هر چند توافق بغداد-اربیل برای اخراج تروریست‌های پ.ک.ک از سنجار عراق مثبت به نظر می‌رسد، اما عدم وضوح سیاست این کشور و همچنین ایران در قبال آینده این گروه، آنها را به سمت قاراباغ اشغالی و تعرض به مردم آذربایجان سوق داده است.

پس از توافق سنجار (شنگال) و مخالفت برخی ایزدی‌ها با ورود پیشمرگه‌های حزب دموکرات کردستان به این منطقه عراق، قره‌باغ که از سال‌ها پیش محل تاسیس کمپ‌های عناصر گروه تروریستی پ.ک.ک بوده طی هفته‌های اخیر پذیرای شمار بیشتری از آنها از سمت این کشور شده است. تشدید اختلاف حزب دموکرات کردستان عراق با برخی ایزدی‌های شنگال، موجب تزلزل پایگاه گروه تروریستی پ.ک.ک در این شهر شده و مساله قره‌باغ نیز راه فرار برای عناصر این گروه فراهم کرده است.

ارشد صالحی، نماینده مردم کرکوک و رئیس جبهه ترکمنان عراق در مصاحب با شبکه «ای.ان.تی» آذربایجان گفت: ”گزارشی درباره انتقال تروریست‌ها به قره‌باغ توسط سفارت ارمنستان در بغداد تقدیم مجلس عراق کرده‌ایم. مهمات و سلاح‌هایی آنها هم از عراق به ارمنستان منتقل شده است. تمام این موارد به اطلاع رئیس کمیسیون امنیت پارلمان عراق رسانده‌ایم”.

این نقل و انتقال طبق توافق ماه جولای میان طرفین صورت گرفته و براساس آن عناصر گروه تروریستی پ.ک.ک و «پ.ی.د» به‌عنوان شاخه سوری آن در منطقه قره‌باغ به آموزش شبه نظامیان ارمنی می‌پردازند.

هرچند توافق مذکور که به‌منظور اخراج عناصر گروهک تروریستی پ.ک.ک از عراق امضا شده، یک اقدام مثبت برای تامین امنیت همسایگان این کشور عربی به شمار می‌رود، اما بغداد هنوز به پرسش بسیار مهمی در این زمینه پاسخ نداده است؛ آنها پس از سنجار به کجا خواهند رفت؟ توافق برای خروج عناصر مسلح تروریستی از شنگال مثبت است، اما بغداد و اربیل چقدر در این امر صداقت دارند؟

تزلزل کرونیک در ساختار سیاسی عراق، باعث شده دولت الکاظمی به جای رفع نگرانی‌های آنکارا نسبت حضور تروریست ها در این کشور تنها برای بهبود روابط خود با اربیل اقدام کند و این امر را به یک مسئله داخلی تقلیل دهد. علاوه بر این، احیای بحث درباره ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق جهت الحاق مناطق ترکمن‌نشین این کشور همزمان با مسئله قره‌باغ و تطبیق تبصره‌های این ماده مبنی بر سرشماری نشانه تضعیف اصل دولت-ملت‌ و مشروعیت‌زدایی در قالب توافق نامه لوزان است.

برخی نظامیان ارمنی که توسط ارتش جمهوری آذربایجان اسیر شده‌اند نیز حضور مزدوران تروریستی پ.ک.ک در جنگ قره‌باغ به نفع ارامنه را تایید کرده‌اند. یکی از آنها به نام «آلبرت یرواند میکاییلیان» که اهل شهر آرتیک ارمنستان است، در این زمینه می‌گوید: ”اواخر سال ۲۰۱۹ به خدمت سربازی فراخوانده و پس از ۶ ماه به مرکز آموزش نظامی در شهر خوجاوند (مارتونی) اعزام شدیم. در این مرکز ۱۵۰۰ مزدور پ.ک.ک حضور داشتند و ماهانه ۶۰۰ دلار دستمزد دریافت می‌گرفتند. آنها به زبان کردی سخن می‌گفتند و پس دیدن آموزش راجع به جغرافیای منطقه، در قالب گروه‌های ده الی پانزده نفره، عازم جنگ علیه آذربایجان می‌شدند.”

اردوگاه‌های گروه تروریستی پ.ک.ک به‌عنوان کریدور لجستیکی بین ارمنستان و مناطقی از قره‌باغ در خط لاچین-کلبجر واقع شده‌اند. این مناطق دارای بیشترین منابع آب و معادن زیرزمینی در منطقه قره باغ اشغالی است. یکصد و پنجاه و پنج معدن مختلف، از جمله معادن طلا و مس وجود دارد که توسط شرکت‌های بین‌المللی اداره می‌شوند. گروه تروریستی پ.ک.ک همانند سوریه، در منطقه قره‌باغ اشغالی نیز عهده‌دار کنترل و غارت این منابع غنی است.

تلاش ارمنستان برای الگوبرداری از مدل سوریه و عراق نیازمند برخی عناصر گروه تروریستی پ.ک.ک فراتر از آسالا بود. آنها به علت داشتن پایگاه ایزدی در ارمنستان و اقدامات پارتیزانی قادر به نبرد گریلایی در قره‌باغ بوده و به علت نفرت ایدئولوژیکی نسبت به ترکیه و آذربایجان بیش از شهروند ارمنی در جنگ علیه این دو کشور به کار می‌آیند.

علا مغربی، روزنامه‌نگار تلویزیونی مصر، طی مقاله‌ای در وبسایت خبری «الغد» نوشته است: ”شمار زیادی از مزدوران لبنانی برای شرکت در جنگ به قره‌باغ اعزام شده‌اند. ماموریت آنها، هدف قراردادن غیرنظامیان و تأسیسات غیرنظامی در آذربایجان است”. حمایت برخی کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی از شبه‌نظامیان مذکور و سکوت معنادار ایران در این زمینه هم از سوی عراق مانیتور می‌شود. این حمایت‌ها چند روز پیش از عملیات ارتش آذربایجان جهت آزادسازی مناطق اشغالی شدت یافته بود.

مختار الموسوی، عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق در گفتگو با وبسایت «العربی الجدید» تصریح کرده است: ”اطلاعات موثق منابع امنیتی عراق نشان می‌دهد که امارات متحده عربی کانال‌هایی را برای کمک مستمر از عناصر پ.ک.ک ایجاد کرده و یک عضو خانواده حاکم ابوظبی نیز در حمایت از عناصر گروه مذکور دست دارد. نیروهای تیپ ۸۰ پیشمرگه اربیل نیز اخیراً وسایل ارتباطی نوین، تجهیزات مکان‌یاب، دوربین‌های دید در شب و غیره را که قرار بوده است به عناصر پ.ک.ک در ترکیه داده شود در شمال عراق کشف و ضبط کرده‌اند.”

از سوی دیگر، هفته گذشته شبه‌نظامیان حزب «دموکرات کردستان ایران» وارد دو شهر اشنویه و نقده در استان آذربایجان غربی این کشور شده و نیروهای نظامی‌-امنیتی را تهدید کرده‌اند. طی چند ماه اخیر چند عضو سپاه پاسداران هم توسط شبه‌نظامیان کرد در شمال غرب ایران کشته شده‌اند.

مقامات ایران تا دیروز نسبت به انتقال عناصر تروریستی پ.ک.ک به قره‌باغ اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند، اما این حملات و همچنین خط سیر درگیری‌ها نشان از فعالیت شدید آنها در حد فاصل بین استان آذربایجان غربی این کشور تا مرز ارمنستان دارد.

نفوذ روسیه بر پ.ک.ک هم سبب افزایش قدرت حزب دموکرات کردستان ایران و انجام مجدد عملیات در این کشور شده است. روس‌ها علی‌رغم داشتن مشکلاتی در بلاروس، قفقاز و کریمه، با تضمین محدوده مانور خود، ایران را در ورطه تنهایی فرو برده‌اند. حمله اعضای حشدالشعبی به دفتر حزب دموکرات کردستان عراق در بغداد و درگیری‌های اخیر بین پیشمرگه‌ها با سپاه پاسداران هم نشان می‌دهد که توافق چند ساله این کشور با آنها را به فراموشی سپرده شده است.

از این رو، ایران باید با توجه به حساسیت منطقه و حمایت برخی کشورها از اقدامات تروریست‌های پ.ک.ک و شاخه سوری این گروه یعنی «پ.ی.د» علیه ترکیه و اکنون آذربایجان، رویکرد خود را تغییر دهد و زمینه را پاکسازی مناطق مرزی آنها توسط این کشور فراهم کند. سیاست دوگانه دولتمردان تهران در قبال گروه‌های مذکور باعث شده تا به مرور امنیت و استقرار در مرزهای ایران، ترکیه و سوریه توسط آنها تهدید شود. بنابراین تغییر سیاست‌های ایران در منطقه ضروری به نظر می‌رسد.