۱۸-جی یوز ایلین سونلاری و ۱۹-جی یوز ایلین باشلاریندا دنیادا یاشانان سیاسی چالخانتیلارلا بیرگه آزربایجانین توپراقلاری روس چارلیغی ایله قاجار امپراتورلوغو آراسیندا پایلاشیلدی. ۱۸۲۸-جی ایلینده امضالانان تورکمنچای آنلاشماسی ایله مینلرجه ایللیک آزربایجان وطنی گونئی-قوزئی  اولاراق ایکیه بؤلوندو. وطنین بؤلونمسی عایله لرین بؤلونمسینه و مینلرجه آزربایجان تورکونون وطنلرینی ترک ائتمسینه سبب اولدو.

سووئت بیرلیگی نین داغیلماسی عرفه سینده آنا وطن آزربایجانی ایکیه بؤلن آراز چایی نین هر ایکی طرفینده گئنیش گؤستریلر آیاق توتماغا باشلادی. مینلرجه آزربایجانلی سرحد بؤلگه سینه گلرک سرحد تئللری نین قالدیریلماسی اوچون آراز کنارینا توپلاندیلار. اونلار ایللر بویو حسرت قالدیقلاری عایله لری، طایفالاری و وطنداشلاری ایله گؤروشمک ایزنی ایستیردیلر.

گونلرجه سورن بو گؤستریلرین آردینجا آزربایجانلیلار بوتون تهلوکه لری گؤز اؤنونه آلاراق ۱۹۸۹ –جی ایلین دئکابر (دئسامبر) آییندا تیکیلن سرحد تئللرینی داغیداراق بیر-بیرینه قووشدولار. داها سونرا خودمختار نخجوان جمهوریتی نین مجلیسی ۱۶ دئکابر ۱۹۹۱-ده ۳۱ دئکابر گونونو «دونیا آزربایجانلی لاری نین هم رایلیک (دایانیشما) گونو» اولاراق اعلان ائدیب قوتلاماسی یؤنونده قرار آلدی. آزربایجان پارلمانی دا ۱۹۹۲-ده نخجوانین مجلسینده آلینان قراری تایید ائتدی.

بوگون آزربایجانین قوزئیینده ۱۰ میلیون و گونئیینده ان آز ۳۵ میلیون و فرقلی اؤلکه لرده ایسه ۱۰ میلیونا یاخین آزربایجانلی یاشاماقدادیر. آزربایجان تورکلری اونلاری بیر-بیریندن آییری توتماغا چالیشاق گوجلره قارشی دونیانین دؤرت بیر یانیندا دیلده بیر، فیکیرده بیر ایشده بیر آنلاییشی ایله ال – اله وئررک داها یاخشی بیر گلجک اوچون بیر-بیرنه آرخالانمالیدیلار.