👤 احمد خضرلو

رمانتیسم سیاسی، پدیده‌ای پیچیده و تأثیرگذار در عرصه سیاست، همواره نقشی دوگانه ایفا کرده است. از یک سو، قدرت الهام‌بخشی و بسیج‌کنندگی آن غیرقابل انکار است، و از سوی دیگر، پتانسیل آن برای ایجاد تنش با واقع‌گرایی سیاسی و خطرات ناشی از افراط‌گرایی، چالش‌های جدی را به همراه دارد.

تنش میان رمانتیسم و واقع‌گرایی سیاسی ریشه در تفاوت‌های بنیادین این دو رویکرد دارد. واقع‌گرایان بر تحلیل عینی شرایط، توجه به منافع ملی و تصمیم‌گیری بر اساس داده‌ها تأکید دارند. در مقابل، رمانتیک‌های سیاسی بر آرمان‌ها و قدرت تخیل و احساسات تکیه می‌کنند. این تقابل می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های متضاد و گاه ناسازگار منجر شود.

سیاستمدار رمانتیک، حتی اگر شخصاً رمانتیک نباشد، با ایده‌های رمانتیک‌سازی شده به حرکت درمی‌آید و انرژی خود را در خدمت این ایده‌ها قرار می‌دهد. این رویکرد، هرچند می‌تواند انگیزه‌بخش باشد، اما خطر نادیده گرفتن واقعیت‌ها را به همراه دارد. رمانتیک‌ها گاه چنان خود را نیرومند می‌پندارند که گویی قادرند واقعیت را از نو خلق کنند.

انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ایران نمونه بارز این مسئله بود که برخی از چهره‌های سیاسی و مدنی آذربایجان در دام «رمانتیسم سیاسی» گرفتار شدند و صرف تورک بودن آقای پزشکیان از وی شخصیتی در مقام «منجی» ساختند که به دور از گفتمان و منافع حرکت ملی آذربایجان بود.

این فعالان با رفتارها و تشبیه‌های مغالطه‌آمیزی همچون، «تشکیل دولت تورکان»، «شروع عصر حکمرانی تورک‌ها در ایران» و تعابیر این چنینی، با رفتاری افراطی به دور از گفتمان حرکت ملی به ماشین تبلیغ جمهوری اسلامی تبدیل شدند و با افراط‌گرایی مطلق مسائل موجود جامعه را نادیده گرفتند.

باید عنوان کرد خطر افراط‌گرایی در رمانتیسم سیاسی می‌تواند به نادیده گرفتن پیچیدگی‌های جهان واقعی، قطبی شدن جامعه و حتی سرکوب مخالفان بینجامد. رهبران رمانتیک افراطی ممکن است چنان مجذوب چشم‌انداز آرمانی خود شوند که پیامدهای منفی احتمالی اقدامات‌شان را نادیده بگیرند، که در انتخابات اخیر به وضوح شاهد آن بودیم که مخالفان شرکت در انتخابات از سوی این جریان تندور به خیانت و وطن فروشی متهم می‌شدند.

آنهایی که چند ماه پیش به چیزی جز استقلال آذربایجانی جنوبی راضی نبودند حال به سفیدشویی جمهوری اسلامی می‌پرداختند. البته باید چرایی این مسئله را در جایی دیگر جستجو کرد اما این تناقض، میان تمایل به تغییر رادیکال و گرایش به حفظ وضع موجود، از ویژگی‌های پیچیده رمانتیسم سیاسی است.

در نهایت، چالش اصلی در عرصه سیاست، یافتن تعادل میان آرمان‌گرایی رمانتیک و واقع‌بینی است. درک عمیق این تنش‌ها و خطرات و تلاش برای یافتن راه‌حل‌های متعادل، برای هر سیاستمدار و شهروند آگاهی ضروری است.