اعتراضات گسترده دانشجویی در ۱۹ اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۴ از یک طرف ساختار نژادپرستانه رژیم ایران را به ترس و وحشت انداخت و از طرف دیگر حرکت ملی آزربایجان را بیش از پیش متوجه خود ساخت.

در نخستین روزهای اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۴ مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پرسشنامه ای نژادپرستانه تحت عنوان فاصله اجتماعی در مناطق بیست گانه تهران پخش نمود.

بخشی از سؤالات مطرح شده در این پرسشنامه در زیر آمده است:

۱- اگر روزی قصد ازدواج داشته باشید، آیا حاضرید با یک فرد تورک ازدواج کنید؟

۲- چنانچه فرزند دختری داشته باشید و روزی بخواهد ازدواج کند، آیا حاضرید او را به یک مرد تورک بدهید؟

۳- برای شرکت در بعضی از مراسم خاص مثل عاشورا و تاسوعا آیا حاضرید در مجالس یا دسته جات تورک ها شرکت کنید؟

۴- اگر بخواهید خانه ای بگیرید و ببینید که همسایه دیوار به دیوار یا آپارتمان مجاور شما تورک هستند، آیا حاضرید در مراسم آنها شرکت کنید؟

۵- آیا حاضرید با فردی تورک در اتاق همکار باشید؟

۶- آیا حاضرید در محله ای که اکثریت آنها تورک هستند، مسکن بگیرید؟

۷- آیا حاضرید با فردی تورک رفت و آمد داشته باشید، او را به خانه خود مهمان کنید و یا به خانه آنها بروید؟

وقتی که این پرسشنامه به دست دانشجویان تورک در دانشگاههای شهر تهران می رسد ابتدا در بین خودشان در شهر تهران جلسه ای برگزار کرده و ابعاد نژادپرستانه این پرسشنامه  و چگونگی واکنش به آن را بررسی می نمایند.

این دانشجویان در نهایت تصمیم می گیرند که ابتدا موضوع پرسشنامه ضد تورک را به اطلاع دانشجویان دانشگهای زنجان، تبریز، اورمیه و اردبیل برسانند و در گام بعدی طی اقدامی هماهنگ علیه این عمل نژادپرستانه اعتراضات خود را در میتینگ های دانشگاهی و خیابانی مطرح نمایند.

بدین ترتیب روز ۱۹ اردیبهشت ماه دانشجویان دانشگاههای مختلف تهران، تبریز، زنجان و اورمیه با برگزاری میتینگ های دانشگاهی و خیابانی اعتراضات گسترده ای را ترتیب می دهند.

رژیم ایران که از چنین واکنشی دست پاچه شده بود از یک طرف به سرکوب وحشیانه دانشجویان روی آورد و از طرف دیگر برای ممانعت از گسترش اعتراضات، به دروغ پراکنی و فریب افکاری عمومی پرداخت.

رادیوی سراسری مدعی شدکه نویسندگان این پرسنامه از عوامل خارجی دستور گرفته و ماموریت داشته اند وحدت ملی را برهم زنند، رادیوی سراسری وعده داد که مجریان این عمل به زودی معرفی و مجازات خوهند شد، اما پس از گذشت سالها، نه کسی به عنوان نویسنده ی پرسشنامه معرفی شد و نه کسی در مورد آن توضیح داد.

مسئله مهم اما آگاهی و حضور دانشجویان در عرصه تئوریک و میدانی مبارزه رهایی بخش حرکت ملی آزربایجان بود. این حرکت تاثیر شگرفی در بیداری افکار عمومی و سازمان یافتن جنبش دانشجویی ملت تحت ستم تورک شد.

بدین ترتیب روز ۱۹ اردیبهشت ماه به عنوان روز دانشجو در تقویم مبارزات ملی آزربایجان ثبت شده است. این روز بعنوان نماد بیداری و حضور در میدان مبارزه علیه نژادپرستی آریایی-ایرانشهری مبارک باد.