یادداشت آراز نیوز

سیاست خارجی جمهوری آزربایجان بر اساس رویکردی متوازن و بی طرفانه فعال که واقعیت‌های ژئوپلیتیکی را با فرصت‌های اقتصادی ترکیب می‌کند، شکل گرفته است. این استراتژی، با تقویت نقش آزربایجان به عنوان پل ارتباطی بین غرب و شرق، این کشور را به یک بازیگر مهم در مسیرهای تجاری منطقه‌ای و جهانی تبدیل کرده است. جمهوری آزربایجان از طریق پروژه‌های کریدور شمال-جنوب و کریدور میانی (شرق-غرب) تلاش می‌کند تا به مرکز لجستیکی و حمل‌ونقل منطقه تبدیل شود. این رویکرد، هم در روابط با روسیه، ایران و چین و هم با اتحادیه اروپا و ترکیه، ثبات و همکاری را تقویت می‌کند.

کریدور شمال-جنوب: مدل همکاری آزربایجان با ایران و روسیه

مشارکت آزربایجان در پروژه کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب یکی از پلتفرم‌های اصلی است که روابط این کشور را با روسیه، ایران و هند تقویت می‌کند. در سال ۲۰۲۳، حجم بار حمل شده از این کریدور به ۱۹ میلیون تن رسید که در مقایسه با سال ۲۰۲۲، رشد ۳۸% درصدی را نشان می‌دهد.

این کریدور یک مسیر تجاری است که از هند آغاز شده و از طریق ایران، آزربایجان و روسیه به شمال اروپا می‌رسد. مشارکت آزربایجان به عنوان کشور ترانزیتی در این پروژه، منجر به مزایای اقتصادی و برتری‌های سیاسی برای این کشور می‌شود. در حال حاضر، روسیه، ایران و آزربایجان برنامه دارند تا با ایجاد یک اپراتور مشترک مدیریت این کریدور را تسهیل کنند.

آزربایجان همچنین به اجرای پروژه خط آهن رشت-آستارا اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. این پروژه نه تنها روابط حمل‌ونقل آزربایجان با ایران و روسیه را تقویت می‌کند، بلکه حمل بار را تا ۱۵ میلیون تن افزایش خواهد داد.

کریدور میانی: مسیر تجاری چین به اروپا

کریدور میانی (کریدور حمل‌ونقل شرق-غرب) یکی از مسیرهای استراتژیکی است که نقش مهم آزربایجان را در تجارت جهانی تقویت می‌کند. این کریدور از چین آغاز شده، از قزاقستان و دریای خزر به آزربایجان می‌رسد و سپس از طریق گرجستان و ترکیه به اروپا متصل می‌شود. این مسیر به آزربایجان کمک می‌کند تا به یک بازیگر اصلی در بخش حمل‌ونقل منطقه تبدیل شود.

وزیر توسعه دیجیتال و حمل‌ونقل جمهوری آزربایجان، رشاد نبی‌اف، اعلام کرده است که مدت زمان تحویل بار از طریق کریدور میانی از ۵۳ روز به ۲۲ روز کاهش یافته است. این امر یکی از عواملی است که موقعیت ژئوپلیتیکی آزربایجان را تقویت می‌کند.

این کریدور همچنین بخشی از “ابتکار کمربند و جاده” چین است و به تقویت روابط تجاری بین اروپا و آسیا کمک می‌کند. در چارچوب پروژه تراسیکا TRACECA (کریدور حمل‌ونقل اروپا-قفقاز-آسیا)، آزربایجان روابط تجاری خود را هم با اتحادیه اروپا و هم با کشورهای تورکستان گسترش می‌دهد.

رویکرد آزربایجان به غرب: همکاری انرژی و امنیت

جمهوری آزربایجان روابط خود با غرب را عمدتاً بر اساس پروژه‌های انرژی و همکاری‌های امنیتی تنظیم می‌کند. پروژه کریدور گاز جنوبی که صادرات گاز طبیعی آزربایجان به اتحادیه اروپا را افزایش می‌دهد، به تقویت امنیت انرژی اروپا کمک کرده و آزربایجان را به یک شریک قابل اعتماد در بازار انرژی اروپا تبدیل می‌کند.

اگرچه آزربایجان در زمینه امنیت و دفاع با ناتو همکاری دارد، اما این همکاری بیشتر در حوزه زیرساخت‌های انرژی و مبارزه با تروریسم متمرکز است. آزربایجان از هرگونه همکاری نظامی عمیق که ممکن است باعث نگرانی روسیه شود، اجتناب کرده و به جای آن بر روابط اقتصادی تمرکز می‌کند.

همکاری استراتژیک با ترکیه: شراکت نظامی و اقتصادی

ترکیه نزدیک‌ترین شریک استراتژیک و متحد جمهوری آزربایجان محسوب می‌شود. این رابطه بر اساس همکاری‌های عمیق در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و فرهنگی بنا شده است. حمایت ترکیه از آزربایجان در جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰، روابط دو کشور را به سطح بالاتری رساند. آزربایجان به عنوان بازیگر کلیدی، ترکیه را به سایر کشورهای تورکستان در آسیای میانه متصل کرده و دارای سطح هماهنگی بسیار بالایی در سیاست خارجی هستند.

واقعیت‌های ژئوپلیتیکی

سیاست خارجی آزربایجان بر اصول توازن، ثبات و بی‌طرفی فعالانه استوار است. این کشور بدون انتخاب کامل یکی از طرف‌ها، تلاش می‌کند با همه بازیگران همکاری کند. این سیاست به آزربایجان کمک می‌کند تا موقعیت خود را به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای مستقل حفظ کرده و ریسک‌های ژئوپلیتیکی را به حداقل برساند.

پروژه‌های ترانزیتی و حمل‌ونقل، آزربایجان را به مرکز تجاری و لجستیکی منطقه تبدیل کرده و ممکن است با افتتاح کریدور زنگزور در آینده موقعیت این کشور را در این زمینه ارتقا دهد تا آلترناتیوهای بیشتری از مسیرهای تجاری جهانی بهره‌برداری کند. این پروژه‌ها نه تنها توسعه اقتصادی پایدار آزربایجان را تضمین می‌کنند، بلکه این کشور را به پل ارتباطی بین شرق و غرب تبدیل می‌کنند. سیاست خارجی آزربایجان از طریق توسعه کریدورهای حمل‌ونقل، دیپلماسی انرژی و همکاری‌های منطقه‌ای، به تقویت نفوذ این کشور در سطح بین‌المللی نیز کمک می‌کند. این استراتژی به آزربایجان اجازه می‌دهد تا سیاست خارجی مستقل، متنوع و باثباتی را دنبال کند.

جمهوری آزربایجان در حال حاضر با اتخاذ سیاست خارجی متوازن و بی‌طرفی فعال، و با اولویت قرار دادن منافع ملی در چارچوب مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی، مسیر پیشرفت و توسعه را دنبال می‌کند و زیرساخت‌های لازم برای رشد اقتصادی و اجتماعی را فراهم می‌سازد. اگرچه ممکن است در شرایط کنونی آزربایجان سیاست مستقیمی در قبال آزربایجان جنوبی نداشته باشد، اما در آینده، یک جمهوری آزربایجان توسعه‌یافته و قدرتمند می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آزربایجان جنوبی داشته باشد. علاوه بر این، آزربایجان باید در زمینه تولیدات فرهنگی و تقویت قدرت نرم نیز توسعه یابد تا از این طریق بتواند پیوندهای فرهنگی و اجتماعی خود را با آزربایجان جنوبی و جوامع تورک در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت کند.