طی چند سال اخیر روابط اقتصادی و سیاسی اقلیم کردستان عراق و ترکیه متحول شده و مبادلات تجاری بین اربیل و آنکارا چند برابر شده است.  در این میان، موضوع انتقال نفت و گاز اقلیم به ترکیه اعتراضات بغداد و واشنگتن را به میان آورده است. اما با این وجود اظهارات مقامات ترکیه ای و همچنین سران اقلیم نشان داده که طرفین بر ادامه ی روند همکاری های خود در حوزه ی انرژی و روابط تجاری اصرار می ورزند. صفین دزه ای سخنگوی حکومت اقلیم کردستان عراق در خصوص با بخش ترکی باس نیوز به تفصیل صحبت کرده است. صفین دزه ای سخنگوی حکومت اقلیم کردستان عراق  طی سالیان 1992 تا 2003 نماینده ی حزب دموکرات کردستان عراق در ترکیه بوده، به خوبی به زبان ترکی استانبول صحبت می کند و همسر او نیز ترک است.

* برخی ها از موضوع انتقال نفت از اقلیم کردستان عراق به ترکیه نگران هستند. شما این موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟ روند کلی تحولات در چه مسیری است؟

– واقعیت این است که بین ترکیه و اقلیم کردستان عراق، یک توافق نامه ی رسمی در خصوص انتقال نفت امضاء شده است و برای رسیدن به این نقطه، دو سال فعالیت صورت گرفته است. ما پیش از امضای این توافق نامه هم به ترکیه نفت می فرستادیم و این اقدام ما مبتنی بر قانون اساسی عراق بوده و هست و ما در واقع از حق قانونی خود استفاده می کنیم و البته جمهوری ترکیه هم به توافقات مزبور پایبند است. ترکیه خواهان آن است که بین حکومت اقلیم کردستان عراق و بغداد توافق حاصل شود. ما نیز به دنبال توافق با بغداد هستیم اما به شرطی که مکانیسم موردنظر ما از سوی حکومت مرکزی عراق مورد قبول قرار بگیرد و لازم است که حکومت بغداد موضوع بودجه ی اقلیم و پرداخت حقوق کارمندان را به عنوان کارت بازی در اختیار نگیرد و به دنبال این نباشد که با گروکشی و ندادن پول به ما فشار بیاورد.

بغداد باید پیش از هر چیز به این بیاندیشد که چگونه می توان به بهترین شکل ممکن از منابع نفتی این کشور برای همه ی عراقی ها استفاده کرد. ممکن است بعضی ها از انتقال نفت اقلیم کردستان به ترکیه نگران باشند اما مهم این است که این اقدامات متکی به یک توافقنامه ی رسمی و مکتوب است و طرفین انتظارات و توقعات هم را می دانند. ما می خواهیم از راه گفتگو با بغداد به سازش برسیم اما فعلاً انتخابات در جریان است و بعید است در این مدت کوتاه توافق حاصل شود. 12 روز پس از انتخابات و بعد از روشن شدن نتایج نهایی، تابلوی تغییر و تحولات سیاسی عراق را یک بار دیگر تحلیل می کنیم و براساس تحولات پیش رو و تغییرات مشهوری که ایجاد خواهد شد، اقلیم کردستان و ترکیه با قدرت بیشتری حرکت در مسیر عملی کردن توافقات نفتی با آنکارا را ادامه خواهد کرد.

* آیا می توانیم چنین تحلیل کنیم که براساس تابلوی تحولات آینده اقلیم کردستان از نظر اقتصادی به بخشی از ترکیه تبدیل خواهد شد؟

– می توان گفت که اقلیم کردستان خواه ناخواه در روند طی شده در سالیان 1991 تا 2003 از دیگر بخش های عراق جدا شده است. سیاست مداران کُرد در سال 2003 به بغداد رفتند و نشان دادند که برای تاسیس یک نظام سیاسی مشترک دارای عزم راسخ هستند. اما متاسفانه خواسته ی ما که تشکیل عراق فدرال و چند حزبی دموکراتیک بود از سوی دو سه حزب خاص با مشکل و مانع روبرو شد. آنان نه تنها به شراکت ما ضربه زدند بلکه عملاً قانون اساسی را نیز زیر پا گذاشتند. دلیل اصلی این اقدام آنان، این بود که اقلیم کردستان همواره به دنبال آزادی اقتصادی خود بوده است تا بغداد نتواند از سلاح اقتصاد برای تضعیف ما استفاده کند. امروز هم متاسفانه حکومت بغداد از همین کارت استفاده می کند و عدم پرداخت سهم بودجه ی اقلیم کردستان را به عنوان یک ابزار فشار علیه ما به کار می گیرد و بدترین شیوه ی این رویکرد بغداد، بازی کردن با رزق و روزی و حقوق ماهیانه ی شهروندان ماست.

این رویکرد بغداد غیرقابل قبول است. ما هم از این اقدامات بغداد نگران هستیم و هم این که با تمام توان برای به دست آوردن آزادی اقتصادی خود به فعالیت هایمان ادامه می دهیم. البته معنی این سخن من، این نیست که فورا از عراق جدا شده و استقلال سیاسی خود را به دست بیاوریم. همان حقوقی که براساس قانون اساسی عراق برای ما در نظر گرفته شده اجازه ی رسیدن به آزادی اقتصادی را می دهد. در عین حال و رویکردی سازشکارانه و مسالمت جویانه از حمایت ها و کمک های دوستان و متفقین خود استفاده می کنیم و در این حوزه بین ما و ترکیه یک فکر و ایده ی مشترک وجود دارد. در دو سال اخیر ما به آمادگی های لازم رسیده ایم. ترکیه، کردستان را به عنوان یک بازار بزرگ و مهم می بیند. حجم مبادلات تجاری ترکیه و کردستان بین 8 تا 9 میلیارد دلار است و این در حالی است که میزان کل مبادلات تجاری عراق و ترکیه 12 میلیارد دلار است.

در واقع پس از آلمان، عراق مهم ترین شریک تجاری ترکیه است و بیشترین حجم این تجارت با کردستان صورت می گیرد. ما با ترکیه روابط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی گسترده ای داریم و این موضوع باعث شده روابط ما به سطح مطلوب کنونی برسد.

* آیا روابط مطلوب ترکیه با اقلیم کردستان عراق، بر روند حل معضلات کُردهای ترکیه تاثیر گذاشته است؟

– می توان گفت؛ تاثیر مستقیمی در جریان نبوده اما از لحاظ فکری اثرگذار بوده است. اگر روند طبیعی کنونی ادامه پیدا کند، ترکیه به سطح اقتصادی کشورهای اروپایی می رسد و همین الان هم در شرایطی که یونان همسایه ی ترکیه در بحران اقتصادی غرق شده، ترکیه در شرایط خوبی به سر می برد. ترکیه بین سالیان 2003 تا 2009، ظرفیت های اقلیم کردستان را نادیده گرفته و با ما رابطه برقرار نکرد و ترجیح داد بخت خود را برای رابطه با بغداد آزمایش کند. اما این واقعیت را مشاهده کرد عراق بی ثبات است و آینده ی سیاسی دولت نیز مشخص نیست. همین موضوع موجب آن شد که ترکیه روی خود را به سوی اقلیم بچرخاند. سیاست مداران کُرد در این منطقه ثبات و امنیت خوبی برقرار کردند و صلح و آرامش این منطقه تصویر خوب و قابل قبولی به نمایش گذاشت. نه تنها در عراق بلکه در کل منطقه بی ثباتی آشکاری وجود داشت و این موضوع موجب آن شد که ترکیه هم در حوزه ی اقتصاد و هم در حوزه ی روابط سیاسی خود تجدیدنظر کند و در این مسیر، لاجرم باید با اقلیم کردستان رابطه برقرار می کرد و پیش زمینه ی لازم نیز ایجاد روابط سیاسی و فرهنگی مستحکم بود.

در حال حاضر گشودن دروازه های مرزی جدید بین ترکیه و اقلیم کردستان در دست اجراست و این موضوع سبب می شود که کُردهای دو سوی مرز روابط بیشتری با هم داشته باشند. این خط سیاسی جدید، موجب پیشرفت ترکیه شده و نگرانی ها رفع شده اند و روابط طرفین به سرعت پیشرفت کرده است.

این موضوع به طور غیرمستقیم بر مقطع سیاسی حل مذاکرات کُردهای ترکیه هم تاثیر مثبت می گذارد. امیدوارم تلاش های رهبر مسعود بارزانی و برادرم، نخست وزیر نیچروان، بی نتیجه نخواهد بود. آنان بارها به ترکیه سفر کردند و برای تقویت روابط اقلیم کردستان با آنکارا تلاش کردند، با سران پ.ک.ک در قندیل دیدار کرده و بین آنان و ترکیه میانجی گری کردند، نخست وزیر نیز با اوجالان وارد مذاکره شد و مجموع این اتفاقات موجب رشد و پیشرفت ترکیه شده است. شاید نتایج موجود در سطح مورد انتظار ما نیست اما دستاوردهای خوبی در حل معضلات کُردهای ترکیه به دست آمده و گام های مهمی برداشته شده و امیدواریم روز به روز اقدامات بهتری صورت بگیرد و در این خصوص خوشبین هستیم.

* ترکیه دارای حساسیت های ویژه ای بود. مثلا در مورد کرکوک حساس بود. آیا می توان گفت مواضع ترکیه عوض شده و حالا طور دیگری فکر می کند؟

– بله. ترکیه حساسیت هایی در خصوص مسائل مربوط به ترکمن ها و سایر مسائل دارد. اما مواضع ما و رویکرد ما در برابر مساله ی ترکمن ها و دیگر مسائل، از سوی ترکیه قابل قبول است و در این حوزه از اقدامات ما ستایش می کند. کُردها و ترکمن ها می توانند آینده ی درخشانی را همراه با هم رقم بزنند. در حال حاضر نه مساله ی استقلال کُردها و نه مساله ی ترکمن ها و آینده ی کرکوک، در لیست حساسیت های ترکیه نیست. گاهی در بیانات خود به این موضوع اشاره می کنند که حتماً باید به قانون اساسی عراق به عنوان یک متن مورد تصویب همه ی عراقی ها احترام گذاشته شود و خود ترکیه هم به خواسته ها و انتخابات خلق عراق احترام می گذارد.

* آیا نمی خواهید سطح نمایندگی های اقلیم کردستان عراق در ترکیه را ارتقا دهید؟

– از سال 1991 میلادی تاکنون، هم حزب دموکرات کردستان عراق و هم اتحادیه میهنی، در ترکیه دارای دفتر نمایندگی بوده اند و این مساله ی تازه ای نیست. تا حالا روی این مساله صحبت نشده اما در آینده این موضوع در دستور کار قرار می گیرد. البته در آینده ی پیشرفت روابط دیپلماتیک، فرهنگی و سیاسی ما، مسیر ایجاد نمایندگی های جدید و ارتقای سطح نمایندگی های موجود را هموارتر می کند.

* آیا قدرت گرفتن ترکیه و رشد این کشور در منطقه می تواند یادآور نقشه ی قدیم امپراطوری عثمانی باشد؟ ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

– پیشرفت های ترکیه در سایه ی انتخابات و خواست و اراده ی مردم و نظرات مجلس ملی این کشور حاصل می شود. ایجاد یک سیستم نوین در ترکیه بر مبنای خواست مردم، به معنی ترک یا کنار نهادن نظام قبلی است. فارغ از این که بخواهیم بحث مرزها را در نظر بگیریم، ترکیه در جهان اسلام، هم با توان اقتصادی و هم با توان سیاسی خود، یک کشور تاثیرگذار است. ترکیه در عین حال عضو ناتو و عضو اتحادیه ی اروپا است و به سیاست های ناتو و اروپا هم باور دارد. البته که ترکیه به دنبال گسترده کردن مرز قلمرو نفوذ خود و بالا بردن توان تاثیرگذاری خود است اما با این حال خوب می داند که ایجاد روابط مبتنی بر برادری، صلح و آرامش آسان نیست. همچنان که گفتم ترکیه باید برای ایجاد سیستم نوین، سیستم قدیم را کنار بگذارد.

* اگر تحولات عراق در سمتی پیش برود که اقلیم کردستان تماما جدا و مستقل شود، ترکیه چه رویکردی اتخاذ می کند؟

– پارلمان عراق در سال 1992 از ایجاد مدیریت فدرالی دفاع کرده و چنین چیزی با قانون اساسی عراق هم منطبق است. ما بر این باوریم که حرکت در این مسیر و ادامه ی تلاش هایمان در این حوزه بهتر و صحیح تر است. ما خواهان آن هستیم که دولت مرکزی بغداد نیز به خواسته های مردم احترام بگذارد. هشتاد درصد از مردم عراق به قانون اساسی کنونی رای مثبت داده اند و مسئول نابه سامانی و وضعیت نامناسب فعلی عراق، اقلیم کردستان نیست. ما عامل تجزیه ی فعلی و عملی عراق نیستیم. متاسفانه عراق در مسیر تجزیه است و خواسته ی یگانه ی ما ثبات و امنیت و آرامش در اقلیم کردستان حفظ احترام و اعتبار مردم حفظ ثبات ده سال اخیر و البته پیشرفت منطقه است.

خلق مظلوم ما هنوز هم در معرض حملات تروریستی است و ما هر روز ده ها تن از انسان هایمان را از دست می دهیم. ما به دنبال آن هستیم که خدمات بهتری به مردم خود ارائه دهیم و استانداردهای زندگی آنان را بالاتر ببریم. اما سیاست مداران منطقه مدام به دنبال تایید تهدیدات و حملات دیگران هستند و صرفاً زمانی حاضر به اعتراض هستند که سخن از استقلال کُردها به میان بیاید و اعلام می کنند کردستان حق ندارد مستقل شود.

* اگر کردستان مستقل شود، ترکیه چه خواهد کرد؟

– این یک حق و یک گزینه ی ترجیح دادنی است. بر این باورم که وقتی زمان آن فرا برسد، بدون جنگ و درگیری و در چهارچوب تفاهم و درک متقابل چنین چیزی عملی می شود. بسیاری از سیاست مداران بغداد هم معتقدند که کُردها باید جدا شوند و سرنوشت خود را تعیین کنند و به ما می گویند می توانید جدا شوید. اما به نظر من جدایی باید متکی به پایه ها و زیرساخت های قوی باشد. در حال حاضر 45 درصد از خاک کردستان خارج از اراده ی سیاسی اقلیم کردستان عراق قرار گرفته است. اگر بتوانیم در یک چهارچوب معقول و سرشار از تفاهم، بحث جدایی را با مدیران دولت مرکزی مطرح کنیم، می توانیم به یک شکل بدون هزینه، بدون درد و بدون تنش، مانند آن چه که در چکسلواکی روی داد، این پروژه را به فرجام برسانیم و در این صورت لازم نیست کشورهای دیگر هم کاری انجام دهند چرا که اقلیم کردستان یک منطقه ی امن و دارای ثبات است.

* برخی از تحلیل گران بر این باورند که امضای توافق نامه ی نفتی بین شما و ترکیه به این معنی است که ترکیه عملاً به شما پیام داده که می توانید اعلام استقلال کنید. شما این تحلیل ها را چگونه می بینید؟

– ترکیه نیازمند به انرژی است. به خاطر داشته باشید که یک ماه پیش احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه ی ترکیه در سخنرانی خود در دانشگاه آمریکایی سلیمانیه گفت: «ترکیه محتاج به انرژی است و هم اکنون در جهان، تامین انرژی از آسان ترین و کم هزینه ترین راه های ممکن صورت می گیرد». بدون شک اقلیم کردستان، برای ترکیه منطقه ای است که با صرف کمترین هزینه و بدون دردسر منابع انرژی مورد نیاز خود را از آن تامین می کند. البته مساله فقط این نیست و ترکیه در عین حال می خواهد مرکز انتقال انرژی باشد. در حال حاضر 25 درصد از انرژی موردنیاز اروپا از روسیه منتقل می شود. در آینده 15 درصد از نفت و گاز اقلیم کردستان عراق از راه ترکیه به اروپا منتقل می شود و این موضوع بر اهمیت ترکیه به عنوان یک کشور محل ترانزیت منابع انرژی، می افزاید. بنابراین انرژی، یک فاکتور مهم و تعیین کننده است. اقلیم کردستان در نقشه ی منابع انرژی جهان، به عنوان یک منطقه و منبع مهم، کشف و دیده شده و در دنیای ما انرژی، معادلات سیاسی قدیم را بر هم زده و معادلات جدید ایجاد می کند. در قضیه ی اشغال کویت توسط عراق، فقط پای تجاوز در میان نبود و فرا خوانده شدن سران 36 کشور در سازمان ملل برای تصمیم گیری در خصوص کویت،  ارتباط عمیقی با معادلات منطقه ای و جهانی انرژی داشت و می خواستند مسیر خطوط انتقال انرژی مشخص باشد و در این راه موفق شدند.

سیاست اقلیم کردستان در حوزه ی انرژی، موفقیت آمیز و صحیح است و از سوی مردم هم مورد حمایت قرار گرفته است. اما در واقع نتایج این سیاست ها در آینده مشخص خواهد شد. هم ترکیه و هم اقلیم کردستان در این خصوص بر مبنای سیاست تامین و انتقال آسان کار می کنند و هر دو کشور در این حوزه منافع مشترک دارند و طبیعی است که خطوط این ارتباط اقتصادی و سیاسی  را، با هم به طور مشترک ترسیم کنند.

ترجمه: خبرگزاری کردپرس

منبع: بخش ترکی باس نیوز