناو شکن عظیم فاقد یک دریاسالار، با نخستین اژدر زیردریایی دشمن درهم خواهیم شکست و به قعر تاریخ فرو خواهیم رفت.
چراکه به قول اجداد فهیم ما چاهی که از ته نجوشد با آب ریختن از سرش پر نمی‌شود.
ف. صفوی- ۱۶ جولای سال ۲۰۱۴