در بخش اول یادداشت، مختصری در خصوص تقسیم مناطق شرقی آزربایجان، اشاره و از عدم ایجاد زیر ساخت های لازم بعد از گذشت دو دهه از تاسیس استانداری در اردبیل، سخن به میان آوردیم و از آگاهی فعالین حرکت ملی آزربایجان از همان اوایل و اتخاذ رویکردی که منافع ملی آزربایجان را در بطن خود دارد سخن به میان آوردیم.

فعالین ملی همچنان براین عقیده بوده و هستند که تقسیم بندی های سیاسی کشور در آزربایجان با هدف کم رنگ کردن و تضعیف روحیه ی ملی گرایی و وطن پرستی ، از سوی دولت های مرکزی انجام می پذیرد. برای درک بهتر این مهم به یک نمونه ی تاریخی رجوع و بازگویی مختصر آن می پردازیم.

تجزیه ی تورکستان در زمان شوروی

 پس از انحلال امپراطوری تزار در روسیه و آغاز دوران حکومت بلشویک ها ، حکومت ملی خود مختار تورکستان (۱۹۱۷-۱۹۱۸) توسط مصطفی چوکای در تاشکند بنیان نهاده شد که شامل قرقیزها ، ازبک ها، تاتارها، تورکمن ها، قزاق ها و باشقوردها می شد.

سرانجام بلشویک ها که در اواخر سال ۱۹۱۷ با هجوم دگر باره ی روس ها به جنوب  و آسیای میانه ، این حکومت خود مختار منحل و با جمهوری خود مختار سوسیالیستی تورکستان شوروی جایگزین گردید.

در پاییز ۱۳۰۳ شمسی – ۱۹۲۴،  تجزیه ی تورکستان در مسکو کلید خورد. این امر به تجزیه ی رسمی جمهوری شوروی ترکستان انجامید که حکم یازدهم مه ۱۹۲۵ صادر شد . “تورکستان” از مطبوعات حذف شد و ممیزیهای دوره ی استالین برای چند دهه نام تورکستان را ممنوع تلقی نمودند. تاکتیکی که کوتاه ترین راه را برای دور کردن یک ملت از هویت و ملیت خود برمی گزیند.

مخالفت با  ایجاد حکومت خود مختار محلی و بعدها نیز عدم تحمل نام تورکستان برای یک منطقه ی بسیار وسیع و یکپارچه افکار شوونیستی سردمداران شوروی و اهدافشان در یکسان سازی فرهنگی را آشکار می کرد. مسکو با اتخاذ سیاست های تفرقه افکنانه و سرکوب ملی گرایان و کوچاندن ملل مختلف در خاک جمهوری ها سعی می کرد نوعی اهرم فشار را در سرکوب ملت ها وکنترل آنها به کار گیرد. از جمله می توان به کوچاندن ارامنه به خاک های تورک نشین ایروان ، قره باغ و زنگه زور اشاره نمود که بعد از گذشت دهه ها آثار مخرب آن در روابط کشورهای جدا شده از شوروی باقیست.

متاسفانه نمونه ی تاریخی مذکور فوق شباهت های کمی با شرایط فعلی آزربایجان جنوبی ندارد جز اینکه حذف نام آزربایجان در ایران به آهستگی صورت می پذیرد .

تقسیم آزربایجان به قسمت های مختلف و حذف نام آزربایجان از روی این اراضی تاریخی و عدم سرمایه گذاری کافی علی رغم پتانسیل بسیار بالای آزربایجان برای توسعه و سوددهی ، همچنین کوچاندن اکراد به شهر های آزربایجان به خصوص غرب آزربایجان از جمله سیاست های شوونیستی است که امثال آن در شوروی سابق اجرا می شد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یادداشت ساوالان پورت