با گسترش دامنه ی اعتراضات مردم آزربایجان جنوبی به مرکزیت تبریز بر علیه آیت الله خمینی و به دست گرفتن کنترل شهر تبریز توسط هواداران حزب خلق مسلمان، کمیته های ویژه ای از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران جهت سرکوب این اعتراضات راهی تبریز گشته و آیت الله شریعتمداری دستگیر و به حبس خانگی انداخته می شوند. در این بخش از این سلسله نوشتارها به تبیین چگونگی حبس آیت الله شریعنمداری به نقل از روزنامه ی ملیت چاپ ترکیه خواهیم پرداخت.
شماره ی 9/1/1980 روزنامه ملیت، وضعیت شهر تبریز و دستگیری آیت الله شریعتمداری را اینگونه توضیح می دهد:
“بنا به گزارشهای رسیده درگیریهای موجود در شمال و جنوب ایران شدیدتر گشته است. در تبریز هزاران نفر به خیابانها ریخته و کمیته مرکزی سپاه پاسداران را به آتش کشیده اند.
بنا به اظهارنظرها، به دنبال وقایع اخیر رهبر تُرکان آذری ایران دستگیر گشته است.در هفته ی گذشته به دلیل درگیریهای شدید روی داده میان افراد مسلح طرفدار شریعتمداری و سپاه پاسداران انقلاب، نام شریعتمداری کاملاً داخل در لیست سیاه گردید. در این میان شریعتمداری از هواداران خود خواست که بویژه امروز که مصادف با اربعین و روز ماتم است از داخل شدن در اغتشاش دوری گزینند. علیرغم این مسئله امروز در تبریز، مرکز ایالت آزربایجان احتمال بروز درگیری گسترده وجود دارد.”
به دنبال ارائه ی این گزارشات در خصوص وقایع تبریز، شماره ی 11/1/1980 روزنامه ی ملیت خبر از اعزام نیروهای نظامی به تبریز، تشدید درگیری ها و کشته شدن 10 نفر از آزربایجانی ها در این درگیری ها می دهد. بنا به سطور موجود در این شماره:
“پس از تشدید درگیریها میان هواداران آیت الله شریعتمداری و طرفداران آیت الله خمینی، ده تن در این درگیریها کشته شده و شهر به کنترل نیروهای نظامی درآمد. بر اثر انفجار تانکر نفت در نزدیکی خلیج ایران و در شهر آبادان نیز 7 نفر کشته و 17 نفر زخمی گشته اند.”
با کنترل شهر تبریز توسط نیروهای نظامی، اگرچه در ظاهر سکون نسبی در شهر حاکم گشت ولی ده روز بعد خبری در روزنامه ی ملیت و به دنبال آن تحلیلی از سوی “محمدعلی بیراند” روزنامه نگار مشهور ترکیه ای درج گردید که وسعت اختلاف میان آزربایجانیان با حکومت مرکزی را نشان می داد. بنا به خبری که در شماره ی 21/1/1980 روزنامه ی ملیت درج گردید، بیست نفر افسر ارتش در تبریز به جرم خارج نمودن سلاح از مراکز نظامی و توزیع آن بین مردم تبریز دستگیر گشته و دادگاهی گشتند. بنا به این خبر:
“بنا به خبرهای رسیده، بیست افسر ارتش ایران در تبریز، مرکز ایالت آزربایجان که در شمالغربی ایران قرار دارد به اتهام توطئه چینی بر علیه انقلاب ایران دستگیر گشته اند. در عین حال سی نفر دیگر نیز بدین اتهام تحت تعقیب قرار دارند. اتهام افراد دستگیر شده و تحت تعقیب اشتراک در درگیریهای روی داده در ده روز پیش در تبریز می باشد. بنا به اعلان منابع خبری، بیست نفر فرد دستگیر شده به جرم خود اعتراف نموده و بیان نموده اند که سلاحهای ارتش را از مراکز نظامی خارج نموده و در بین اعضای حزب خلق مسلمان و هواداران آیت الله شریعتمداری توزیع نموده اند. احتمال دادگاهی شدن یک سروان و دو درجه دار از میان دستگیر شده گان در دادگاه انقلاب در روز جاری وجود دارد.”
دو روز پس از انتشار این خبر، محمدعلی بیراند به نگارش تحلیلی در خصوص وضعیت موجود در ارتش ایران پس از انقلاب در شماره ی 23/1/1980 این روزنامه می پردازد. بنا به نظر بیراند:
“پس از تحقق انقلاب ایران، ارتش ایران به معنای تمام کلمه تکه پارچه شده است. قسمتی فرار نموده و قسمتی نیز به اتهام هواداری از شاه محاکمه گشته اند. در حال حاضر، این کمبود به وجود آمده را کمیته ای به نام کمیته های انقلاب تلاش دارند که رفع نمایند. به دلیل قطع رابطه با آمریکا نیز به دلیل عدم تامین قطعات یدکی هلیکوپترها و هواپیماها نیروهای هوایی این کشور نیز به حالت نیمه تعطیل درآمده است.
اگرچه مشکل قومیتها برای مدت کوتاهی حل شده به نظر می رسد ولی با نزدیکی به انتخابات نخست وزیری احتمال بروز عصیان در آزربایجان و کردستان بسیار زیاد است. بدین دو دیللی حوادث روی داده در ایران برای ترکیه که در همسایگی آن است و احتمال سرایت تاثیرات این تغییرات به ترکیه نیز وجود دارد بسیار مهم می باشد. اگرچه تلاشهایی برای بازسازی ارتش ایران آغاز شده است ولی مدت زمان لازم برای آن طولانی به نظر می رسد. در این شرایط تحمل حمله ی خارجی از سوی ایران دور از انتظار به نظر می رسد. تجهیزات آمریکایی مدرنی که در دست ارتش است نیز به حالت تعطیل درآمده است. بدین سبب به نظر می رسد که مسئولیتهای محول شده برای ارتش ترکیه در شرایط جدید منطقه افزایش پیدا کرده است.
مسئله ی قومیتها در ایران نیز هنوز بسان زخمی است که خون از آن جاری می شود. با تمامی تلاشهای صورت گرفته هنوز دیالوگ همگرایی مابین حاکمان کشور که طرفداران خمینی هستند با کُردها محقق نگشته است. بسیاری از جلسات روزهای گذشته نیمه تمام مانده و بحران در کشور ادامه دارد. در آزربایجان نیز عدم رضایت عمیقی وجود دارد. اما خواست آزربایجانی ها مانند کُردها تمرکز زیادی در خصوص مسئله قومی ندارد و خواستار حقوق بیشتری در نحوه ی اداره ی حکومت هستند و بدین دلیل با کُردها متفاوت است.
اگر قبول نماییم که احتمال تجزیه ی ایران خطری جدی برای ترکیه به همراه دارد، تعقیب تحولات روی داده در آن کشور برای ما نیز مهم می باشد.”
پایان بخش پنجم
مرکز تحقیقات آرازنیوز
برای مطالعه ی بخشهای پیشین تیترهای زیر را کلیک نمایید:
قیام مردم تبریز پس از انقلاب 57 ایران به روایت روزنامه ی ملیت ترکیه- بخش نخست
قیام مردم تبریز پس از انقلاب 57 ایران به روایت روزنامه ی ملیت ترکیه- بخش دوم
قیام مردم تبریز پس از انقلاب 57 ایران به روایت روزنامه ی ملیت ترکیه- بخش سوم
قیام مردم تبریز پس از انقلاب 57 ایران به روایت روزنامه ی ملیت ترکیه- بخش چهارم