تاکنون دیده اید یک نشریه ادبی فارسی به معرفی دفتر شعر، مجموعه داستان و یا یک رمان تورکی منتشر شده در کشور بپردازد؟ یا نه، یک ناشر به ترجمه این آثار کمر ببندد؟ یا سراغ دارید که یک سایت فرهنگی بخشی را به معرفی آثار مذکور اختصاص دهد؟ من سراغ ندارم. حتی در مجله آدینه هم ندیده ام! چرا؟

هنوز هم دیوان نسیمی و فضولی ترجمه فارسی ندارند. تز دانشگاهی در مورد این دو شاعر و اندیشمند نوشته نمی شود. هنوز به جز دفتر حیدر بابا (منظومه تورکی حیدر بابایا سلام سروده محمد حسین شهریار) هیچ دفتر دیگری از شاعران طراز اول تورکی نویس در قرن رو به اتمام حاضر ترجمه فارسی ندارد. از شاعرانی که در ترکی سرایی سرآمد شهریار هستند.

کمتر کسی (اشاره به جامعه فارس زبان) اسم حمیده رئیس زاده (سحر) را شنیده و حبیب ساهر را برخی افراد محقق به واسطه شعر فارسی اش می شناسند. بولود قراچورلو (سهند) ناشناخته است و از اشعار و ترجمه تورکی مثنوی و معنوی حیدر عباسی (باریشماز) هیچ گزارشی منتشر نشده است.

جوان تر ها نیز سرنوشت مشابهی دارند. نه کسی شعر سه دهه اخیر آزربایجان را می شناسد و نه خبری از رمان نویسی در حال اوج تورکی دارد. سالانه دهها دفتر شعر، کتاب داستان و اثر تحقیقی و تألیفی به تورکی منتشر می شود اما رسانه فارسی در داخل و خارج چشم بر آن می بندد. چرا؟

چرا تنها ماده خام برای قضاوت در مورد افکار جدید در آزربایجان اخبار معیوب و یا دروغ پردازانه از سکوهای طرفداران تیم تراکتور آزربایجان است؟ چرا ادبیات مکتوب آزربایجان برای شناخت افکار جدید جامعه تورک مورد سنجش قرار نمی گیرد؟

آیا نه این است که در مورد آزربایجان قصد فقط بر سرکوب این افکار جدید و حرکت رو به گسترش هویت گراست؟ آیا این نیست که در اصل خود زبان تورکی هدف حمله است و اتفاقا این همه را بهانه می کنند تا به خیال خود بتوانند تورکی نویسی و تورکی خوانی را تهدی امنیتی بخوانند؟

نه تنها استادیوم تبریز رویکرد فاشیستی ندارد بلکه تا کنون زبان آزربایجان به فاشیسم نچرخیده است. شاکله ذهنی بسیاری از نویسندگان آزربایجانی حتی ناسیونالیستی هم نیست و گاه تنها فرمی از بیان ملی، ادبیات اومانیستی و … تورکی را ملبس می کند.

اما این که بخواهید به جنگ زبان تورکی بروید یک بازی پیشاپیش باخته را برگزیده اید. انتخاب زبان تورکی از طرف نسل جدید تنها انتخاب یک ابزار ملی نیست. این انتخاب برجسته ترین بروز یک رنسانس فرهنگی و هویتی در آزربایجان است. این امتداد بیش از یک قرن تلاش برای تغییر و ساختن دنیای نو است.