دوقتور زهتابی: پیشه‌وری نین اؤلومو طبیعی دئییل

سیدجعفر پیشه‌وری تکجه آذرباجان دئیل بلکه ایران و قفقاز-ین معاصر تاریخینده چوخ اؤنملی ایزی اولان بیر سیاست آدامی دیر. یاشامی نین بؤیوک قیسمینی دوشونجه‌سی اوغروندا ساواش آپاران بیر اینسان دیر. اونون یاشام حیکایه‌سی گیزلی نوکته‌لر ایله دولو دور. اؤلومو ده یاشامی کیمی گیزلی و اسرارانگیز دیر. تیر آیی نین 20-سینده بیر قضادان سونرا وفات ائدن پیشه‌وری تاریخه بیر مجهول صفحه داها بیراخدی. اونون اؤلومونون روایتینی آذربایجان معاصیر تاریخین اؤنملی شاهیدلریندن بیری اولان دوقتور محمدتقی زهتابی ایله اولان سؤیله‌شیدن اؤیرنمک ماراقلی اولابیلر. سیدجعفر پیشه‌وری نین وفات گونو مناسبتی ایله حاضیرلانان بو یازی سسدن یئندیریلدیگی اوچون سؤیله‌شی نین اورژیناللیغی قورونماغا چالیشیلیب دیر.

*استاد! بو سوویتلر ایتیفاقی داغیلدی. بورادا گئدن بوتون جنایتلر، خیانتلر، خیدمتلر، ایستر استالین ایستر اوندان قاباق یا اوندان سورا بونلارین بیر بؤیوک حیسه سی ایندی آچیقلانیب و کیتاب شکلینده گون به گون چیخیر. آنجاق پیشه­وری نین تالعی بللی اولمادی بورادا سیز بیر اشاره ائله دیز کی باقروف-ا بئله بیر سؤز دئییلیر. منجه بو اؤزو یئترلی ایدی کی باقروف طرفیندن بو اؤزونون اؤز قتلینه فرمان وئرمک کیمی من دگرله­ندیریرم. بو حاقدا نه دوشونورسوز؟ بونون اؤلدورمه­سی اولابیلر کی طبیعی شکیلده اولسون یا اوجور کی آقای جهانشاهی دئییر.

به هیچ وجه طبیعی دئییل. اونو کیم دئییب؟! اولن پیشه­وری نین بیر شوفری وار ایدی، یاخین دوستوم ایدی. مهدی ایدی یادیما گلن آدی. پیشه­وری نین آذر باجیسی وار ایدی اونون اری ایدی، و اونلارین دیلیندن ائشیتمیشم بو مسئله­لری کی سیزه دئییرم. سونرا مرحوم شاهین ده منه دئمیشدی. بونو قیسا شکیلده سیزه بئله دئیه بیلرم. شاهین دئییر کی اونلار بورادان، 1325-جی ایل آذر-ین 21-ده بورادان تبریز-ه گئدیرلر نخجوان-ا. نخجوان-دان بونلارین بیر بؤیوک عدده­سینی آپاریرلار باکی-ا. پیشه­وری، جهانشاهلی و بونلاری کی بؤیوکلر ایدی بونلاری آپاریرلار باکی-ا و قالان بو فدایی دسته­لری کی وار ایدی اونلاری مختلف یئرلره گؤندریرلر. شاهین دئییرکی بیز باکی-ا گلندن سونرا کی بیر یئرده یاشییردیق ائله سحر چاغی اولوردو، صبحانه­نی یئیه­ندن سونرا مرحوم پیشه­وری گئیینیب باشینا بؤرکونو قویوب یوخ اولوردو، گئدیردی. تقریبن 27-28 گون کئچندن سونرا هر گون بئله ائله­دی گئتدی-گلدی. آخیردا 27-28 گون سونرا داها گئتمه­دی. بیر گون گئتمه­دی، 2 گون گئتمه­دی و …. آخیردا بوندان خبر آلدیق کی آقای پیشه­وری، نئجه اولدو سن گئتمیرسن؟ گئدیردین 20 نئچه گون آمما اوندان سونرا گئتمه­دین! دئییر ائله بیل بو مرحوم بو سوالی گؤزلویوردو. دئدیکی منیم گئتمگیمیمن علتی وار ایدی. دئییر من بو را گلنده بیر چوخ کمونیست دوستلاریم وار ایدی او واقتدان. من بو فیکیرده ایدیم کیاونلارین هامیسی ایش باشیندا دیرلار؛ گله­جه­یم اونلاردان کمک آلاجاغام، دوباره قاییداجاغام اورا. گلدیم بورا بو بیر آی مدتده هئی گئتدیم اونلارین ائولرینه؛ هامیسینی تانییردیم. باخدیم گؤردوم کی کمونیستلر بونلارین هامیسینی اؤلدوروبلر. بیر نفری دیری قالمیر. دئییر بونلاردان فقط من دیری قالمیشام کی منی ده قصر قاجار نجات وئرمیشدی. بونو اؤزو دئییب ها. زیندانی ایدی دا اورادا. ایندی سؤزومده معترضه کیمی ایستییرم دئیم کی او کمونیستلر نئیلییبلر. سلطان اوا آدلی بؤیوک کمونیست خانیملارین بیریسی وار ایدی. توتوبلار، باقروف زامانی. چوخلارین توتوبلار. بو سلطان­اوا-نی دا توتوبلار. سولطان اوا حزبین بؤیوک رهبرلریندن بیریسی ایدی باکی-دا. سازمان امنیت-ین باشیندا دوروب دئییر “یئمیلینوف” ائرمنی. بونلارا پرونده­نی دوزه­لدیردی یئمیلییانوف. گؤنده­ریردی باقروف-ا. باقروف قول چکیردی. وقتیکی محکمه بونلارا اؤلوم جزاسی وئرمه­ینده بو پرونده­نی گؤندریردیلر مسکو-ا. خصوصی بیر کمیته وار ایدی. اورا. خصوصی کمیته ایمضالییردی کی “آبیز وئریدیت” یعنی خطرسیزله­شدیرمک، یعنی اؤلدورمک. بو گلیردی. گلمک همین یئمیلیانوف-ون الینده ایدی. بو بؤیوک کمونیستلرین هامیسینی اؤز الی ایله اؤلدوروب. سلطان­اوا-نی گؤر نئجه اؤلدوروب. سلطان­اوا نین بو فرمانی گلندن سونرا اونون دؤشلرین کسیب. سونرا دا آسیب. ایندی سیز باخین بو شکیلده پیشه­وری دئییر کی منیم اساس تانیدیقلاریم، او آداملاری کی اونلارین اومودیله گلمیشدیم بورا اونلارین هامیسینی اؤلدوروبلر. بوندان سونرا دئییر پیشه­وری گئتمه­دی. ائله مسئله بئله قالدی. گئچدی بئله نئچه آی. ائله هئی اورا گئدیردی-گلیردی. باقروف-ون یانینا گئدیردی دانیشیردی. بو سؤزلری کی سیزه بایاق دئدیم بو باقروف-ا دئدی و باقروف بونا دئدی بونلارین هامیسی بو جریانلاردا اولوب. آخیرلاردا دا تقریبن 6 آی کئچیردی بو مدللده کئچمکدن بیر گونلری مهدی، بونون اولکی شوفئری مهدی کی منیم دوستوم ایدی خانیمی دا تبریزلی ایدی. گئدیب گلردیم ائولرینه. قیچینی دا بورادان کسمیشدیلر. قانقاریا ایدی نه ایدی اوندان توتموشدو. بالاخره گئتمیشدیم ائولرینه اؤزو منده دئدی. دئدی کی او واقلاری، ساغلام ایدی او واقت. دئییر کی همشه پیشه­وری نین ماشینینی، اؤز ماشینی ایدی کی تبریز-دن گتیرمیشدی، من سوروردوم. بیر گون آخشام چاغی پیشه­وری گیل منه دئدیلر بیز گنجه-یه گئده­جه­ییک، ماشینا باخین. دئییر گئتدیم ماشینا قشنگ باخدیم. اورادان گنجه-یه تقریبن 7-8 ساعات ماشینلا یولدور. دئییر گئتدیم باخدیم، ائله­دیم. سحر تئزدن گلدیم کی ماشینی خوردا سالیم. باخدیم گؤردومکی بیر ائرمنی شوفر وار ایدی، او ماشینی آچیب ایشله­دیر. بو ائرمنی کیم ایدی؟ بو ائرمنی روسلارین قدیم بؤیوک جاسوسو ایدی. روس اردوسو ایران-ا گلندن سونرا بونو مخفی گؤندرمیشدیلر و اورادا بیرسیرا بؤیوک فئوداللاردان، تورپاق صاحابلاریندان حتی آذربایجان-ین ضیالیلاری نین بعضیلرینی اؤلدورموشدو. مخفی. سونرا 1323 یا 24-جی ایلده کی بیرآز اونون اوستو آچیلمیشدی اونو اورادان گتیرمیشدیلر و معلوم دئییلدی هارادا ساخلامیشدیلار. ائرمنی ایدی. سونرا دئییر ائشیتدیم کی بو یئروان-ین یاخینیندا بیر کندده گئتمیشدی یئییب ایچمکله، عیش و عشرت ایله مشغولوموش. او گون بونو بو دئولت، باقیروف گیل اورادان گتیریبلر قویوبلار مهدی نین یئرینه پیشه­وری نین شوفری. دئییر کی من بونو گؤرمک همان گئتدیم آقای پیشه­وری-ه دئدیم “آقای پیشه­وری من گلدیم دونن آخشام ماشینی بئله دوزلتدیم. ایندی گلدیم گؤردوم فیلان ائرمنی گلیب بئله ائلییر”. بونو تانییرمیش. شوفئر ایمیش. دئمک همین دئییر سن گئت ایستیراحت ائله بو وار. من گئتدیم. بونلار گئتدیلر. بو اوتوروب، شوفر ایدی. پیشه­وری اوتوروب بونون یانیندا. غلام یحیی دا اوتوروب بونون دالیندا. فیکر ائلییرم صمد اوف ایدی، باکی نین سازمان امنیت-ی نین نماینده­سی کی تبریز-ه ده گلمیشدی. بو دا اوتوروب شوفئرین دالیندا. 4 نفر. معین بیر یئره یئتیشیرلر. گنجه-یه یاخین یئرلرده. دوز یئرده ماشینی ائله وورور کی پیشه­وری نین ساغ طرفیندن چیگین قیسمتیندن اینجییر. اولابیلر سوموگوندن ده سینیر فیلان. ماشین دایانیر. تصادف اولوب. پیشه­وری تئز دوشور یئره. باخیر گؤرور گنجه-دن ماشین گلیر. الین قالدیریر بو ماشینا دئییر کی منی تئز یئتیر باکی-ا. بو واقت غلام یحیی و او سازمان امنیت-ین نماینده­سی کی وار ایدی باخیرلار شوفئرین اوزونه و گؤز قیجیردیرلار. ایندی تانییب یا نه­جور یاخینلاشیرلار بیر سؤز دئییرلر بالاخره شوفر قورخور، ماشینینی سورور چیخیر گئدیر. بونلار ماشین تاپیرلاربونلاری قویورلار گئدیرلر گنجه-یه. ائله بونو گنجه-ده دوز آپاریرلار گنجه-یه. پیشه­وری نین باجیسی نین اری مهندس آذر دی. او قاطار مهندسی ایدی. قاطار ایله گلیب گئدنده قاطاری رهبرلیک ائلردی. بو آدام اوگون سحر چاغی قاطار ایله گلیب واغزالا، ایستگاها. اورادا قاطاردان دوشوب گلیب قهوه­خانادا چای ایچیر. باخیر گؤرور بیر شوفر اوتوروب اورادا صحبت ائلییر. قولاق آسیر بو شوفرین صحبتینه و شوفر دئییر کی بئله گنجه-دن چیخمیشدیم، بئله گلیردیم. بیر دنه بئله ماشین فیلان کسلر، 3-4 نفر آدام وار ایدی بئله-بئله وار ایدی، بئله وار ایدی. هئچ توققوشمالی بیر یوخ ایدی، آمما تصادف ائله­میشدی. بیر نفر ده وار ایدی الین بئله قالدیردی و …. هامیسینی دئییر. اؤزو منه دئییردی آذر-ین. بونلارین هامیسینی آذر منه دئییب. دئییر من بونلاری ائشیتدیم گؤردوم کی بو همان پیشه­وری نین ماشینی دی. دئییر من ائوه مینمه دیم و دوباره قاطارا میندیم گئتدیم گنجه-یه. آخشام چاغی ایمیش یا نئجه بالاخره صاباح سحر یئتیشیر گنجه-یه. دئییر گنجه-یه یئتیشدیم. هئچ کس منی تانمیر. دئییر بالاخره خبر آلا-آلا کی دونن بورادا بیر ماشین تصادف ائله­میشدی اونون مریضینی هارا آپاریبلار، نئجه اولوب؟ بالاخره مریض خانایا گئتدیم. مریض خانادا دا سحر تئزدن دیر. هئچ کیم گلمییب دیر. گیردیم اورا. پرستار وار ایدی. پرستارا دئدیم کی او آدام کی شئی اولوبدو مریض دیر او مریضین تانیشلاریندانام ، قوهوملاریندانام. ایستییرم گؤروم. دئییر منی سالدی دالیجا دئییر گل. من اولده باخدیم گؤردوم سردخانایا آپاریر. گئتدیم سردخانایا فیلان گؤردوم بیر آغ پارچا چکیبلر. پارچانی چکدی گؤردوم پیشه­وری دیر. بدنینی باشاباش یاریبلار. تشریح ائلییبلر. بونو بو شکلده یعنی در حقیقت اؤلدوروبلر. بو یئتیشمک همین ایستییبلر بی هوشی ایگنه­سی وورالار،مانع اولوب ائشیتدیگیمه گؤره. ولی بونا زور ایله ایگنه­سین ووروبلار. بی هوش ائلییبلر سونرا باشلییبلار یاریبلار اؤلدوروبلر. مسئله بئله دیر. و سونرا بونو اورادان گتیردیلر باکی-دا سوراخانا وار. بونلار سوراخانادا قالیردیلار. بیر بؤیوک باغ وار ایدی. او باغدا قالیردیلار. ائولرینده. خانیمی ایله فیلان. گتیریرلر همن باغدا قبیر قازیرلار قبرینی اورادا قویلویورلار. من او واقتلاری اورادا دئییلدیم. ایران-دا ایدیم. من تقریبن 2-3 ایل سونرا گئتدیم سیبری-دن سونرا گلدیم باکی-ا. باکی-ا گلندن سونرا هر بونون وفات گونونده گئدردیم. ائله همن بو شاعیر ایله کی وفات ائله دی. و پیشه­وری نین خانیمی ایله و اوغلو، داریوش ایله. باکی-دان گئدردیک بونون قبری نین اوستونه. اؤزوم. هر ایل. تقریبن بونون 5-10 ایل اوستوندن کئچندن سونرا من ده اورادا دانشگاهدا اوستاد ایدیم. بیر زامان ائشیتدیک کی بونون قبرینی بیزوونو-دان کؤچوروب گتیریرلر فخری قبرستانینا. مسئله معلوم اولور ائشیدیب گؤروروک کی میرزا ایبراهیم اف، غلام یحیی ایله دانیشیب او مطرح ائلییب مرکزی کمیته­ده کی پیشه­وری بئله بؤیوک آدام دیر و بونو گرک آپاراق فخری قبرستانینا. ولی مسئله بوندان داها درین ایمیش. مسئله بو ایمیش کی بو آدامین دوزدور کی تصادف اولموشدو ولی ائله بیر تصادف دئییل کی بو اؤلسون. بونو تشریح ائلییبلر ایندی اورادا 10 ایل دیر قویوبلار نئیسه پرونده­سنده یازمیشلار بو سوموگو سینمیشدی اوراسی بئله اولموشدو بئله-بئله سؤزلر یازیبلار داا. باخیرلار گؤرورلر کی بو پرونده کی یازیبلار هله چیخمییب اوسته. بو پرونده نی کی یازیبلار بونون سوموکلرینی قالسا سوموکلرینی گؤرن دئیه­ر هانی بونلار؟ میرزا ایبراهیم اف، او دا اولاردان بیریسی ایدی بونون دستوری ایله، بونون پیشنهادی ایله مرکزی کمیته نین امری ایله البته باقروف-دان چوخ سونرا گؤتورورلر دئییرلر کی بونون قبرینی اورادان گؤتورک گتیرک بورا . بیرگون ائشیتدیک کی او باغ کی اورادا وار ایدی او باغین باغبانی گلیب شهره اویان بویان فیرقه نین مرکزی کمیته سین آختاریر. آختاریب تاپیب خاقانی خیابانیندا ایدی. او واقتلاردا غلام یحیی دانشیان فیرقه نین دبیر اولی ایدی. گئدیر اونون یانینا. ساده باغبان دیر داا. دئییر آغا آخی بو پیشه­وری نین قبرینی گلیبلر حیاط طرفینین بیر بئله سینی یاریبلار قبرینی اللرینی اوزالدیبلار بیر ایکی دنه سوموکلردن گؤتوروب آپاریبلار سوموکلری نین چوخو قالیر اورادا. بو دوزگون دئییل. بونو دئیین کی سوموکلرین هامیسینی گؤتورسونلر. غلام یحیی بونا دئییر کی بونو بورادا دئدین. بیر ده دیلینه گتیرسن اؤزونو اؤلو بیل. دور گئت. سنه مربوط دئییل. هئچ کسه دئمه بو سؤزو. صاباحی گتیریرلر بولدوزرله قبری یئر ایله بیر ائلییرلر. دئمک مسئله ندن عیبارت دیر. مسئله بودور کی اونلار جینایت ائلییبلر اونو اؤلدوروبلر بونون بدنینده بیر شئیلر یوخ ایمیش برای اینکه بونون گله­جکده اوستو آچیلماسین و یازدیقلاری پرونده ایله دوز گلسین و اوستو آچیلماسین پرونده نین بو شکیلده بونون قبرینی محو ائلییبلر. بو پیشه­وری نین اؤلدورمه­سی نین جریانی ایدی.

*اوستاد یعنی ایندی اونون قبری قالیر اورادا؟

او سوموکلردن 5-10 دنه سوموگون گتیریبلر قویوبلار اورایا. اؤزلری ائلییبلر. بیزیم خبریمیز یوخ ایدی. 5-3 سوموگو اولابیلر. قیچیندان فیلاندان بیر تعداد سوموکلری وار دیر آمما اصلی او یئرلری کی لازیم ایدی پرونده ده لازیم ایدی یوخدور اونلار.

بيزيم يول