اؤن سؤز

“ایران تورکلری” و “آزربایجان مرکزلی تورک دوشونجه‌سی”، اوزون ایللردن بری مباحثه‌لرین قونوسو اولوبدور. گلجک سیاسی دوزه‌نین، نه اولاجاغی و ایران‌دا هانسی سیاسی سیستئم تورکلرین منفعتلرینی قورویا بیلر؟ کیمی سورولار دارتیشمالارا ندن اولموشدور.

سیاست آلانی، مومکونلره عمل ائتمه آلانیدیر. حقیقت ایله گرچک (واقعیت) قاوراملارینین بیر آنلامدا اولمادیقلارینی دوشونه­رک دئیه بیلریک کی سیاست، گرچکلر آلانیدیر. “حاق و حقیقتی” وار اولماسی گره‌کن مفهوم اولاراق تعریف ائدرسک، “گرچک”، موجود اولان شرطردن بحث ائدر. سیاسی دوزه‌نی، مئیداندا موجود اولان شرطلر بلیرله‌ییر او اوزدن موجود سیاسی دوزنه وئریلن آلتئرناتیو ده مئیداندا اولان شرطلر اساسیندا اولمالیدیر.

صیرف، ایستیقلال و یا فئدرالچی گؤروشله قونویا باخماق، یازینین آماجی دئییلدیر؛ بلکه رئاللیقلاری نظرده توتاراق ایران تورکچولوگونون سؤیلمینی بیر نئچه آچیدان ائلشدیرمکدیر. یازی بونا اینانیر کی ایرانین باشا باشیندا یاشایان تورکلرین اؤزلرینی قوروما یولو، آزربایجان مرکزلی دوشونجه سیندن کئچیر. یازی، جغرافیا اؤنمینی وورغولایاراق، ایران تورکلوگونون ده، آزربایجان مرکزلی سیاسی گؤروشله گرچکلشه‌جه‌گینی آنلاتماغا چالیشیر.

یازیدا، ایران تورکچولوگو، نه زامان و نئجه یارانیب؟ کیملر اونو تمثیل ائدیر؟ ایران تورکچولوگو، سیاسی و موجود شرطلری نه قدر  نظرده آلیر؟ جغرافیانین اؤنمی کیملیگی حفظ ائتمکده نه درجه­ده دیر؟ کیمی سورولارا، جاواب وئرمگه چالیشمیشدیر. (یازیدا ایران تورکچولوگو و تورک ائلی تئزی عینی آنلامدا توتولموشدور.)

ایران‌دا تورک میللیتچیلیگین تاریخی سوره‌جی

اوزون موددتلی اومتچیلیک دؤنمی، ۱۶۴۸ تاریخینده “وستفالی” آنلاشماسی ایله سونا چاتماغا باشلادی. اوزون موددتلی دیندن قایناقلانان اومتچیلیک گونوموزده امپراتورلوقلار اولاراق داوام ائتمه‌سه ده بعضا مفکوره‌لر اولاراق داوام ائدیر. اومتچیلیگین سونا گلمه‌سی ایله میللتچیلیک و دولت- میللت آنلاییشی دیرچلدی. بیزیم یاشادیغیمیز جغرافیادا دا عینی دوروم حاکیم ایدی. اوزون موددت بؤلگه، اموی و عباسی خلافتلرینین ایستیلاسیندا تورک عسگرینین گوجونه دایاناراق اومتچیلیک دونیا گؤروشو ایله ایداره اولونموش و سونرالار ۱۵۰۲-جی ایلده سنی اومتچیلیگین یئرینی، صفوی شیعه دونیا گؤروشو آلدی.

اومتچیلیک دؤنه­مینده، زامان زامان  میللتینه دایانان شخصیتلر و آخیملار باش قالدیرمیشدیر. میثال اوچون بو بؤلگه‌ده، فارس‌لاردا، یعقوب لیث و فردوسی کیمیلر، تورکلرده ایسه نادیر شاه کیمیلری اؤز میللی کیملیکلرینه دایالی حرکت ائتمیشدیرلر.

۱۹۲۵-جی ایلده اینگلیسین چئوریلیشی (کودتا) ایله رضاخان‌ین  ایقتیدارا گلمه‌سی، کئچمیش اومتچیلیک دونیا گؤروشونون یئرینی آشیری فارس میلتچلیگینه وئرمه‌سینه و دیگر میللتلری ازیب محو ائتمک سیاستی یورودولمه‌یه‌ سبب اولموشدور.

پهلوی دؤرونده ایکی شخص تورک‌لرین کیملیگینین قورونماسیندا ائتگیلی رول اوینامیشدیرلار. علی تبریزلی و استاد شهریار بو دؤورون پارلاق سیمالاریدیرلار. حیدربابایا سالام کیتابی، اؤلموش بیر میللته شوک وئردی و اویانیشین ایلک ایستارتینی ووردو.  پهلوی حاکیمیتی دئوریلدیکدن سونرا، آددا ایسلام جمهوریتی ایقتیدارا گلدی؛ اما عئینی سیاست داوام ائتدی. ۵۷ دئوریمیندن سونرا تورک ضیالیلاری تهران‌دا فعالیتلرین گئنیشلندیریب اوچ آی دئوریمدن سونرا “وارلیق” درگیسینی رحمتلیک جواد هیئت‌ین باش سوروملولوغو ایله نشر ائتدیلر. وارلیق مجموعه‌سینده چالیشانلار، ایران تورکچولوگونو مدافعه ائدیردیلر. بو گؤروشه ایکی ندن متصور اولماق اولار. ضیالیلار، گون شرطلرینی نظرده آلاراق ایران چرچیوه‌سین سؤیلم کیمی قبول ائتمیشدیلر و یا گرچکدن ایران‌دا یئنیدن تورکلرین حاکیمیتی اله کئچیرمه‌ مفکوره‌سیندن یانا اولموشلار.

وارلیق مجموعه‌سی، بیلیم‌یوردلاردا، اؤیرنجیلرله ارتباط قوردو و  بئله‌جه اؤیرنجی حرکتینین ایستارتی تهران‌دا وورولدو. دیل و تاریخ کورسلاری قورولوب، کنفرانسلار، سرگیلر کئچیریلدی. ایران­دا یاشایان تورکلرین دیلی، تاریخینین قورونماسی و آذری تزینه قارشی اولماق اساس قونولاردان و گون مباحثه‌لردن ایدی.

۱۹۹۱ -جی ایلده (۱۳۷۰) آزربایجان جمهوریتی ۷۰ ایل روس ایستیلاسیندان سونرا باغیمسیزلیغا قوووشدو. سووئت‌ین داغیلماسی و آزربایجانین باغیمسیزلیغی موجود سیاسی معادله‌نی دگیشدی. باغیمسیزلیغین آردیندان ارمنیستانین ایشغالی، ایران‌دا آزربایجان‌لیلارین دویغولارینی تحریک ائتدی، ایران‌ین آزربایجان‌ا قارشی دوشمنجه یاناشماسی و آزربایجان ایستیقلال رهبری ائلچی بی‌ین جسارتله بوتؤو آزربایجان مفکوره‌سینی دیله گتیرمه‌سی ایران‌دا یعنی گونئی آزربایجاندا خالقین باخیشین ائتگیله‌ین اولایلار کیمی سایماق مومکوندور. آرتیق باغیمسیز بیر آزربایجان وار ایدی و آزربایجان مرکزلی دوشونجه‌یه مساعید زمین حاضیر اولدو.

تهران‌ین بیلم یوردولاریندا موجود اولان نیسبی آچیق سیاسی اتمسفر، میللی مفکوره‌نین تملینی یاراتما مرکزینه دؤنسه‌ده، میللی دوشونجه، تهران‌دان داها چوخ آزربایجان شهرلرینده مثبت قارشیلاندی. اساسا میللی دوشونجه‌نین یاییلماسیندا، مهاجیرتین بؤیوک رولو اولموشدور. شهرلرده موجود اولان کسیم حاکمیتلرین یایدیغی سؤیلملردن چوخ ائتگیلنمیشدیرلر و آسیمیلاسیون، شهرلرده داها گوجلو و ائتگیلی اولموشدور. کندلردن ایش و تحصیل اوچون شهرلره گلن کسیملر اؤز کیملیکلرینه داها باغلی اولدوقلاری و حاکیمیتین رسمی سؤیله‌مینین قارشیسیندا دیرندیکلری موشاهیده اولونور.

رحمتلیک پرفسور ذهتابی، آزربایجان‌ین شهرلرینی دولانیب میللی دوشونجه‌نی یایغینلاشدیردی. او، بابک قالاسی تؤره‌نلرینین بانیسی کیمی، حرکتین مرکزینی آزربایجانا داشیماقدا رول اوینامیشدیر. ۱۳۷۴-جو ایلده ایران رادیوتلویزیونونا اعتراضلار و ۱۳۸۵-جی ایل خرداد قیامی، آزربایجان شهرلرینین اعتراض صفلرینده اؤنجول اولماسی، آزربایجانی تورکلوک دوشونجه‌سینین مرکزی اولدوغونو ثبوت ائتدی.

۱۳۵۷ انقلابیندان بو گونه قدر میللی حرکتی دگرلندیرسک، ۸ ایل ایران_ عراق ساواشین تاثیرین نظرده آلاراق میللتلشمه سوره‌جینین تقریبی مثبت دگرلندیرمک مومکوندور. اصیل دیلیندن، تاریخیندن، میللی کیملیگیندن بوشالدیلمیش و قوندارما آذری کیملیگی بئینینه یورودولموش بیر میللتین اؤز کیملیگینه قاییدیشی راحات دئییلدیر. تورلو تورلو حقارتلره معروض قالان، اؤز گووه‌نینی ایتیرمیش بیر میللت، آرتیق اؤزونه گؤونیر؛ آزربایجان خاریجینده اولان ایران‌ین دیگر تورک­لرینه، بیر گؤونجه مرکزینه دؤنوشوبدور. میللتچیلیک، اینسانین کیملیگی و وطنه باغلی اولان حیسیدیر. میللی حرکتین باشلانغیج عامیلی و لوکوموتیوی دویغو اولسا دا دولتلشمک اوچون و سیاسی عمله گرکن عامیل راسیوناللیق (عقلانیت) دیر. ایندی آزربایجان بو یؤنده حرکت ائدیر و دولتلشمه‌یی اؤزونه هدف توتوبدور.

ایران تورکچولرینی بیر نئچه کسیمه بولمک اولار

۱)  ایران‌دا یئنیدن تورک‌لرین حاکیمیته گلمه‌سین دوشونن و ائگمن قووه کیمی حکمرانلیق پئشینده اولان کسیملر

ایران‌دا یئنیدن تورکلرین حاکیمیته گلمه‌سینی دوشونن و ائگمن قووه کیمی حکمرانلیق پئشینده اولان کسیملر کئچن ۱۰۰ ایلده باش وئرن اولایلاری نظرده توتمور. بو یوز ایلین ایچینده مع‌الاسف آسیمیله سیاستی غیر فارس میللتلری اؤزللیکله تورکلری اؤز تاثیری آلتینا آلیبدیر. ایرانین مرکزینده موجود اولان تورکلردن،  قاشقاییلار ایستیثنا اولاراق، بیر کیچیک کولتورل محصول بئله گؤرموروک. آسیمیله‌نی دایاندیرماق تبریز مرکز اولاراق باشلایاراق دیگر تورکلری ده اؤز ائتگیسی آلتینا آلیر.

مهران بهاری قوروپو تاریخ و ادبیات اوزره بیلگیلر پایلاشماقلا باشلادی آما سون زامانلار بو قوروپون سیاسی گؤروشو و تورک ائلی آدیندا اورتویا قویدوغو گؤروشلر ایدئآلیستی، غیر سیاسی، گون شرطلرینه و گرچکلره دایانمایان گؤروشلر اولموشدور. بئله دئمک اولار بو سؤیلم حقیقتلردن دانیشیر و واقعیت لردن دانیشمیر. آزربایجان آدینا آلرژی یاراتماق و کئچمیشه دایالی بیر گؤروشو مودافیعه ائدیر. بو قوروپدان ظاهیرن آیری قوروپدا بو تورلو باخیشلاری پایلاشیر. (مهران بهاری قوروپو بو یئنی قوروپو اؤزونه باغلی بیلمه ییر)

بو آخیملار، تاریخسل اولاراق، یاناشیر مسئله یه و تاریخ اصالتینه و تاریخیسلچیلیگه اینانیر. بونلار، دؤنگونون بیر داها تورکلرین خیرینه چئوریلمه‌سینه اینانیر.

تاریخسلچیلیک (تاریخیگری) دوغرو بیر یاناشما دئییلدیر؛ اگر بیز ایسلامدان سونرا مین ایلدیر ایران تورپاقلاریندا حاکیمتیمیز اولوب دئیه‌رسک، فارسلاردا ۴۰۰ ایل بؤیوک ساسانی حاکمیتلری اولدوغونو ایرلی سوره‌بیلرلر.

اورال بورچیگای یازیر : پرفسور عثمان ندیم تونا سومر تاریخینه دایاناراق اون مین ایلدیر بیز بورداییق. ۵۰۰ ایل ایسلامدان اؤنجه و  ۱۲۰۰ ایل ایسلامدان سونرا تورکلر بوردا حاکیم ایدی و…  تاریخه دایاناراق سیاسی ائگمنلیک و حاکمیتی کیمسه‌یه وئرمیرلر؛ بونا گوج لازیمدیر. ایران تورک‌لری آدیلا و سؤیله‌می ایله اورتایا چیخماق بیزی گوجه چاتدیراجاغی بللی دئییلدیر. بو سؤیلم تورکلرده میللی دویغونون آزالماسینا و آسیمیلاسیونون سرعتلنمه‌سینه ده یول آچا بیلر. وطن‌سئورلیک و میللی مسئله دویغو ایله بیرباشا ایلگیده‌دیر و باغیمسیزلیغی هدف توتانلارین موتیواسیونو (انگیزه‌سی) دوشه بیلر. بو اوزدن اوچ سویله‌می ده (ایستیقلال، فدرال  و ایرانی) یاناشی، تبریز مرکز اولاراق یورودمه‌لییک. گوجوموز اولورسا دوغال اولاراق حاکیم اولاجاییق. بو طرز یاناشما کی حاکیمیت گلنکسل ایراندا بیزیم اولوب و بیز اونون وارثییق دوغرو دئییلدیر و گون شرطلرین نظرده آلمیر. سیاسی مسئله نی تاریخ دئییل گون شرطلری بلیرله‌ییر.

  ۲) شخصی چیخارلاری ایله یولا چیخان اینسانلار

آزربایجان‌دان کؤچمگه مجبور اولان، اؤزللیکله تهران‌دا و قم­دا یئرله‌شن تورک‌لر مسئله‌یه شخصی پنجره‌لریندن باخمالارینی آنلاماق اولار. بو کسیم، اولدوغو یئرلره کوک سالدیقلارینا گؤره بو بؤلگه لردن آیریلماغی دوشونه بیلمیرلر، بیرطرفدن ده تورک کیملیک لرینی قوروماق ایسته مکلری، اونلاری  چوخ آجیناجاقلی وضعیتده قویوبدور. بو تورک لر، ایران تورکچولوگونه شخصی چیخارلاریندان دولایی یؤنله نیرلر. گله جک سیاسی سیستم فدرال یا باغیمسیز بیر آزربایجان اولورسا بو سویداشلاریمیزا اؤزل استاتوس وئریلمه لی دیر. باغیمسیزلیق حالینده بو بؤلگه لرده اولان تورکلره آزربایجان طرفیندن وطنداشلیق وئریلمه سین اؤنه ریریک. بئله لیک له بو کسیم چیفت وطن داش ایستاتوسونا صاحیب اولاجاقلار. ایراندا فدرال حاکمیت قورولسادا آزربایجان دیشیندا تورکلرین کیملیک قورونماسی ساغلانمالی دیر. آزربایجان قصد ائتدیگیمیز بؤلگه، ایرانین قوزی باتی سیندا تورپاقدان بیتیشیک بؤلگه نی قصد ائدریک. یانی سادجه بوگونکو تصنعی آزربایجان اوستانلارین نظرده توتولمور.

۳) تورک ائلیچی لرین صادیق دوشونن اینسانلاری

 ایران تورکچولوگونو دوشونن بیر قیسم صادیق فعاللار، بئله دوشونورلر دونیا شرطلرینه گؤره ایرانین پارچالانماسی مومکون دئیلدیر. اونلار، ایرانین بوتونلوگونده یاشایان تورکلری دوشونه­رک، دیگر تورکلری باشینا بوراخماماغی دوشونوب ایران چاپیندا سیاسی اویون اویناماغا چابا گؤستریرلر.  بو کسیم، بیرینجی طیف کیمی ایراندا ائگمن قووه کیمی یوخ بلکه تورک نوفوسونون سایی اولدوغو قدر سیاسی وزنه یه صاحیب اولماغی ساوونورلار. بو کسیم بیر مدت آنتی آزربایجان کسیمینین تاثیرینده قالمالارینا باخمایاراق اؤزلرین او چرچیوه­دن چیخارمیش مستقیل یول توتموشلار.

بوکسیم یازیلارینی فارسجا یازیر، آزینلقدادیر، تئهران و قمو ایلک هدف توتاراق یولا چیخمیشلار آما بللی دئییل میلی فیکری، ایسته دیکلری بؤلگه لره داشیماقدا نه قدر باشاریلی اولاجاقلار. گوجلری آز اولدقلاری اوچون میللی حرکتی اؤز گوروشلرینه ایناندیرماغا چالیشیرلار.

تورک ائلی چی صیفتی

 تورک ائلی چی صیفتین تورک ائلی تئزینی ساوونانلار اؤزلرینه قبول ائتمیر و اؤزلرینین سادجه تورکچو خطاب اولمالارینی ایسته ییرلر اونلارجا هر هانسی بیر میللی فعال، ایران تورکچولوگونو بگنمه­سه تورکچو دئییلدیر!! اصلینده بو مساعید اورتام و میللی فیکرین یایلماسی اونلارین، آزربایجان آدلاندیردیقلاری کسیمین ایشدیر و ایندی کی گئنج تورک ائلی چی لر او آخیمین محصولودور. نئجه کی بیر فدرالیسته فدرالیست، بیر باغیمسیز ایسته یه نه ایستیقلالچی دئییلر ایران تورک‌لوگونو ساوونانادا ایران‌چی و یا یوموشالتیلمیش بیچیمده تورک ائلی چی دئیلمه سی نورمالدیر،  یوخسا میللی حرکتین بؤیوک قیسمی تورکچودور. تورک ائلی چی، بیر کسیمین تورک مسئله سینه وئردیگی تئزدن دولایی آددیر و حقارت یوکلو بیر سؤزجوک دئییلدیر.

جمهوری ایسلامی نین سوایستیفاده سی

جمهوری ایسلامی بیر بالا ییرتیق گؤروب اونو گنیشلندیرمگه چالیشیر. بو گون آزربایجان محورلی تورک حرکتی گوجلودور او اوزدن ایران تورکچولوگونه دستک اولور. تلگرامدا کانال آچیر، رنگ به رنگ اینسانلاری اورتایا چیخاردیر، انرژی آلماغی دوشونور و اؤز ایچیمیزده  مشغول ائتمه گی. ایران حاکیمیتی،آزربایجان مرکز اولاراق دوشونن تورک آخیمی، ایران تورک آخیمیندان ضعیف اولسایدی، مطلقا او زامان آزربایجان آخیمینی دستکله یه جکدی. ایران حاکیمیتی نین هدفی سورتورشمک و انرژی آلماقدیر. ایران حاکیمیتی آزربایجان حرکتینده ده ماشالارینی سوخماغا چالیشیر. سورتوشمه نی چوخالتماق آماجی ایله، تلگرام کانالی و گروهلاری یارادیب دوشوک یازیلارلا و کوچه ادبیاتی ایله ایران تورکلوگونو ساوینانلارا سالدیریر. قارشی طرفده یازینی آزربایجان مرکزلی دوشونجه نین حسابینا قویوب جواب یازیر!!

بیر سیرا ساده لوح ایران تورک لوگونو ساوینان کسیملر بئله دوشونورلر کی اگر ایران مرکزلی دوشونجه ایران چاپیندا یوروتسه­ایدیک، ایران حاکیمیتی بو حرکتی ایران اراضی بوتونلوگونو دوشوندوگو اوچون بو حرکتی بیر تهدید حساب ائتمه یه جکدی و حاقلاریمیزا چاتماق آسان اولاجاقدی!! بو تئزین دوشوک اولدوغو، پان فارسیسمین نه قدر بو قونولاردا حساس اولدوغونو، بیلمه مکدن قایناقلانیر.

جمهوری ایسلامی نین زرگری ساواشی، بیر چوخونو بئله آلدادیب کی میللی حرکتده ایختیلافلار چوخدور و بو چئشید چئشید تشکیلاتلار بیر آرایا گله بیلمزلر. جمهوری ایسلامی بو ایختلاف سالمالاردا، اوستاددیر. بو تکجه تورک میللی حرکتینه عایید دئییلدیر، بلکه توم حاکمیت مخالیفلرینه بو تاکتیک اویقولانیر.سون وقتلر بیر آرایا گلمه لر وبیر بیرینی آنلاشمالار چوخالیب وبو اومید وئریجی دیر.

ایستالینین آزربایجان سؤیلمی

آزربایجانچیلیق، سوئتلرده استالینین تورکلرین تورکلوک له باغینی کسمک آماجی ایله  بیر سیاسی استراتژی کیمی اورتایا قویولسادا آرتیق او آزربایجانچیلیق سیلاحی دونن کی سیلاح دئییلدیر. ایران­دا و سوئتده او سیلاحین قورشونو آذریلیک اولسایدی بو گون بیز او سلاحی اونلارین الیندن آلیب کندی قورشونوموز یعنی تورکچولوگوموزو اونا دولدوروب اونلارین طرفینه توتموشوق. بوگون آزربایجان سؤزو تورک سؤوزویله یاناشی دیر و ایچ ایچه دیر. ایران تورکلوگونو ساوینانلارین هپ وورغولادیغی ایستالین اوره تیمی آزربایجانچیلیق، اؤز آنلامینی الدن وئریب و تاریخده قالیبدیر. تورک ائلی چیلر دوغرو بیر تملدن یانلیش سونوجلار آلماغا چالیشیرلار. زامان سورجینده آزربایجان چیلیق سؤیله­مینین ماهیتینین دگیشمه سینی نظرده آلماییب او سؤیلمی بیر ابزار کیمی قوللانمالاری دوغرو دئییلدیر.

آزربایجان مفهومون تورکلوکله ضید گؤرستمه

تورک ائلی چیلرین بیر قیسمی، ایسته ییرلر آزربایجانی تورکلوک له ضید بیر مفهوم کیمی گؤرستسینلر؛ حال­بوکی آزربایجانچی آدلاندیردیقلاری کسیملر ۱۳۸۵ ین خرداد قیامیندا ” هارای هارای من تورکم ” شعارینی اساس شعار اولاراق سسلندیرمیشلر. و فوتبال ماچلاریندا “تورک دیلینه مدرسه” طلبینی سسلندیریرلر. بیر مسئله نئت اولاراق اورتادا اودا بیزیم تورک اولدوغوموزدور. آزربایجان دئدیگیمیزده، تورپاق و بؤلگه آدی­دیر. کیمیلر بیزیم کیملیگیمیزی صیرف آزربایجانلی سسلندیریرسه مطلقن یانلیش یولدادیر. کیملیگیمیز تورک وطنیمیز آزربایجاندیر. باغیمسیز اولورساق دا آزربایجان تورک دولتی ان اویغون دولت آدی دیر.

تورک ائلینین قاجار حاکمیتینه باخیشی

قاجار حاکیمیتی نین دونیا گؤروشو شیعه چیلیک له  قورولوب. بو سلسله نین بعضی شاهلاری دا بو آغیر شیعه اتمسفریندن ده چیخماق ایسته سه لر باشاریلی اولمامیشلار. بو سلسله ده چوخلو هونری، ادبی اثرلر یارانیب آما اونلار تورک کیملیکلرینه  و تورک میللی بیلینجینه صاحیب دئییلدیلر. تورک ائلی چیلر بونلاری تام بیر تورک بیلینجینه صاحیب مقتدر شاهلار کیمی گؤسترمه­‌گه چالیشیرلار. اما گرچک بودور کی قاجار شاهلاری تورکلوگه بیر آددیم  بئله آتمامیشلار. قاجار دؤنمی اومتچیلیک دؤنمی ایدی و دین خادیملرینین نفوذو اینکار ائدیلمز ایدی. قاجارلار، صفویلر کیمی اؤزلرینی نسب اولاراق محمد پیغمبره باغلیا بیلمه دیلر اما اؤزلرینی صفویلرین اوزانتی سی کیمی گؤرستمه­‌گه چالیشدیلار.

گله جکه یؤنه لیک بیر میللتچیلیک بوگونکو گنجلیگین هدف و آماجی اولمالی دیر. بیزه آتاتورک و رسولزاده لر کیمی لر  الگو اولمالی دیر یوخسا بوشونا شاهلاری اؤیمک بیزه ایشیق یولو آچا بیلمز. یئنی نسیل هر تورلو ولایتدن قاچیر، ایستر ولایت فقیه اولسون ایستر شاه ولایتی. یئنی نسیل اولو اؤندر آتاتورکون دئدیگی ” ائگه­‌منلیک قیدسیز و شرطسیز میللتیندیر” سؤزونه اینانیب دوام ائتمک ایسته‌ییر. قاجارلاری، اینصافسیزجا فارس دوشونجه مرکزی آلچالدیب یئرین دیبنه سوخماق ایسته‌ییر، تورک ائلی چی لر ده اونلاری تورک بیلینجینه صاحیب شاهلار کیمی گؤستریرلر!! شاه قاجار دؤنمینده سیاسی سیستمین مرکزی  ایدی و ضل الله صفتی وار ایدی اگر بو شاهلار تورک بیلینجی نه صاحیب اولسایدیلار گرک تاریخده تورک کیملیکلرینین قورونماسیندا بیرسیرا ایلملره شاهید اولایدیق آما مع السف بئله بیر ایلملره شاهید دئییلیک. یئنی نسلین میللتچی لیگی، جمهوریت له یاناشیدی و هر تورلو گری جیلیگی رد ائدیر.

جمهوریت و مشروطه بیر اؤلکه نین ایداره سینه گرکن سیستم دیرسادجه حاکیمین تورک اولماسی بیر میللتین کیملیگینین قورونماسینا فایداسی یوخدور. نئجه کی پان فارسیسمین توخوملاری پهلویدن اؤنجه اکیلیب و پهلوی پان فارسیزمین معلولودور و علتی دئییلدیر. جمهوریت له میللتچیلیک یان یانا اولماسا ساغلام بیر دوزنه صاحیب اولمایاجاییق.

سرت گوج، یوموشاق گوج وجغرافیا اؤنملیلیگی

بیز آزربایجان تورپاغین سرت گوج کیمی ایستفاده ائتمه لییک. عینی حالدا کی پان فارسیسم ین سؤیله مینین قارشیسیندا یو‌موشاق گوجو، گرچک و مجازی دونیادا ایستیفاده ائدیریک، آزربایجان تورپاغین و جغرافیایی موقعیتین ده، سرت گوج کیمی ایمتیاز آلماغا ایستیفاده ائتمه لییک. ایراندا تورکلر بئتیشمک بؤلگه لرده و دیگر تورک اؤلکه لری ایله قونشو اولماسایدی، تورکلر آسیمیله اولمایا مساعید وضعیت ده اولاجاغیدیلار. بو گون ایران حاکمیتی آزربایجانی خزردن و تورکیه دن آییرما سیاستی ده، آزربایجانین سرت گوجونو (جغرافیانیی موقعیتین) الیندن آلماق آماجی ایله اولور.

آزربایجان گنجلیگی،آزربایجاندا موجود اولان جغرافیایی موقعیتدن، ائتگی لنیب و اونو بؤیوک اولکو یولوندا یورومگه و ایستیقلالا ترغیب ائدیر.

اگر ایراندان آیریلما گوجوموز اولماسا بئله، بیز تبریزی بیر مرکز اولاراق گؤرمه میز ایجاب ائدیر. ایران تورکچولوگوده بو گون شرطلری ایله تبریز محورلی اولمالی دیر. گوندن گونه دایره میز تبریز مرکز اولاراق گئنیش لنمه لی دیر و دیگر تورک بؤلگه لرین اؤز تاثیر آلتینا آلمالی دیر. تهران، باغیمسیز آزربایجان ترکیبینده اولسادا بئله، یئنه تبریز مرکز اولمالی دیر.

قادیر بی کیانی، جغرافیانین اؤنمینی بیر یازی­دا آچیقلاییر. او جغرافیایا ایکی اؤزللیک تانییر:  ۱_ کیملیک پوزوجو  ۲_ کیملیک یارادیجی

۱۳۸۵ایلین خردادیندا آزربایجانین بعضی کندلرینده بئله ایران قزئتینه بئله اعتراضلار اولدو آما ۶ میلیونلوق تهران‌دان اعتراض سسی چیخمادی، بو او دئمک دیر کی هله‌ تهران‌ین کیملیک پوزوجو رولو وار و جغرافیا اؤنملی دیر.

یوخاریدا وورغولادیغیمیز کیمی ایرانین باشاباشیندا یاشایان تورکلرده،  قاشقایی لار استثنا اولاراق  کیچیک کولتورل ایش گؤرونمه ییر. بو نه یین نشانه سی اولا بیلر؟ بو بیتیشیک بیر جغرافیادا یاشاماماغین و آسمیله اولماغا مستعید اولمانین نتیجه سیدیر. بو گون آزربایجان ایکی تورک دولتی ایله قونشو اولماسی دیر اونو قورویان؛ یوخسا بو گونون دوروموندان چوخ آغیر گونده ایدیک.

هانسی بؤلگه کیملیگه دؤنوشون ایلک باشلاییب و اؤنجولدور بو قونودا اؤنم داشیمیر اؤنم داشییان گرچک چی بیر گؤروش له مسئله نی اله آلمامیزدیر.

ایراندا تورکلرین سایی نه قدردی؟

اساس بیر سورونو بو اوچ سؤیلمین منسوبلری جوابلاندیرماییب لار. اونلار،  ایران اوستانلاریندا یاشایان تورکلرین بیر بیر تورک نفوسون تقریبی ده اولسا بلیرله مه میشلر. ایرانین استاتیستیک (آمار) مرکزینین وب سیته سی ایراندا یاشاینلارین دئتایلی سایین وئریر آما هانسی میللته باغلی اولمالارینا گؤره بیر معلومات وئرمیر. میللی حرکتده بو قونو ایله باغلی چئشید چئشید رقملر وئریلیر. تقریبی و گرچکه یاخین بیر استاتیستیک (آمار) بیزی دوغرو یولا یونلندیره جک آما گؤز یومولو تورک نفوسونا استاتیستیک وئرمه  بیزی یانلیش یوللارا گؤتوره جکدیر. ایران تورکچولوگونو ساوونانلار، یازیرلار:” تورک دوشمنلرینین هدفی ایرانین تورک حقیقتینی انکار ائتمه دیر.” بونه توهم دور؟ ایران کثیرالمله بیر اؤلکه دیر و مشاعی بیچیمده گوج بؤلونمه لی دیر. ایرانین تورک حقیقتی دیه بیر شی یوخدور. تورکلر دیگر میللتلرله برابر یاشاییرلار.

۱۳۹۵ ده ایران نفوسونون وئریلری آشاغیدا گتیرلیب. جدولین بیر ستونون اوخوجولارین تخمینینه گؤره بوش بوراخیلیر.

مسموم ادبیات

 هر ایکی طرف، اینصافسیزجا مسموم بیر ادبیاتلا بیر بیرینه سالدیریر. مع الاسف عمومیتله میللی حرکتده سیاسی ادبیات اؤز یئرین تاپماییب و مباحثه لر چرچیوه سیز و بعضا ادب دیشی دیر. جمهوری ایسلانی نین آژانلاری بو ادبیاتی حرکته تزریق ائله مکده دورمادان چالیشیرلار آما اعتراف ائتمه لییک میللی فعلارین بیر قیسمینده ده بو طرز ادبیات وار. یازیلار، عینی حالداکی تخریبی، توهینی قیناییر و سؤز، فیکیر آزادلیغینا و دمکراتیک پرینسیبلره چاغیریر. آما همن یازیلاردا بئله کلمه لر ایشله دیلیر: آزربایجان خائنی، ایران نؤکری ،کوتوله، شعف کودکانه، چته، شعبان بی مخ و…. هر ایکی طرفدن گؤزو باغلی اینجه له مه دن سالدیریر و بیرآغاجلا هامی نی وورماق دب اولوبدور. تورک ائلی چیلر، آزربایجان چی آدلاندیردیقلاری تشکیلات و شخصیت لرین عمللرینه دیقت ائتمیرلر، بعضا گؤزو باغلی تخریباتا توتورلار. حال بو کی  آزربایجانچی آدلاندیردیقلاری کسیم، ایرانین هر یئرینده تورک میللی فعالیتی وار مادی و معنوی دستکلییرلر. عینادجیل و غرضلی توتوم، اونلارین آز گوجه صاحیب اولمالاریندان و  آغ قره گورمه لریندن قایناقلانیر.

هجوم سیاستی مدافعه سیاستینین یئرینه

 قونشولارین بعضی سیاسی پارتییلارین اراضی ایدعالارینا گؤره میللی حرکت آییق و اویانیق اولمالی دیر. اؤز گوجوموزو آز بیلیب و قارشی طرفین پروپاگانداسینا آلدانیب یانلیشجا گری اوتورمالار اؤز کاله میزه قول آتماقدیر. قارشی طرفین حیران گدیگی نه ایدعاسی بیزی یئرسیز مدافعه و دالی اوتورما دورومونا گتیرمه مه لی دیر. گیلان اوستانیندا بللی بیر اراضی یه قدر تورکلرین اراضی سی دیر. غربی آزربایجاندادا عینا بو دوروم حاکیم دیر. گرچکچی بیر گؤروشله آدیملامالییق نه قونشو میللتین اراضیسینه تجاوز ائتمه لییک و نه اؤز تورپاقلاریمیزدان ال گؤتورمه لییک. ایران تورک لوگونون بیر قیسمینین ائلشدیرسی بو حاقدا دوغرودور آما وئردیگی چیخیش یولو گرچکچی دئییلدیر. ایران تورکلری سؤیله می نی اورتایا قویماقلا، نه حدنی بیلمه ین باشقا میللتلرین تورپاقلارینا گؤزو اولان کورد تشکیلاتلاری اؤز ایستک لریندن واز کئچه جک و نه پان فارسیزم توتدوغو ایشی بوراخاجاق. گوجون قارشی سیندا گوج اورتایا قویمق گرکیر یوخسا قارشی طرف ایره لی له ییب حدینی بیلمه یه جکدیر.

سونوج

“گوجو الده ائتمک و قورماغا اویقولانان، هر تورلو چابایا سیاسی ایلم دئیلیر، ایستر بو ایلم بیر کیشی، پارتی و یا بیر اؤلکه طرفیندن اولسون.”

دئمک گوجون توپلانماسی سیاسی عملین غایت و هدفی دیر؛ نیه کی سیاسی آخیملار، گوج واسیطه سی ایله گؤرشلرینی یوروده بیلیرلر. یالوارماق، دانلاماقلا بیر گوجو محدودلاشدیریب کنترول ائتمک اولماز. گوج قارشیسیندا مطلقا گوج اویقولاماق گرکیر. پراگماتیسم و عملگرالیق، سیاسی فیکر و ائیلمین تملی دیر. بعضا میللی یولداشلار آکادمی فعالیت له سیاسی فعالیتی قاریشدیریرلار. بیز اؤلوم قالیم بیر ساواشین ایچینده‌ییک، بیزی هدفمیزه، نه اولاشدیراجاقسا او تبیین اولمالی دیر.

بیز میللی حاقلاریمزی ایسته ییرکسه گوجو الده ائتمگیمیز گرکیر، سیاسی گوج الده اولماسا و گوج اویقولانماسا قارشی طرفه، حاق آلینماز. گوج بیر مرکزده توپلانیرسا، عاغیللی اینسان او مرکزی ضعیف لتمه گه چالیشماز، بلکه سورکلی گوج مرکزینه دؤنن مرکزی گوجلندیرر. گوج توپلانماسیندا بو گون تبریز بیر مرکز اولاراق اورتادا. آرتیق آزربایجان بیر گوج قایناغی اولوبدور و‌آزربایجان­دان دیشاری یاشایان تورکلردن زیاده دیگر غیر فارس میللتلری ده اؤز تاثیرینه آلیر. بو گون قاشقایی مجازی صفحه لرینین اویه لرینین بیر چوخونو آزربایجانلی لار اولوشدورماسینا شاهیدیک.

آسیمیله یه معروض قالان تورکلر، آزربایجانا بیر اومید مرکزی کیمی باخیر. نئجه کی قوزی آزربایجان و تورکیه او رولو گونی آزربایجانا اویناییب و اویناماقدادیر. بو مرکز ضعیف لنیرسه ها می باتیب محو اولاجاق. ایران حاکمیتی بونو بیلیر و ایران تورکونون سویله مینی سورتوشمه نی چوخالتسین دیه دستکله ییر.

بؤیوک اؤندرآتاتورکه دئییرلر ” پاشام، چیزدیگیمیز میثاق میللی سینیرلارینین دیشیندا قالان تورکلرین حالی نه اولاجاق بس؟” آتاتورک، بئله جوابلاندیریر: ” بیز میثاق میللی سینیرلاری ایچینده بیر تورک دولتی قورا بیلسک اونون دیشیندا قالان تورکلرده بو دولتین سایه سینده یاشام شانسی تاپاجاقلار، یوخسا هامیمیز بیردن یوخ اولاجاییق” بو جواب بو گون بیزیم دوروموموزادا کئچرلی دیر.

آزربایجانین فدرال یا باغیمسیزلیغی و یا ایراندا تورکلرین میللی حقوقلارینی الده ائتمه سی. تورکلرین گوجونون مقداریندان و گون شرطلریندن آسیلی دیر. اگر بیز بو اوچ سئچه نه جگین هر هانسی سینی مطلق و عینادلا هدف توتاق یانیلاجاییق. خاطیرلادیم ایندی موجود گوجو و یارانان مثبت نسبی میللی اتمسفری، تورک ائلی چیلرین، آزربایجانچی آدلادیردیقلاری کسیم یارادیب و تورک ائلی چیلرین بو قونودا پایی مینیمم حدده دیر. بو اوچ سویلمدن بیرینین اسکیک لیگی، آخساقلیق  حساب اولور. ایچ و دیش سیاستین آخیشی، ایرانی هانسی طرفه سورکله یه جکی بللی دئییل و بیز چوخ بویوتلو مباریزه سئچیمینی سئچمه لییک. هر تورلو اویونلاردا و شرطلرده اویناماغا مهرمیز و آخیمیمیز اولمالیدیر. آغیللی اینسان یومورتالارینی بیر سبده ییغماز. اگر شرطلر بونا دوغرو گئدیرسه کی ایراندا قالمانین آنلامی تام آسیمیله اولماقدیر اوندا میللتین بیر قیسمینی  قورتارماق منطیق دیر.

یازی نین باشا باشیندا گوج سؤزو تکرار اولوبدور و میللت اولاراق گوجلنمک چیخیش یولو کیمی گؤسته ریلیب. گوجو الده ائتمک اوچون بیری لری( فردلری) دوزنلی اولاراق بلیرلی بیر چرجیوه ده توپلاماق گرکیر. بیرَیسل(فردی) گوجلری بیرلشدیریب دوزنلی و متشکیل چالیشما داهادا گوجو آرتیراجاق. سیاسی ایلم، تشکیلاتسیز ممکون دئییلدیر. میللی مفکوره لی تشکیلاتچیلیق دا تجربه سیزیریک، طبیعی دیر کی بو قونودا آخساقلیقلار اولاجاق آما بو آخساقلیقلار بیزی تشکیلاتچیلیق فیکریندن اوراقلاشدیرمامالی دیر. بو گون میللی حرکتده تشکیلاتچیلیغا اوداقلانماق (متمرکیز) ان اؤنملی ایشیمیز اولمالی دیر . تشکیلاتلاری کوچومسه مه کیمه خیدمت ائدیر؟ آرمانگرالیقدان اوزاقلاشیب گرچکلری گؤروب حرکت ائتمه لییک. بیزیم مجادیله میز گرچک دونیادا و ساحه ده دیر بعضا میللی یولداشلار بیزی یونیورسیته ده مباحیثه ائتمه ده ظن ائدیرلر و بیر ایدآلیستی باخیشلا سادحه تنقید ائدیرلر. بو مجادیله ده گرچکجیل اولمالییق و آوانتوریستی (ماجراجویانه) ایلم و دیغولاردان اوزاق دورمامیز ایجاب ائدر. آخساقلیقلاردا اولسا الیمیزدن قدر او تشکیلاتلارین الیندن یاپیشیب یاردیم ائتمه لییک. تورک ائلی چی لر موجود تشکیلاتلاری کوچومسه مه و یوخ سایماق ایسته ییرلر بو ایش تورک میللی منفعتلرینه ضیددیر. بیرحالداکی ایران تورکچولوگون مدافعه و رئکلام ائدیلیر ایران مرکزلی دوشونن لرین طرفیندن یازیرلار: هله لیک ایستیقلال_ فدرال بحثی اولمامالی دیر!! ایران تورکچولوگو و آزربایجان مرکزلی دوشونجه گؤزله مه لی دیلر دوشمن دگیرمانینا سو تؤکمه سینلر.

تاریخی اولایلار و دگیشیکلر بیر مقطع ده باش وئریر و زامان کیمسه نی گؤزله مه یر. ایراندا سیاسی دگیشیکلیک، گوج بوشلوغو و زمین حاضیرلان زامان گوجلری اؤلچه­رک قرار وئرمه لییک. سیاست آلانیندا گوجلری دوز اؤلچمه سن مطلق اوتوزارسان. سادجه سایی­نین چوخ اولماسی گوج قازاندیرمیر گؤزوموزون اؤنونده ارمنیستان نفوسونون آز اولماسینا رغمن آزربایجانی، میللتلشمه و تشکیلاتلانما سایه سینده ایشغال ائتمیش.

توپلوملارین مکانیسمی اؤزللیک له اورتا دوغودا بئله دیر کی، پتانسیل لر هر زامان آزاد اولونمور و میللتین سورکلی دگیشیکلره پتانسیلی یوخدور. بیر سیاسی دوزن ایش اوسته گلیر و اوزون مدتلی حاکمیتده اولور و اؤز سؤیلمینی یورودور. مخالیف لرده چئشیدلی ندنلردن دولایی سوسوب یا سوسدورولور. ایندیلیک ان دوغرو سئچه نه جک و سؤیلم بیزه “اؤز مقدراتینی تعیین ائتمه” حقی دیر.