حکیم تئلیم خان از تورکی سرایان توانای آزربایجان است که در مناطق مختلف آزربایجان معروف و نام آشناست.

حکیم تئلیم خان بین سالهای ۱۲۰۹-۱۱۳۶ هجری شمسی زیسته است.

محل تولد وی روستای «مرغئی» (مراغه) منطقه مزلقان چای ساوه می باشد. این روستا درتقسیمات فعلی کشوری جزءبخش نوبران است.

اؤلکه‌میز ایراق‌دیر شهریمیز ساوا
مزلقان چاییندان گؤتوردوم هاوا
عاشیقلار دردینه ائیلر داوا
من طبیبم هیندوستاندان

بیلنلر بیلسین‌لر من تئلیم خانام
بیلمه‌ینلر بیلسین، گؤوهرم، کانام
مرغئی ساکینی، اصلی تورکمانام
گزه، گزه بو جهاندان گلیرم

نام پدر تئلیم خان، تیمور خان و نام پدربزرگش قاراخان می باشد. اسامی پسرانش ابوالقاسم بگ، غلامحسین بگ و شکرالله بگ بوده اند.نام یکی از دخترانش زرافشان و نام دختر دیگرش مشخص نیست. همسرش مختومه خانم خواهر کوچکتر مهری خانم دختر حاجی محمدرضا خان بوده است که تئلیم دل در گرو عشق وی نهاد ولی مهری با شخصی به نام صفی ا…خان که ازمقامات بلندپایه نظامی بوده ازدواج کرده و به شیراز می‌رود. تئلیم در پی عشق خود به شیراز رفته و در آنجا به نجاری و منبت کاری مشغول می شود و پس از مدتی به دیار خود بازگشته وبا مختومه خانم ازدواج می کند.

تئلیم در اصل از ترکمانانی بوده که در زمان نادرشاه به منطقه ساوه کوچانده شده بودند. وی از ایل بغدادی بوده است که از ایلات شاهسون محسوب نمی‌شود.

کلمه تئلیم درکتاب «دیوان لغات الترک» محمود کاشغری آمده از کلمه های اصیل ترکی و به معنی زیاد، تمام، کامل، همیشه و با پایه و اساس می باشد.

تئلیم خان درسن هفتادوپنج سالگی در روستای مرغئی وفات نموده و درهمان جا دفن می‌گردد. قبر وی درقبرستان همان روستا واقع است.

تئلیم خان عارف مسلک بوده و ضمن آشنایی با فنون و ادبیات تورکی و فارسی، به علوم اسلامی و قرآنی تسلط کامل داشته است. وی با آثار شاعران قبل از خود نیز آشنا بوده و بر اشعار آنان نظیره نوشته است. شعرای تورکی سرای که تئلیم خان از اشعار آنان در شعرش به انحاء مختلف استفاده کرده می‌توان به شاعران ذیل اشاره کرد.
۱-محمدفضولی (قرن ۹ هجری) ۲-عمادالدین نسیمی (قرن ۸ هجری) ۳-ملاپناه واقف ۴-شاه اسماعیل ختایی صفوی ۵-مختوم قلی فراغی شاعربزرگ ترکمن ۶-تیکمه داشلی خسته قاسم

وی در آثار خود از ادبیات شفاهی و فولکلور غنی تورک (مخصوصاً منطقه ساوه و همدان) استفاده های فراوانی بوده است. مانند امثال حکم، گفتار نیاکان، قصه‌ها، داستانها، اصطلاحات رایج درزبان مردم و…

هر مصلحت اولسا ائلینن گرک
مثلدیر بو، بیر گولونن یاز اولماز

وی علاوه بر ادبیات ترکی بر ادبیات عرب و فارسی تسلط کافی داشته و اشعاری نیز به این زبانها سروده است. تئلیم خان با اشعار حافظ و سعدی نیز آشنابوده است.

ایگید اودور اهل عیرفان یانیندا
دمادم قاتمایا، وئره بیردم گوش
سوروشسالار اصول دین نئچه‌دیر
عرب خمس و فارسی پنج و تورکو بئش

اشعار تئلیم خان بیشتر دارای مضمونهای مذهبی، اجتماعی، سیاسی، پند و اندرز و حکمت می باشد.

اشعار و آثار تئلیم خان بسیار زیاد بوده است ولی متاسفانه در قالب  کتاب و دیوان تدوین نشده بوده که متاخراً محقق محترم آقای اسدالله امیری با راهنمایی و همکاری آقای دکتر گونئیلی اقدام به گردآوری و چاپ اولین جلدکتاب تئلیم خان با عنوان «حکیم تئلیم خان دیوانی» اقدام نموده و در دسترس علاقه مندان قرار داده است.

محبت اولمایان یئرده
باغ و گولشنی نئیلیرسن؟
بیر باهار کی خزان اولسون
باغ و بوستانی نئیلیرسن
تئلیم دئیر بو زامانا
دونیا قالماز سولئیمانا
قازاندیغین وئر ایمانا
ایمانسیز جانی نئیلیر سن؟