۸ مارت دونیا قادینلار گونو: ۱۹۱۰-دان بوگونه نه‌لر یاشاندی، قادین حاقلاری نه قدر ایرهلیلهدی؟
۸ مارت دونیا قادینلار گونو، یا دا بیر دیگر آدی ایله دونیا امکچی قادینلار گونونده قادین حاقلاری دونیانین دؤرد بیر یانیندا بؤیوک ائتکینلیکلرله گوندمه گلیر.
۱۰۰ ایلی آشقین سوره‌دیر قوتلانان دونیا قادینلار گونو نئجه اورتایا چیخدی؟ ندن اؤنملیدیر؟ قادین حاقلاری نه قدر ایرهلیلهدی؟
نه زامان باشلادی؟
دونیا قادینلار گونونون کؤکلری، ایشچی حاقلاری حرکتلرینه دایانیر و ۸ مارت بیرلشمیش ملتلر طرفیندن ده دونیا قادینلار گونو اولاراق قبول ائدیلیر.
بو گون هارداسا توم دونیادا سس گتیرن ائیلم‌لره صحنه اولان ۸ مارتین توخوملاری ۱۹۰۸ ایلینده، نیویورک‌دا ۱۵ مین چالیشان قادینین داها قیسا مساعی سوره‌لری (قیسا ایش ساعاتلاری)، داها یوکسک معاش و سئچمه حاقی طلب ائتمه‌سی ایله آتیلمیشدی.
بیر ایل سونرا آمئریکا سوسیالیست پارتیسی ۸ مارتی اولوسال قادینلار گونو اعلان ائتمیشدی. بو اؤزل گونو اولوسلارآراسی حاله گتیرمه فیکرینی اورتایا آتان ایلک کیشی ایسه کلارا زتکین‌دی.
کلارا زتکین ۱۹۱۰ ایلینده دونیا قادینلار گونو اولوسلارآراسی حاله گتیرمه فیکرینی اورتایا آتدی.
کلارا زتکین کمونیست بیر آکتیویست و قادین حاقلاری موادفیعه‌چیسی ایدی.
زتکین، ۱۹۱۰ ایلینده کوپنهاگ‌دا توپلانان اولوسلارآراسی امکچی قادینلار کنفرانسیندا دونیا قادینلار گونو فیکرینی اؤنردی.
کنفرانسا ۱۷ فرقلی اؤلکه‌دن قاتیلان ۱۰۰ قادین، زتکینین اؤنریسینی اوی‌بیرلیگی ایله قبول ائتدی.
ایلک اولوسلارآراسی ائتکینلیکلر ۱۹۱۱-ده، اووستوریا (اتریش)، دانیمارکا، آلمانیا و ایسویچره (سوئیس) ده دوزنلندی.
دونیا قادینلار گونونون ۱۰۰-جو ایلدؤنومو ۲۰۱۱ ایلینده بؤیوک اورگانیزاسیونلارلا قوتلاندی.
۱۹۷۵-ده بیرلشمیش میللتلرین دونیا قادینلار گونونو قبول ائتمه‌سی ایله گون رسمیت قازاندی. بیرلشمیش میللتلر هر ایل اوچون اؤزل بیر تئما (بیچیم) بلیرلمه‌یه باشلادی.
۱۹۹۶-دا بلیرله‌نن ایلک تئما “گئچمیشی قوتلاماق، گله‌جه‌یی پلانلاماق” شکلینده ایدی.
بو ایلین تئماسی ایسه ” قادینلارا یاتیریم یاپین. ایره‌لیله‌مه‌یی حیزلاندیرین”.
دونیا قادینلار گونو قادینلارین توپلومدا، سیاستده و ائکونومیده قطع‌ائتدیکلری مسافه‌نین قوتلاندیغی بیر تاریخ حالینه گلیرکن, گونون سیاسی کؤکلری، سوره گلن توپلومسال جنسیت برابرسیزلیگی قونوسوندا فرقینده‌لیک یاراتماق اوچون قرئولر (اعتصاب) و پروتئستولار (اعتراضلار) دوزنلنمه‌سی ایله سوردورولور.
ندن ۸ مارت؟
دونیا قادینلار گونو فیکرینی اورتایا آتان کلارا زتکینین عقلینده بلیرلی بیر تاریخ یوخدور.
بیرینجی دونیا ساواشی سیراسیندا، ۱۹۱۷-ده روس امکچی قادینلار “چؤرک و باریش ایسته‌ییریک” شوعارلاری ایله سوخاقلارا چیخمیشدی.
ائیلملرین (اعتراضلارین) دوردونجو گونونده روس چاری تختدن ائندیریلدی. قورولان گئچیجی حوکومت ایسه قادینلارا سئچمه حاقی تانیدی.
روسیاداکی قادین ائیلملری‌نین باشلانغیجی، ژولینی تقویمینه گؤره ۲۳ شوبات (فوریه) ایدی.
دونیا گنلینده داها یایغین بیچیمده قوللانیلان میلادی (گریگوری) تقویمده بو تاریخ ۸ مارتا دنک گلیردی.
اینسانلار ندن مور (بنفش) لباسلار گئییر؟
دونیا قادینلار گونو وبسیته‌سینه گؤره ۸ مارتین رنگلری مور، یاشیل و آغدیر.
وبسیته‌سینده، “مور، عدالت و سایغینلیغی ایفاده ائدیر. یاشیل اومودو تمثیل ائدیر. بیاض ایسه، دارتیشمالی بیر قاورام اولسا دا صافلیق آنلامینا گلیر. رنگلر ۱۹۰۸ ایلینده اینگیلتره‌ده‌کی قادینلارین سوسیال و پولیتیک بیرلیگی (WSPU) طرفیندن بلیرلندی” ایفاده‌لر یئر آلیر.
دونیا ارککلر گونو ده وار می؟
بلی وار. ۱۹ کاسیم (نوامبر) هر ایل دونیا ارککلر گونو اولاراق بیر چوخ ائتکینلیگه صحنه اولور. آنجاق ۱۹ نوامبر بیرلشمیش میللتلر طرفیندن رسمی قوتلاما گونو اولاراق تانینمیش دئییل.
۱۹۹۰-لاردان بویانا ۸۰-دن فاضلا اؤلکه‌ده دوزنله‌نن دونیا ارککلر گونو ائتکینلیکلرینده اوداق نقطه‌سی (نقطه تمرکز) گنللیکله ارککلرین و ارکک اوشاقلارین ساغلیغی، جنسیت ائشیتلیگی‌نین (جنسیت برابرلیگی) گوجلندیریلمیش و اولوملو (مثبت) ارکک رول مدللر اولور.
دونیادا نئجه قوتلانیر؟
قادینلار اوچون ۸ مارت حاق، ائشیتلیک (برابرلیک), اؤزگورلوک و دایانیشمانی (همبستگی) تمثیل ائدیر. یورویوش و میتینگلر دوزنلنره‌ک بو مجادیله دیله گتیریلیر.
بیرچوخ اؤلکه‌ده دونیا قادینلار گونو رسمی تعطیلدیر.
تورکییه‌ده ۸ مارت رسمی تعطیل دئییل آنجاق قادینلار اؤلکه گنلینده یورویوشلر ایله و میتینگلر ایله دایانیشما و حاق آراییشینی سوردورور.
آیریجا دونیا گنلینده گول ساتیشلارینین ۸ مارت و اؤنجه‌سینده کی بیر نئچه گونده هارداسا ایکی قات آرتدیغی بلیرتیلیر.
مثلا روسیادا تعطیل اولان ۸ مارت‌دا گول ساتیشلاری ایکی قاتینا چیخیر.
چین‌ده بیر چوخ قادین، دئولت شوراسی‌نین توصیه‌سی اوزه‌رینه ۸ مارت‌دا یاریم گون ایشله‌ییر.
ایتالیادا لافئستا دئللا دوننا اولاراق آدلاندیریلان دونیا قادینلار گونونده قادینلارا میموزا یا دا دیگر آدییلا گوموشو آکاسیا گولو هدیه ائتمه گلنه‌یی (سنت و عنعنه سی) وار. هر نه قدر بو گلنه‌یین کؤکلری تام اولاراق بیلینمسه ده، ایکینجی دونیا سا‌واشی‌نین بیتیمیندن همن سونرا رومادا باشلادیغی دوشونولور.
آمئریکا بیرلشیک دئولت‌لرینده ایسه مارت آیی “قادینلارین تاریخی” اولاراق قبول ائدیلیر و آغ‌سارای، آمئریکالی قادینلارین باشاریلارینی سیرالایان بیر بیلدیری یاییملاییر.
۲۰۲۴-ون تئماسی
بو ایل بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی‌نین قادینلار گونو تئماسی «قادینلارا یاتیریم یاپین؛ ایره‌لیله‌مه‌یی سرعتلندیرین».
بو تئما، توپلومسال جنسیت ائشیتلیگینی ساغلاماغا یؤنهلیک یاتیریملارین یئترسیزلیگینی وورغولاماغی آماجلاییر.
بیرلشمیش میلتلر «چاتیشمالار و قیمتلرین آرتیشلاری، ۲۰۲۵ ایلینه قدر اؤلکه‌لرین یوزده ۷۵-ینین قامو خرجله‌مه‌لرینده کسینتی‌یه گئتمه‌سینه یول آچاراق قادینلاری و قادینلارین تمل خیدمتلرینی اولومسوز (منفی) ائتکیله‌یه بیلر” دئییر.
بیرلشمیش میللتلر، دونیانین ۲۰۳۰ ایلینه قدر توپلومسال جنسیت ائشیتلیگی هدفینه چاتابیلمه‌سی اوچون ایلده ۳۶۰ میلیارد دلارلیق یاتیریما (سرمایه گذاری) داها احتیاج دویولدوغونو سؤیله‌ییر.
دونیادا حوکومت یاردیملارینین یالنیزجا %۵-ینین “قادین و قیز اوشاقلارینا قارشی شدت” ایله مجادیله‌یه آیریلدیغینی بلیرتن بیرلشمیش میللتلر، بونون سادجه یوزده ۰،۲ سینین شدتین اؤنلنمه‌سی اوچون قوللانیلدیغینی تثبیت ائدیر.
ندن بئله بیر گونه احتیاجیمیز وار؟
دونیا گنلینده حله قادینلارین عدالت، برابرلیک، حاق و اؤزگورلوک موجادیله‌سی دوام ائدیر. ۸ مارتین دا قادین موجادیله‌سی اوچون سمبولیک بیر آنلامی وار.
گئچن ایل افغانستان، ایران، اوکراین و آمریکا بیرلشیک دولتی کیمی بیر چوخ اؤلکه‌ده قادینلار اؤلکه‌لرینده ساواش، شدت و پولتیکا ده‌ییشیکلیکلری یاشانیرکن حاقلاری اوچون موجادیله ائتدی.
قادینلار بؤلگه‌ده‌کی چاتیشمالارین یاراتدیغی اینسانی کریزین یوکونو داشیماغا دوام ائدیر.
افغانیستان‌دا قادینلار اوچون ائشیت ائییتیم (تحصیل) حاقی انگلله‌نیر. اؤلکه‌ده ایلک‌اوخول (ابتدایی) یاشیندان بؤیوک قیز اوشاقلاری‌نین ائییتیمی هله یاساقدیر.
سودان‌دا سودان سیلاحلی قووتلری ایله حیزلی دسته‌ک گوجلری (RSF) آراسیندا دوام ائدن چاتیشمانین دا ائتکیسی قادینلار اوچون ییخیجی اولور.
سودان‌دان ایندییه قدر ۱٫۲ میلیوندان چوخ اینسان قونشو اؤلکه‌لره قاچدیغی، بونلارین یاخلاشیق ۱۰ دا ۹-ونون قادین و اوشاق اولدوغو دوشونولور.
اؤته یاندان ائیلول (سپتامبر) ۲۰۲۲-ده ایران‌دا قادینلارین باش اؤرتوسو تاخمالارینی گرکدیرن سرت قوراللاری اخلال ائتدیگی ادعاسی ایله اخلاق پلیسی طرفیندن گؤزآلتینا آلینان مهسا امینی گؤز آلتیندا توتولورکن اؤلدو.
ایران‌دا بیر چوخ قادین باش اؤرتوسو قورالینا میدان اوخویور.
نوبئل باریش اؤدولونو قازانان نرگس محمدی کیمی اکتیویستلر اوزون حبس جزالاری ایله قارشی-قارشییا.
قادین حاقلاریندا قئیدائدیلن ایره‌لیلمه‌لر
توم بونلارلا بیرلیکده گئچدیگیمیز ایل قادین حاقلاری قونوسوندا بعضی ایره‌لیلمه‌لر قئیدائدیلدی.
تورکییه‌ده نیسان (آوریل) ۲۰۲۳-ده آنایاسا محکمه‌سی قراری ایله، قادینلارین ائولندیکدن سونرا یالنیزجا اؤز سوی آدینی داشیماغا دوام ائتمه‌سی ممکن قیلیندی. داها اؤنجه قادینلار ائولندیکدن سونرا ائشلرینین سوی آدینی آلمالی ایدیلر.
اکیم (اکتبر) ۲۰۲۳-ده آرژانتین کنگره‌سی، اینترنتده جنسیته دایالی شدتی اؤنلمه‌یی و فاعیللری سوروملو توتماغی آماجلایان المپیا یاساسی‌نی تصدیقله‌دی.
ایران‌دا ایسه، اؤلکه‌نین فرقلی شهرلرینده اولکه چاپینداکی پروتئستولارا رغمن ایران رئژیمی قادین اؤزگورلوگونه ایلیشکین یاسالاری قیسیتلادی و سون زامانلاردا یئنی‌دن ایرشاد پلیسی‌نین خیابانلارا قاییداجاغی یؤنونده سؤیلنتیلر دولاشیر. ایران‌دا قادینین ایستاتوسونون یاخشیلاشماسی، توپلومو سکولارلاشدیرماغا و قادینلارا حاقلار وئرمه‌یه یؤنهلیک تدبیرلر آلان سعودی عربیستان داخیل بؤلگه اولکه‌لریله قارشیلاشدیریلدیغیندا بئله ایران ایسلام جومهوریتی سایه‌سینده داها آز مسافت قطع‌ائتمیش گؤرونور.
