جعل یک خبر در بی‌بی‌سی عربی و فارسی
ایواز طاها
بی‌بی‌سی فارسی به نقل از روزنامه‌ی لوموند می‌گوید که تلویزیون چین “یک روزنامه‌نگار جعلی برای رد نقض حقوق بشر در سین‌کیانگ ساخته” است. این روزنامه، رسانه‌ی دولتی چین را متهم کرده که به دروغ یک روزنامه‌نگار فرانسوی ساخته تا بگوید حقوق اویغورهای سین‌کیانگ نقض نمی‌شود.
روزنامه لوموند پس از تحقیقات مفصلی گفته است “هیچ سند و مدرکی” وجود ندارد تا نشان دهد خبرنگاری به نام لورین بیمون واقعا وجود دارد.
بی‌بی‌سی فارسی با همکاری بی‌بی‌سی عربی همین کار را در جنگ آزادسازی قره‌باغ انجام داد. بی‌بی‌سی عربی و فارسی از خبرنگار مجعولی بنام محمد ابراهیم نام بردند که با یک جنگجوی موهوم سوری در قره‌باغ مصاحبه کرده بود. و همین جنگجو که معلوم نبود چگونه با یک خبرنگار ناشناخته تماس حاصل کرده، از وجود جنگجویان سوری در جبهه‌ی آذربایجان خبر داده بود.
به عنوان کسی که رسانه‌های عربی را به طور مداوم دنبال می‌کنم تا آن زمان به این نام برنخورده بودم. البته بعد از آن نیز از شخصی بنام محمد ابراهیم مطلبی منتشر نشد. با چندین نفر در جهان عرب تماس گرفتم اما همگی اظهار بی‌اطلاعی کردند. اما یک دوست مراکشی که با بی‌بی‌سی عربی مرتبط است، بدون ورود به جزئیات این گمان را پیش کشید: جعل خبر جنگجویان سوری مأموریتی بود که بی‌بی‌سی به خبرنگار خود بنام مهرداد فرهمند سپرد. اما گردانندگان بی‌بی‌سی فارسی از پیشروی‌های آذربایجان چنان سراسیمه شده بودند که حتا از طراحی دقیق روند جعل خبر، که معمولن در دیگر اوقات مبادرت میکنند، غفلت کردند.
خبر ابتدا در بخش عربی درج گردید و بخش فارسی نیز به نقل آن پرداخت؛ چرخه‌ای که برای مستندسازی ظاهری هر خبر جعلی ساخته و پرداخته می‌شود. یک منبع بی‌اهمیت و یا کاملن جعلی خبری را نقل می‌کند آنگاه با تکرار خبر در منابع معتبر، منبع اولیه به حاشیه رانده و یا مورد تجاهل واقع می‌شود.
همین خبر به ترویج شایعاتی مبنی بر حضور جنگجویان جهادی سوریه در قره‌باغ دامن زد. لیکن پس از پیروزی آذربایجان و ورود صلح‌بانان روسی به منطقه هیچ اثری از جنگجویان پیدا نشد. در عوض اسارت جنگجویان ارمنی، به ویژه شهروندانی از لبنان، نشان داد که این رسانه عامدانه درست برعکس عمل کرده است. بی‌بی‌سی فارسی هیچگاه از این جعل خبر عذرخواهی نکرد، و همین امر به حیثیت خبری این بنگاه سخن‌پراکنی در جهان ترک لطمه‌ی بزرگی زد. البته برخلاف برنامه‌های فارسی و عربی، بی‌بی‌سی در حوزه‌ی جغرافیایی یادشده نه تنها محبوبیتی ندارد بلکه مورد تنفر نیز است.
* در زمان جنگ قره‌باغ وقتی به این مسئله اشاره کردم، آقای مجید توتونچی این توضیحات را دادند: جناب طاها، ظاهرا در فیسبوک اکانتی/شخصی اهل مصر خبرنگار بخش بی‌بی‌سی جهانی که از ۲۰۱۸ ساکن لندن شده وجود دارد. اما سوال اینجاست که چرا خبرنگار بخش بی‌بی‌سی جهانی هیچ اکانتی در توییتر و اینستاگرام ندارد و اکانت فیس بوک هم پرایوت و بدون تیک آبی است چرا هیچ گزارشی به غیر از این گزارش اخیر از وی وجود ندارد.
با یک خبرنگار آلمانی در مورد این خبر صحبت کردم، او می‌گفت رسانه‌های شناخته شده‌ای مانند بی‌بی‌سی وقتی می‌خواهند عملیات و جنگ روانی راه بیاندازند از خبرنگاران ناشناخته و کمتر شناخته شده‌‌ی خود [و یا خبرنگارانی که در ازای دریافت پول شرافت حرفه‌ای خود را زیرپا می‌گذارند] استفاده میکنند چون خبرنگاران شناخته شده حاضر نمی‌شوند اعتبار خود را خراب کنند. آنها از قلم یک خبرنگار ناشناخته و کم اعتبار خبری را منتشر می کنند، بعد مقامات سیاسی آن خبر را تکرار میکنند. بعد از آن منبع اصلی خبر فراموش می‌شود و خبر/گزارش جعلی به عنوان خبر موثق پخش می شود. همین سناریو که در این خبر اجرا شد.
