مروری کوتاه بر رویدادهای هفته‌های گذشته اورمیه و اهداف آن
👤خاقان توران، عضو شورای مرکزی تشکیلات دیرنیش
در آغازین روزهای اسفندماه ۱۴۰۳، رسانه‌های و هواداران گروههای تروریستی کُردی در غرب آزربایجان با انتشار اخبار و بیانیه‌هایی از برگزاری مراسمی تحت عنوان «جشن نوروز» خبر دادند. آنچه در ابتدا بیش از همه موردتوجه قرار گرفت تأکید مبلغان این مسئله به مجوز دار بودن آن و انتخاب روستای تورک نشین ذاکیرلی پلدشت برای برگزاری این مراسم بود.
هم‌زمان دو عضو کرُد زبان شورای شهر اورمیه با انتشار اطلاعیه اعلام کردند، برای برگزاری مراسمی با عنوان «جشن نوروز» از تهران مجوز گرفته‌اند و این مراسم در ۲۸ اسفند ۱۴۰۳ در شهر اورمیه برگزار خواهد شد. هم‌زمانی اعطای مجوز برای برگزاری چنین مراسمی با رقابت ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه در منطقه و تحولات منطقه‌ای نمی‌توانست اتفاقی باشد.
در این نوشتار، به بررسی ابعاد مختلف این تحولات، دلایل اعطای مجوز به چنین تجمعاتی از سوی جمهوری اسلامی و اهداف پشت پرده این سیاست‌ها پرداخته خواهد شد. همچنین، واکنش‌های ترکیه به این اقدامات و پیامدهای احتمالی این رقابت در آینده منطقه‌ای مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
پس از سقوط رژیم اسد و شکست استراتژیک ایران در برابر ترکیه در سوریه و نیز تلاش دولت ترک برای سازش با گروه تروریستی پ.ک.ک و خلع سلاح این گروه حداقل در داخل این کشور، رقابت ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه به سطحی بی‌سابقه رسید. این رقابت نه‌تنها بر معادلات سیاسی و امنیتی در منطقه تأثیر گذاشته، بلکه در داخل مرزهای ایران، به‌ویژه در غرب آزربایجان، نیز نشانه‌های آشکاری از تغییر معادلات قدرت را نمایان کرده است.
در پی این تحولات، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده تا با بهره‌گیری از ابزارهای غیرمستقیم، موقعیت خود در برابر ترکیه را بازتعریف کند. یکی از این ابزارها، حمایت از گروه تروریستی پ.ک.ک و تقویت فعالیت‌های آن در غرب آزربایجان (مناطق مرزی ایران با ترکیه و جمهوری آزربایجان) است. پس از کاهش نفوذ ایران در سوریه و سقوط رژیم بشار اسد، جمهوری اسلامی با اتخاذ راهبردی جدید، تمرکز خود را بر غرب آزربایجان افزایش داده و حمایت‌های خود از گروه پ.ک.ک را تشدید کرد.
در همین راستا، در روستای ترک‌نشین ذاکیرلی پلدشت، مراسمی کاملاً ضد ترکی، تحت پوشش جشن نوروز همراه با به آتش کشیدن پرچم ترکیه برگزار شد که درواقع نوعی پروپاگاندا و اعلام حمایت از گروه تروریستی پ.ک.ک بود. این مراسم با هماهنگی نهادهای امنیتی ایران، ازجمله شورای عالی امنیت ملی، اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات، برگزار شد و نقش افرادی همچون ناجی شریفی زیندشتی، مسعود شمس نژاد، ارشاک رئوف گنبدی و رسول گله‌بان در سازمان‌دهی آن پررنگ بود.
انتخاب این منطقه برای برگزاری چنین مراسمی، از جنبه ژئوپلیتیکی، حامل پیامی روشن برای ترکیه و جمهوری آزربایجان بود. نزدیکی روستای ذاکیرلی به مرز نخجوان و گذرگاه قاراسو، پیامی از سوی ایران بود که می‌خواست بگوید، در صورت لزوم می‌تواند از طریق گروههای نیابتی خود، نخجوان و مسیرهای راهبردی منطقه را با استفاده از گروه تروریستی پ.ک.ک ناامن کرده و فشار سیاسی و امنیتی بر آنکارا و باکو وارد کند.
همچنین صفحه رسمی پژاک (شاخه ایرانی گروه تروریستی پ.ک.ک)، در ایکس، با انتشار ویدئوهایی از این مراسم و تأکید بر برگزاری آن در حاشیه رود ارس، مهر تأییدی بر هدفمند بودن این اقدام و پیام آشکار آن برای طرف‌های منطقه‌ای زد.
هم‌زمانی برگزاری این مراسم با قرائت بیانیه عبدالله اوجالان، سرکرده پ.ک.ک، پیغام واضحی از طرف ایران به ترکیه بود که نشان می‌داد، نه‌تنها ایران از توافق احتمالی پ.ک.ک با آنکارا حمایت نمی‌کند، بلکه با افزایش کمک‌های نظامی، لجستیکی، مالی و اطلاعاتی، در پی تقویت موقعیت پ.ک.ک در منطقه است.
در اورمیه نیز مراسم مشابهی با مجوز و دستور مستقیم «سپاه قدس» و صحنه‌گردانی ناجی شریفی زیندشتی و دو عضو شورای شهر اورمیه و اعضای رسمی گروه تروریستی پ.ک.ک برگزار شد.
برگزاری این مراسم بخشی از سناریویی بود که دو هدف را دنبال می‌کرد: نخست، ارسال پیامی به آنکارا مبنی بر کنترل ایران بر گروه پ.ک.ک و توانایی استفاده از آن به‌عنوان یک اهرم فشار؛ و دوم، دامن زدن به اختلافات میان ترک‌ها و کردها برای جلوگیری از اتحاد این دو گروه در برابر حاکمیت.
در مرحله نخست، در ۲۸ اسفند، هواداران گروههای تروریستی کُرد با حمایت نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی با سردادن شعارهایی، حساسیت تورک‌های اورمیه را برانگیختند. در گام بعد، جمهوری اسلامی تلاش کرد با استفاده از رسانه‌ها و ابزارهای حکومتی موازی موضوع را به‌طرف بهره‌برداری مذهبی از تورک‌های اورمیه سوق دهد. پس از پایان مراسم پروپاگاندای گروههای تروریستی در اورمیه، بلافاصله تبلیغاتی با عنوان «اجتماع علویون اورمیه» مثلاً برای مقابله با این میتینگ شکل گرفت که در حقیقت یک نمایش مذهبی ساختگی است. رژیم قصد داشت در مراسمی تحت کنترل با سازمان‌دهی هیئت‌های مذهبی و بسیجیان یک تجمع مذهبی برگزار کند و در آن با هدف قرار دادن ترکیه و آزربایجان به تنش مذهبی بین تورک‌های ترکیه و آزربایجان دامن بزند. انتخاب نام «علویون» نیز پیامی سیاسی برای ترکیه محسوب شد تا نشان دهد آزربایجانی‌ها شیعه هستند و از هویت «ایرانی-شیعی» خود دفاع می‌کنند.
حضور کم‌سابقه و پرمعنای مردم اورمیه در اعتراض ضد تروریستی روز دوم فروردین ۱۴۰۴ و سردادن شعاری‌های ملی با تأکید بر هویت تورکی شهر اورمیه و نیز نشان دادن علامت «بوزقورد» حکومت تهران و مشخصاً اتاق‌های فکر سپاه قدس را فتیله‌پیچ کرد.
در این میان از بازی خوانی دولت ترکیه نیز نباید به همین راحتی گذشت. پس از مراسم روستای ذاکیرلی، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه این کشور، در مصاحبه‌ای با شبکه الجزیره، به‌طور تلویحی به ایران هشدار داد که هرگونه مداخله در امنیت ترکیه، با پاسخ متقابل آنکارا روبه‌رو خواهد شد. فیدان در این مصاحبه در واکنش به این اقدامات، گفت: «اگر شما با حمایت از یک گروه در کشوری به دنبال ایجاد ناراحتی در آن باشید، کشور دیگری نیز با حمایت از گروههای داخل کشورتان شما را ناراحت می‌کند. دیگر چیزی در دنیا پنهان نیست. قابلیت‌هایی که شما دارید، دیگران هم دارند. اگر نمی‌خواهید که به شیشه شما سنگ زده شود، به شیشه دیگران سنگ نزنید.»
در مراسم اورمیه نیز در وهله اول وزارت دفاع ترکیه در روز گرامی داشت جنگ چاناق قالا (۱۸ مارت) با انتشار تصویری یک از مزارهای شهدای این جنگ که نام «تبریز» بر روی آن نقش بسته بود پیغام سربسته‌ای به حکومت تهران ارسال کرد.
پس‌ازآن رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در نشست خبری پس از نشست کابینه دولت در آنکارا، با شاره به نبرد چاناق قالا، عنوان کرد: از سوریه تا غزه، از حلب تا تبریز، از موصل تا قدس شهدا از چهارگوشه جغرافیای معنوی‌مان در چاناق قالا در کنار هم آرمیده‌اند و روح چاناق قالا تجسم این همبستگی و این مشارکت در سرنوشت است.
مواضع رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و وزارت دفاع ترکیه در مقابل بازی‌های منطقه جمهوری اسلامی، پیامی آشکار به تهران بود. درحالی‌که تهران در سوریه موقعیت خود را به‌طور کامل ازدست‌داده، اکنون تلاش می‌کند تا با ایجاد تنش در مرزهای ترکیه با ایران (منطقه غرب آزربایجان)، آنکارا را تحت‌فشار قرار دهد. ترکیه که تجربه گسترده‌ای در مبارزه با گروه تروریستی پ.ک.ک دارد، به‌وضوح اعلام کرد که در صورت ادامه حمایت ایران از این گروه، آنکارا نیز آماده است تا در برابر این سیاست، به‌صورت متقابل واکنش نشان دهد.
این یادداشت در شماره ۲۱-ام نشریه توپراق منتشر شده است.
