«زبان» يكي از مهمترين اجزاي حيات زندگی، تفكرات و رفتارهای ماست. هر يك از ما هر چقدر هم كه به زباني غير از زبان مادري خود مسلط باشيم، اما زبان مهم و حياتي برای بيان احساسات، همان زبانی است كه برای نخستين بار به وسيله آن سخن گفته و ارتباط برقراركرده‌ايم و كمتر كسي هست كه بگويد در زندگي روزمره از صحبت كردن به زبان مادری لذت نمي‌برد، زباني كه با ضربان قلب مادر عجين است.

براساس اعلام يونسكو 6 تا 7 هزار گونه زبان در جهان وجود دارد. در ايران هنوز پژوهشی رسمي درباره شمار زبان‌ها و گويش‌ها نشده اما به دليل تنوع قومی، بخش غيرقابل انكاری از ايرانيان به زبان‌های آذري، كردی، لري، بلوچی، تركمني، مازندراني، گيلكي، عربی و تعداد بسياري نيز زبان فارسي را با لهجه‌ها و گويش‌های مختلف سخن مي‌گويند.

توجه نکردن به استفاده و آموزش زبان‌ها و گويش‌هاي مختلف زبان در كشور‌ها و قوم‌هاي مختلف در سراسر دنيا باعث شده كه برخي زبان‌ها و گويش‌ها به‌طور كلي نابود شده يا در خطر نابودي قرار گيرند، به‌طوري كه بنابر اعلام سازمان ملل 40درصد زبان‌هاي زنده دنيا، در قرن حاضر در خطر نابودي هستند.

اهميت توجه و حفظ زبان مادري و گويش‌هاي محلي باعث شد كه 21فوريه برابر با دوم اسفندماه هر سال از سوي سازمان ملل به عنوان روز جهاني زبان مادري نامگذاري شود.

مسلماً، يكي از اصلي‌ترين حقوق هر انساني برخوردار بودن از حق گويش، نوشتن، صحبت كردن و خواندن به زبان قوم يا فرهنگ خويش است، كه اين امر خطر گسست مناسبات انساني ميان افراد را نيز دربر ‌دارد و همچنين باعث حفظ و زنده ماندن زبان و گويش‌هاي مختلف مي‌شود.

در كشور ما هرچند براساس اصل پانزدهم قانون اساسي، استفاده از زبان‌هاي محلي و قومي در مطبوعات و رسانه‌هاي گروهي و تدريس ادبيات آن‌ها در كنار زبان فارسي، به عنوان زبان رسمي و ملي آزاد خوانده شده، اما با وجود اين، اقوام مختلف اين گلايه را مطرح مي‌كنند كه اين حق قانوني در عمل، به اجرا در نيامده و پس از گذشت بيش از 30سال از تصويب قانون اساسي اين اصل به بوته فراموشي سپرده شده و هرگز به اجرا در نيامده است.

براي نخستين بار دكتر حسن روحاني، در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري يازدهم در جمع مردم كردستان گفتند كه، از نظر من اصول 15، ‌19، 22 و 3 قانون اساسي با اصل اول، اصل آخر و اصل وسط برابر است و همه مردم ايران زمين بايد احساس كنند كه حقوق شهروندي واحد خواهند داشت.

همچنين، رئيس جمهور در بخش دفاع از گزينه وزارت آموزش و پرورش گفت: ما بايد به خرده‌فرهنگ‌ها احترام بگذاريم، بايد اصل ۱۵ قانون اساسي را اجرايي و عملياتي كنيم و اين كار مي‌تواند از دبستان آغاز شود و در مراحل مختلف تا پايان دوره متوسطه ادامه بايد.

به گفته دكتر روحاني ما نياز به تحول در آموزش و پرورش داريم و بايد بار آموزش و پرورش بين دوش دولت، مردم و نهادهاي ديگر تقسيم شود.

بعد از انتخابات 24خرداد ماه و آغاز به كار دولت تدبير و اميد وزير آموزش و پرورش نيز با مطرح ساختن موضوع تدريس ادبيات قوميت‌ها در مدارس عنوان كرد:‌ تدريس ادبيات قوميت‌ها در مدارس براساس اصل 15 قانون اساسي بلامانع است، طبق اصل 15 قانون اساسي تأكيد شده است زبان رسمي ما فارسي است اما گفته شده تدريس ادبيات قوميت‌ها درمدارس بلامانع است. هدف ما اين است كه با برنامه‌ريزي‌هاي دقيق و همكاري سازمان پژوهش، شوراي عالي آموزش و پرورش و ورود شوراي عالي انقلاب فرهنگي، كار را به صورت اصولي دنبال كنيم.

به گفته بطحایی مشاور وزیر آموزش و پرورش، يك سري برنامه‌ريزي‌ها در زمان آقاي خاتمي در وزارت علوم براي تدريس زبان محلي شده بود كه در نهايت متوقف شده‌اند. بايد اكنون با بررسي‌هايي دوباره اين برنامه‌ها، به جريان بيفتد.بر همين اساس و تأكيد وزارت آموزش و پرورش، مشاور امور برنامه‌ريزي و هماهنگي اين وزارتخانه در خصوص تدريس ادبيات قوميت‌ها در مدارس مي‌گويد: اصل 15 قانون اساسي ايران تأكيد كرده است زبان و خط رسمي فارسي است و اسناد، مكاتبات و كتاب‌هاي درسي بايد به زبان فارسي باشد اما استفاده از زبان‌هاي محلي و قومي و تدريس آن‌ها در مدارس در كنار زبان فارسي آزاد است.

محمد بطحايي مي‌افزايد: طبق اين اصل از قانون اساسي ما اجازه داريم زبان‌هاي قومي و محلي را در كنار زبان فارسي در مدارس آموزش دهيم اما اجراي اين كار مستلزم منابع و روش‌هاي خاص آموزشي است كه بايد در دستور كار قرار بگيرند.

وي درباره اين‌كه تدريس ادبيات قوميت‌ها به چه صورت قرار است در مدارس آموزش داده شود،مي‌گويد: كتاب‌هاي درسي كه بايد به زبان فارسي باشد، اما به عنوان مثال مي‌توان در مناطق كردنشين كلاس ادبيات كردي را به صورت فوق برنامه براي دانش‌آموزان اجرا كرد البته اجراي اين كار مستلزم آيين نامه‌ها و مقررات لازم است.

بطحايي تصريح مي‌كند كه در زمان رياست جمهوري آقاي خاتمي موضوع آموزش ادبيات قوميت‌ها در مدارس كشور در شوراي عالي آموزش و پرورش مطرح شد و قرار شد روي اين موضوع كار شود كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي اين موضوع را به شوراي فرهنگ عمومي واگذار كرد تا ضوابط آن تعيين شود ولي هرگز اين اتفاق نيفتاد. وي ادامه مي‌دهد، هم‌اكنون در حال بررسي نحوه اجراي اين موضوع هستيم و بايد براي به جريان افتادن كار پيشينه آن را استخراج كرد و سپس آن را در شوراي عالي انقلاب فرهنگي مطرح كرد.

همچنين محمود مهرمحمدي سرپرست دانشگاه فرهنگيان و يكي از مؤلفان سند تحول بنيادين با بيان اين‌كه بايد آنچه در قانون اساسي به آموزش‌وپرورش تكليف شده است، قطعاً اجرا شود اظهار مي‌دارد: آموزش گويش‌هاي مختلف در مدارس محدود به زبان نخواهد شد بلكه ادبيات زبان اقوام مختلف در سطوح گوناگون مدنظر است كه نياز به برنامه‌ريزي مناسب دارد.

وي مي‌افزايد: در واقع بايد آموزش زبان اقوام مختلف به شكل اصولي و فراتر از آنچه در محيط طبيعي و توسط خانواده‌ها صورت مي‌گيرد در مدارس و كلاس درس دنبال شود؛ استدلال و دغدغه آنهايي كه نگران زبان فارسي به‌عنوان زبان اصلي و مشترك هستند اگرچه درست نيست اما بيراه هم نيست چرا كه نبايد زبان فارسي تحت‌الشعاع زبان‌هاي ديگر قرار گيرد. به عبارت ديگر بايد اين برنامه به‌گونه‌اي در نظام آموزشي كشور پياده شود تا هيچ مخاطره‌اي براي زبان فارسي به‌عنوان نمادملي و زبان محوري ايجاد نشود.

به گفته وي، در مباني نظري و سند تحول بنيادين به احترام و رعايت پيشينه فرهنگي مربيان و دانش‌آموزان تأكيد شده و حتي انعطاف لازم را براي اجراي طرح‌هايي همچون آموزش زبان اقوام مختلف را ايجاد كرده‌ايم.

به گفته وي، در سند تحول بنيادين تأكيد كرده‌ايم كه برنامه‌هاي درسي همواره نبايد تجويزي باشد و بايد برنامه‌هاي درسي غيرتجويزي نيز در جهت بارورشدن هويت اختصاصي دانش‌آموزان لحاظ شود. حال بايد با رويكرد جديد وزارت آموزش و پرورش نسبت به زبان و گويش‌هاي اقوام مختلف ايراني ديد تا چه اندازه مي‌تواند در تحقق اين امر موفق باشد. اين اقدام علاوه بر آن‌كه مي‌تواند باعث حفظ و زنده ماندن فرهنگ و گويش‌هاي محلي شود، به تقويت فرهنگ و زبان و ادبيات ملي نيز خواهد انجاميد، هر گوشه‌اي از اين سرزمين بزرگ همچون قطعه‌اي از يك پازل در نهايت در كنار قطعه‌هاي ديگر تصوير نهايي فرهنگ و تمدن رنگارنگ ايراني را بازتاب خواهد داد.

منبع : روزنامه ایران – یکشنبه 10 آذر 92