کتاب «آزربایجان در جنگ جهانی اول یا حوادث جیلولوق» به قلم دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی به گوشه‌ای از تاریخ آزربایجان می‌پردازد که حوادث جیلولوق در آن به وقوع پیوسته و در پی آن بیش از ۱۲ هزار نفر از مسلمانان تورک آزربایجانی به دست ده‌ها هزار قوای ارمنی-آشوری ظرف سه روز در ۲۲ فوریه ۱۹۱۸ قتل عام شدند.

اخیرا استاندار آزربایجان غربی که به دست حکومت استعمارگر تهران به آزربایجان تحمیل شده است در اضهاراتی بیان کرده که وقایع جیلولوق و کشتار هزاران تن از تورکان آزربایجان در حین جنگ جهانی اول مانع از پیشرفت است. اظهارات شهریاری موجی از واکنش‌های جامعه مدنی آزربایجان جنوبی را در بر داشته است. کتاب «آزربایجان در جنگ جهانی اول یا حوادث جیلولوق» به قلم دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی برای تنویر افکار عمومی برای دانلود و مطالعه در سایت آراز نیوز قرار می‌گیرد.

در این فاجعه انسانی که در آزربایجان غربی رخ داد؛ روستاهایی مانند قهرمانلو، چیچکلو، کهنه‌شهر، عسگر آباد، نازلو و اوصالو از جمله دهاتی بودند که شاهد شدیدترین نوع نسل کشی از طرف جیلوهای ارمنی شدند.

این کتاب وقایع آزربایجان در جنگ جهانی اول را مورد بررسی قرار داده و به خصوص حوادث جیلولوق و کشتار ترکان آزربایجانی در آن برهه از زمان را به زیر ذره‌بین برده است.

در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:

«آذربایجان نیز گرچه از میدان اصلی جنگ یعنی اروپا به دور بود ولی به دلیل موقعیت ژئوپولتیکی آن از همان ابتدای جنگ صحنه تاخت و تاز قوای روس و عثمانی گردید و به سبب عوامل مختلفی از جمله اشتراکات فرهنگی جزو هواداران عثمانی قرار گرفت.

گرچه ترکان آذربایجان که اکثریت قریب به اتفاق اهالی آذربایجان را تشکیل می‌داند و می‌دهند در ردیف هواداران عثمانی‌ها قرار گرفتند ساکنین مسیحی آذربایجان در صف مقابل همشهریانشان در ردیف متفقین دول روس و انگلیس و آمریکا قرار گرفتند. اینان که همان ساکنان ترک مسیحی آذربایجان بودند از اوایل قرن نوزدهم بر اثر تلاش‌های میسیونرهای غربی به آموزش زبان ارمنی پرداخته و بسیاری نیز از مذهب قدیمیشان گریگوری که مذهب شرقی بود دست کشیده بر حسب آموزش میسیونرهای کاتولیک پروتستان یا ارتدوکس گردیدند. وجه دیگر تبلیغات میسیونرها سوق دادن مسیحیان آذربایجان به طرف قدرت‌های روس و انگلیس و فرانسه بود که این وجه در حین جنگ جهانی اول از طرف مسیحیان آذربایجان به منصه ظهور درآمد.»

در بخش دیگری از مقدمه کتاب در توضیح ورود قوای تورک عثمانی به آزربایجان جنوبی برای خارج کردن روس‌ها از این سرزمین آمده است:

«اوایل سال ۱۹۱۵ آذربایجان عرصه زورآزمایی قوای روس و عثمانی بود. قوای عثمانی به فرماندهی انورپاشا به نزدیکیهای آذربایجان آمد تا منطقه را از لوث وجود روسها پاک کند ولی در دی ماه ۱۲۹۴ شمسی یکصد هزارتن از سربازانش را در کوههای الله اکبر ارضروم از دست داد و فاجعه مشهودر ساری قمیش به وقوع پیوست.»

برای دانلود و مطالعه کتاب روی جلد کتاب کلیک کنید.