یک روز بعد از سالگرد فاجعه خوجالی، تهران میزبان نخست‌وزیر ارمنستان بود. استقبال تهران از میهمان غاصبش در بالاترین سطح انجام پذیرفت. پاشنیان نخست‌وزیر ارمنستان با حضور در گردهمایی باشگاه آرارات در تهران سخنرانی کرد. پارچه نوشته‌ای در این مراسم نصب‌شده بود که روی آن نوشته بود قاراباغ خاک ارمنستان است تمام!

اتخاذ استاندارد دوگانه حاکمیت ایران در سیاست خارجی و دو حادثه اخیر یعنی هم‌زمانی فاجعه خوجالی با پذیرش هیئت ارمنی و رویداد باشگاه آرارات حساسیت‌های ملت آزربایجان را برانگیخت.

فضای مجازی و عرصه میدانی در چند روز اخیر مملو از اعتراضات ملت آزربایجان به این سیاست ورزی حاکمیت شد. مقاله و نوشته‌هایی در محکومیت چنین رفتاری به رشته‌ی تحریر درآمد که از شمارش خارج است. حماسه‌ای که ملت در استادیوم سهند آفریدند تاریخی زرین برای آزربایجان رقم زد اما عکس‌العمل ملت آزربایجان حاوی پیام‌هایی بود که در این نوشته بر آنیم تا کندوکاوی در این پیام‌ها داشته باشیم.

انسجام داخلی و همبستگی ملی

گستردگی اعتراضات چنان بود که شایسته نام اعتراض ملی است. تمامی اقشار ملت در این اعتراض هم‌صدا بودند و به معنای واقعی همبستگی ملی را به نمایش گذاشتند. آزربایجانی، رویدادهای اخیر و نادیده گرفتن مفکوره، احساسات و علائقش را از طرف حاکمیت توهینی بزرگ تلقی می‌کند و برای پاسخگویی نمایشی کم‌نظیر را به نمایش می‌گذارد.

پیامی آشکار به ادعاهای ملت همسایه

رشد ملی‌گرایی و پشتوانه مردمی حرکت ملی آزربایجان با محوریت هویت تورکی و سرزمین آزربایجانی در سال‌های اخیر تقویت یافته و نهادینه‌شده است. همسایگان بدانند که دیگر فرد تورکی در ترکیب حزب کومله نخواهد جنگید و بیداری ملی به‌تمامی معنا در آزربایجان شکل‌گرفته است.

نیروی موجود در آزربایجان برخلاف ادعای احزاب کوردی نه به خاطر وجود کشورهای تورک همسایه بلکه نیرویی است که از بطن جامعه برمی‌خیزد و دارای بن‌مایه‌های محکمی است‌. ملت آزربایجان جنوبی چنانچه تعدی ارمنستان را بر آزربایجان شمالی برنمی‌تابد مسلماً چنین تعدی‌ای را نیز بر آزربایجان جنوبی هم نخواهد پذیرفت. بسیاری از رویدادها از حوادث خرداد ۸۵ گرفته تا زلزله قره داغ و نیز حادثه‌ی اخیر می‌بایستی پیام روشنی به زیاده خواهان داده باشد.

امیدوارم فریادهای آزربایجانیان در دفاع از ملت و سرزمین خود را همسایگانمان هم بشنوند و بجای بازی باخت _ باخت با آزربایجان بازی برد_ برد را انتخاب کنند و مرکزگرایان و تمامیت خواهان را مأیوس کنند.

اتحاد صوری اپوزیسیون تمامیت‌خواه و مرکزگرای ایران که به‌زور قدرت‌های بزرگ شکل می‌گیرد بسیار شکننده است. اتحاد، مستلزم وجود اهداف مشترک است که در بین اپوزیسیون در کمترین حد ممکن وجود دارد اما ملل تحت ستم اهداف مشترک بسیاری دارند که می‌تواند مبنای اتحاد را پی‌ریزی کند.

اکنون‌که ماراتن رسیدن به تغییرات به صد متر آخر رسیده است بایستی هوشمندانه و به‌دوراز بازیچه شدن به دست دیگر مراکز قدرت و باظرافتی خاص خود را به خط پایان برسانیم وگرنه پشت پا زدن و اصطکاک، موجبات خرسندی تمامیت خواهان را فراهم خواهد کرد. ملت آزربایجان همواره در یکدست خود شاخه‌ی زیتون و در دست دیگر سلاح خواهد داشت. انتخاب یکی از این دو گزینه با طرف مقابل خواهد بود.

پیشرو نبودن و دنباله‌رو بودن مسئولین حاکمیتی

نمایندگان مجلس و بعضی امامان جمعه بعد از حجم اعتراضات به اعتراض پرداختند. منتخبین ملت که به‌طور طبیعی باید منعکس‌کننده‌ی انتخاب‌کنندگان خود باشند و پیشرو، بار دیگر به خاطر عقب نماندن از قافله بعد از اعتراضات ملت دست به اعتراض زدند که نشانه‌ی نداشتن جایگاه واقعی نمایندگی ملت از طرف آن‌هاست. البته این اعتراض دیرهنگام باز بهتر از عدم اعتراض خیل زیاد نمایندگان آزربایجان است. بایستی در نظر داشت که ملت صداقت مسئولینی که صادقانه اعلام موضع می‌نمایند را به‌واسطه‌ی تجربه‌ی چهل‌ساله می‌شناسد و آن را ارج خواهد نهاد.

اعتراضات فرمایشی هم از طرف بعضی افراد و نهادها به‌وضوح قابل‌مشاهده بود. حجم اعتراضات برای اینکه تقابل آشکار باسیاست‌های حاکمیت تلقی نشود از طرف بعضی افراد و نهادها به‌صورت فرمایشی انجام می‌گیرد. امری که در حوادث خرداد سال ۸۵ نسبت به کاریکاتور روزنامه ایران هم انجام پذیرفت. از طرفی حاکمیت دست پاشنیان را به گرمی در تهران می‌فشارد و از طرفی به بعضی از عناصر منطقه‌ای دستور اعلام اعتراض می‌دهد!

شهریار شیرین‌سخن بجا گفته است که:

“اولدور خلقی سورا ختمین توتوب یاسین اوخور _ بار الها خلقه وئر بو حقه یاسیندن نجات”

شاهدی دیگر بر جانب‌داری رسانه‌های داخلی و خارجی و عدم بی‌طرفی آن‌ها

اعتراضات مردمی آزربایجانیان در سکوت رسانه‌ای داخلی و خارجی سپری شد. بی‌بی‌سی فارسی که حمایت ۱۰۰ نفری هواداران استقلال از وریا غفوری که معترض سخنان ظریف وزیر خارجه شده بود را انعکاس داد اما صدای ۱۰۰ هزارنفری هواداران تراکتور را مبنی بر درخواست زبان مادری و صدای اعتراضی ۵۰ هزارنفری هواداران تراکتور را در محکومیت ارمنستان و حاکمیت ایران را انعکاس نداد.

پیامی به نیروهای نظامی و انتظامی

روز جمعه در استادیوم سهند شاهد ممانعت از ورود نیروهای انتظامی برای گرفتن پارچه نوشته‌های هواداران توسط مردم بودیم. حوادث خرداد ۸۵ به‌خوبی نشان داد که ملت نیروهای نظامی و انتظامی را از خود می‌داند و شاهد صحنه‌هایی بودیم که ملت از نیروهای انتظامی محافظت می‌کردند.

نیروهای نظامی و انتظامی لازمه‌ی استقرار امنیت در داخل و حفظ مرزها است. ملت آزربایجان بافرهنگ بالای خود خواستار حل مسالمت‌آمیز مسائل است و درعین‌حال برای محافظت از موجودیت خود دفاع مشروع را حق مسلم خود می‌داند. نیروهای نظامی و انتظامی آزربایجانی بایستی با درک مطالبات مردم، موجبات تنش را فراهم ننمایند.

گسست بندهای نازک همبستگی با مرکز

آنچه مردمان یک کشور را به هم پیوند می‌دهد از عوامل متعددی نشات می‌گیرد. زبان مشترک، دین مشترک، تاریخ مشترک و از همه مهم‌تر احساس مشترک. سیاست تبعیض‌آمیز تهران و وعده‌های عمل نشده رشته‌های اتصال را هرروز نحیف‌تر کرده است. این رشته‌های نازک یکی پس از دیگری باسیاست‌های تبعیض‌آمیز یکی‌یکی گسسته می‌شوند و عنصر احساس مشترک هرروز ضعیف‌تر می‌شود.

نکته:
گسترش ملی‌گرایی تورکی در آزربایجان و تأکید بر حقوق مسلم خود سبب تشدید مخالفت‌ها و استفاده‌ی مخالفان از هر ابزار ممکنی برای متوقف کردن این حرکت خواهد شد. گروه‌ها و احزابی که سابقه‌ی حذف فیزیکی مخالفان خود را در پرونده دارند به‌واسطه‌ی نبود ابزارهای دیگر برای متوقف کردن حرکت ملی آزربایجان و تجربه‌ی خود بسیار محتمل است که دست به اقداماتی بخصوص در زمان خلا قدرت بزنند. هوشیاری فعالین و مبارزه‌ی حرفه‌ای و منسجم لازمه‌ی بی‌اثر ساختن جریان‌های مخالف خواهد بود و تمرکز بر مشترکات راه‌حل برون‌رفت سربلندانه می‌باشد.

۱۱/۱۲/۹۷
یاشار آزاد