در جریان گرامیداشت روز جهانی زبان مادری جمعی از فعالان حرکت ملی آذربایجان از جمله آقایان اکبر آزاد، علیرضا فرشی، بهنام شیخی، حمید منافی به قصد گرامیداشت این روز در سال ۱۳۹۲ در اسلامشهر تهران گرد هم آمده بودند که توسط نهادهای امنیتی و اطلاعاتی رژیم ایران دستگیر و طی یک دادگاه فرمایشی به ده سال حبس محکوم شدند. با وجود گذشت هشت سال از این تاریخ دادگاه تجدید نظر این فعالان  در تاریخ دوم دیماه ۱۳۹۸ برگزار خواهد شد بدین منظور نکاتی را مد نظر قرار می دهیم.

آذربایجان از یک طرف به علت نبود تحزب و سیستم دموکراتیک در سراسر ایران رنج می برد و از طرفی با تبعیض همه جانبه ی سازمان یافته ی دولتی در جهت نابودی منابع مادی و معنوی خود روبروست. با نیم نگاهی به گسترش و نفوذ حرکت ملی آذربایجان در میان اقشار مختلف ملت آذربایجان و سیاستهای کلی دولت ایران و ارگانهای مربوطه در دوران حاکمبت اصلاح طلبان و اصولگرایان و نمایندگان این دو طیف چنین می نماید که حرکت ملی با درایت و جانفشانی نسل آگاه و پیشرو توانسته به یک نیروی تاثیر گذار در سطح ایران، منطقه، جهان و مهمتر از همه به یک حرکت فراگیر برای دفاع از ملتهای دربند سیستمهای یکجانبه گرا یی همانند چین کمونیست گردد تا جائیکه حرکت ملی قدرت و تاثیر گذاری چشمگیری در به چالش کشاندن سیاست خارجی ایران در حمایت پیدا و پنهان از اشغالگران ارمنی و سکوت معنی دار در باره ی قتل عام فرهنگی و نژادی ترکهای ایغور را داشته و توانسته صدای آزادیخواهی ترکان اویغور را به گوش جهانیان و خصوصاً ترکان آذربایجان برساند.

بی شک خواسته های ملی، رفاه و سعادت ملت آذربایجان امروزه به یک گفتمان غالب در جامعه تبدیل شده است بطوریکه حتی سردمداران و کاندیداهای مورد تایید سیستم مرکزگرا را مجبور به دادن وعده های توخالی انتخاباتی می نماید که سندی انکار ناپذیر ازاستیصال و درماندگی شوونیسم فارس در سرکوب و انحراف حرکت ملی را داشته و از طرف دیگر بر همه محرز گردیده که همه ی جریانهای سیاسی داخل ایران و حتی مخالفان جمهوری اسلامی در یک چیزبا یکدیگر متفق القولند و آنهم برتری نژادی فارس وهم آوایی آنها درسیاست یکانسازی قومی ملل غیر فارس است که نمونه ی بارز آنرا می توان در موضع گیریهای جریانهای خارج نشین همچون چپ، مجاهدین و سلطنت طلبها در خصوص اقدام هشیارانه ی ملت و فعالان ترک سراسر ایران به مرکزیت آذربایجان حنوبی در دفاع از اقدام مشروع کشور دوست و برادر ترکیه برعلیه گروههای تروریستی در شمال سوریه دید که چگونه دیوانه وار به ملت ترک و فعلان تاختند و حتی گوی سبقت را از شونیستهای داخل ایران ربودند. به هر حال رفته رقته مرزبندیها معین تر و آشکارتر می شود وعلیرغم همه ی ناملایمات  فعالان حرکت ملی با دوراندیشی و سعه ی صدرتوانسته اند قاطبه ی ملت ترک را با خود همراه و همگام نمایند. در حالیکه رانت خواران و متجاوزان به اموال عمومی و آقازاده های دزد واختلاسگران با طیب خاطر درزیر چتر امنیتی مشغول خوشگذرانی هستند، سیستم قضایی و امنیتی رژیم به انحاء مختلف سیاست فرسایشی و حد اکثر فشار را بر علیه ملت آذربایجان و در راس آن فعالان حرکت ملی آذربایجان در پیش گرفته است. از این رهگذر تعقیب، دستگیری، شکنجه، تبعید، زندانهای طویل مدت و فشارهای امنیتی، تحصیلی و از دست دادن فرصتهای شغلی نصیب فعالان حرکت ملی آذربایجان شده است.

نگاه امنیتی حاکمیت: از زمانیکه با توطئه ی دشمنان قسم خورده ی ترک و به ترفندهای مختلف حاکمیت قاجار را نابود کردند و به جای آن خاندان پهلوی را سر کار آوردند. مکرراً حرکتهای آزادیخواهانه ی ملل غیر فارس توسط خاندان پهلوی به خاک و خون کشیده شد ولی هیچ وقت نتوانست این موج آزادیخواهی را خفه کند و پس از انقلاب هم به طرق مختلف این سیاست مرکزگرایی و انکار و تحقیر و آسمیلاسیون ملل غیر فارس و خصوصاً ترکها ادامه داشته و در مواردی شدیدتر از دوران پهلوی بوده است. در هر دو دوره همواره دادگاههای فرمایشی در زیر سایه و سلطه ی ارگانهای امنیتی و اطلاعاتی بوده و شدیدترین وسنگینترین محکومیتها را بر فعالان مدنی ترک  روا داشته اند. در این مهم هم استاندارهای دوگانه ی سازماهای مدافع حقوق بشری فارس محور را به وضوح می بینیم که همواره دستگیریها، حبسها و اعدامهای ترکان آذربایجان را نادیده گرفته و چه بسا اظهار خوشحالی نیز می نمایند. می توان گفت نقطه ی اشتراک همه ی جریانهای داخل و خارج موافق و مخالف جمهوری اسلامی ضدیت با منافع ملی ملت ترک  وهمنوایی با توهمات خیالی آریائی بوده است. در نتیجه ی این اقدامات خوش سیرتان بد سیرت هست که ملت آذربایجان در مقابل همه ی مسائل منطقه ای، جهانی ، بحرانهای سیاسی و اجتماعی با افق دید روشنتری  و مسیری کاملاً مطابق با منافع ملی ترکها و و به غایت متفاوت با سایر گروهها کرکز گرا دارد.

علیرغم اینکه سیستم مرکزگرا به لطایف الحیل سعی در فریب افکار عمومی ترکهای آذربایجان را دارد و با عدم سرمایه گذاری، سیاست تغییر ترکیب جمعیتی مناطق ترک نشین و تهدید و ارعاب فعالان عرصه های مختلف سیاسی و فرهنگی آذربایجان را داشته و دارد، اما شکاف و گسست اجتماعی در جامعه ی ایرانی روز به روز عمیقتر می شود و رژیم به جای اجرای قوانین نیم بند موجود در قانون اساسی و به رسمیت شناختن حقوق مقرر شده در قانون، روزبه روز موجبات انحطاط  خود را مهیاتر می نماید.

در نهایت اتحاد و اتفاق در اصول و مبانی مبارزاتی و هماهنگی میان تمامی صفوف حرکت ملی با تمسک و احترام به پلورالیسم واصل وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت، اطلاع رسانی و تجزیه وتحلیل دقیق مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ورصد  توطئه های دشمنان در ایجاد اختلاف و خنثی سازی آنها  و همچنین تبیین و طرح خواسته های کاملاً انسانی و دموکراتیک ملت آذربایجان جنوبی در مجامع، نهادها و سازمانهای بین المللی، رایزنی با قدرتهای تاثیرگذار منظقه ای و جهانی می تواند نقش موثری در بسیج افکار عمومی و حمایت بیش از پیش  از مبارزات آزادیبخش ملت ترک در سطح منطقه ای و جهانی را به ارمغان بیاورد.