پراکنده کردن تجمع مسالمت آمیز زیست محیطی در روستای قره قیشلاق با حمله وحشیانه پلیس ایران در۱۹ دی ۱۴۰۲ (۹ ژانویه ۲۰۲۴)، نیازمند توجه فوری است. تصاویر منتشره در شبکه‌های اجتماعی استفاده پلیس از گاز اشک آور و باتوم را برای متفرق کردن معترضان نشان می دهد. تعداد زیادی از معترضان مجروح، در بیمارستان بستری و دستگیر شدند. صبح روز بعد، ماموران اداره اطلاعات به خانه‌های روستای قره قشلاق یورش بردند که در نتیجه آن ۷۰ نفر که عمدتاً از اهالی روستا و زنان مسن بودند، دستگیر شدند. آداپ نام ۲۲ نفر از بازداشت شدگان را تأیید کرده است که در زیر فهرست شده است.

سوسنبر علیپور، سمیه علیپور، الناز علیپور، سعیده احمدی، لطیفه مولایی، رباب علی پور، سوسن غفاری، رحیم طالبی (۸۵ ساله)، غلام حقیقت (۸۰ ساله)، محرم حقیقت (۷۰ ساله)، قنبر امانی (۷۰ ساله)، صفر راعی (۶۰ ساله)، هدایت امجدی (۶۰ ساله)، غلام ملکی(۵۰ ساله)، مرتضی طیاری، توحید اکبری بهمراه مادرش (۷۰ ساله)، احمد پارسا، هاشم رضایی، یوسف مطلبی، توحید ملکی و مهدى ملکی

روستاییان قره قشلاق به آداپ اطلاع دادند که رئیس اداره اطلاعات شهرستان سلماس آنها را تهدید به خشونت جنسی علیه زنان بازداشت شده در صورت استمرار روستاییان در اعتراضات زیست محیطی خود کرده است.

این اعتراض زمانی آغاز شد که شرکت کاوه سودا وابسته به سپاه تصمیم گرفت کارخانه‌ای به مساحت ۴۵۰ هکتار در زمین‌های روستای قره قشلاق ایجاد کند. هدف این کارخانه تولید کربنات سدیم است که برای تولید شیشه ضروری است.

اهالی نگرانند زیرا طرح کاوه سودا شامل احداث چاه‌های عمیق و استفاده از آب آنها برای تولید است که باعث افزایش نگرانی در مورد کمبود آب در روستا و مناطق اطراف می شود. تحقیقات بیشتر در مورد کارخانه مشابه کاوه سودا در مراغه، آلودگی محیطی نگران کننده‌ای را نشان داد. پس از یک جلسه اجتماع، اهالی روستای قره قیشلاق تصمیم گرفتند با این پیشنهاد مخالفت کنند.

پیش زمینه:
در ابتدا، شرکت کاوه سودا اولین کارخانه خود را در شهر مراغه، استان آذربایجان شرقی، در سال ۱۳۸۳ افتتاح کرد. از زمان تأسیس کارخانه مراغه، شرکت کاوه سودا از ارتباطات خود با سپاه پاسداران، نیروهای امنیتی ایران ، مقامات و نمایندگان مجلس فاسد برای دور زدن قوانین محیط زیست و کار استفاده کرده است. کارخانه مراغه سریعا پس از شروع آبهای زیرزمینی و سطحی را در شعاع ۱۵۰ کیلومتری آلوده و باعث تلف شدن دامها شد. پساب‌های این کارخانه به باغ‌ها نفوذ کرد و خاک را تا کیلومترها نابارور کرد و در بروز تعداد بالای سرطان‌های کبد و پانکراس در مراغه نقش داشت.

علاوه بر این، کاوه سودا پساب‌های سمی را به صوفی چای (سویو چای) می ریزد که در نهایت به دریاچه ارومیه می رسد و فاجعه زیست محیطی مداوم ناشی از خشک شدن دریاچه توسط دولت ایران را تشدید می کند. علیرغم هشدارهای سازمان‌های غیردولتی زیست محیطی و وزارت محیط زیست، شرکت کاوه سودا قوانین زیست محیطی را مستمرا نادیده میگیرد. این شرکت در حال برداشت بلورهای نمک از سطح خشک شده دریاچه ارومیه به عنوان ماده پایه برای تولید کربنات سدیم است. این برداشتها کانونهای محلی طوفان‌های نمکی در شمال غرب ایران ایجاد می‌کند و فاجعه زیست‌محیطی ناشی از تصمیم دولت ایران برای خشک کردن دریاچه را بدتر می‌کند.

چند ماه پیش، ابراهیم عسگریان، مدیرعامل کاوه سودا، با استفاده از ارتباطاتش، با رئیسی رئیس‌جمهور ایران دیداری تن به تن داشت و موافقت دولت را برای ادامه فعالیت‌های آلاینده و غیرقانونی تولیدیش را کسب کرد.

انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران(آداپ )خواستار آزادی فوری افراد بازداشت شده در اعتراضات مسالمت آمیز زیست محیطی روز گذشته شده و خواستار تحقیق همه جانبه در مورد تهدید نگران کننده تجاوز جنسی توسط رئیس اداره اطلاعات سلماس است.

آداپ با تاکید بر اهمیت خیر و صلاح عمومی، قاطعانه اصرار دارد که هر گونه ابتکار توسعه‌ای باید نظر عموم را در اولویت قرار دهد و به شدت به قوانین زیست محیطی پایبند باشد. آداپ با توجه به آلودگیهای نگران‌کننده شرکت کاوه سودا، دولت ایران را به دلیل بی‌توجهی به مقررات زیست‌محیطی پاسخگو می‌داند و خواهان توقف فوری فعالیت‌های کاوه سودا در مراغه، سلماس و سایر استان‌های آسیب‌دیده آذربایجان است.

آداپ بر ضرورت کنار گذاشتن سیاست‌های استثمارگرانه توسط دولت ایران در مناطق با جمعیت‌های اتنیکی مختلف و پایان دادن به غارت منابع و تخریب محیط‌ زیست تاکید می‌کند.

این سازمان از سازمان ملل متحد، نهادهای بین‌المللی حقوق بشر و گروه‌های زیست‌محیطی درخواست می‌کند تا فعالانه بر رویه‌های ایران نظارت کرده و از آسیب به جوامع محلی جلوگیری کنند. اقدامات ایران، از جمله غارت منابع و سهم آن در بلایای زیست محیطی مانند دریاچه ارومیه، تهدیدی مستقیم برای رفاه و هویت فرهنگی جوامع آسیب دیده است.

با تشکر
یاشار حکاک پور
مدیر انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران (آداپ)
تورنتو- ۱۱ ژانویه ۲۰۲۴