توپلوملاردا اولان ایره لی و انکشاف لار چوخلو ندنلردن آسیلیدیر. دوشونجه و بیلینج بوگونکو و گلجکده اولان یاشامی ساغلاملاییر و دیک دورماق تمللرینی قورویوب یولون گئدیشینه بیر ایشیق کیمین اوندرلیک ائدیر. دوشونجه و سیاسی بیلینج لری اولمایان توپلوملاردا اینسانلار یوخسوللوق، چاره سیزلیک، اؤز فایدالارینی دوشونمک و بیر حیوانی یاشام کیمی یاشاماغی سئچمکده دیرلر. سیاسی و اکونومیک دورمون کؤتولوغو دوشونجه سیزلیگله باغلی اولور و یولون قارانلیغی اینسانلاری سس سیز دورمدا ساخلاییر. بویله اولکه لرده دئموکراسی اوچون سیاسی و مدنی چالیشمالار آنلامسیز ساییلیر و اینسانلارین دوشونجه سیزلیگی هر شئیه حکم ائدیر. ضییالیلار سیخینتی دا قالیب دیری اؤلولر یاشاما یون وئریرلر. تاریخ بویو بو دوشونجه سیزلیک کارکتره صاحیب اولانلار بویوک حرکاتین یا دئوریملرین اؤنونده دایانیبلار. اؤز قارین فایدالارین دئموکراسی و باشقا اینسانلارین حاقینا ترجیح وئرن اینسانلارین ساییسی آز اولماییر. آزربایجانیمیزین بویوک شاعیری میرزا علی اکبر صابیر بیر شعرده بئلنچی اینسانلاری لوغا ایله گولمه یه توتوب سؤیله ییر:

میلت نئجه تاراج اولور اولسون نه ایشیم وار

دوشمنلره محتاج اولور اولسون نه ایشیم وار

قوی من توخ اولوم، اوزگه لریله نه دی کاریم

دونیا و جهان آج اولور اولسون نه ایشیم وار…

تاریخده اوخوموشوق ائرنئستو چئگوارا بیر چوبانین خبرچیلغی ایله توتوقلانیر. چوباندان سوروشورلار ندن چئگوارنی ساتدین، او سیزین آزادلیغینیز اوچون ساواشیردی. چوبان جنگ لر ایله منیم قویونلاریمی قورخودوردو دئییر. بیر آیری تاریخی اولای مصر اؤلکه سینده محمدکریم دیر. او فرانسوی لرین قارشیندا کیشی لیکله دایانیر، توتوقلانان زامان ناپلئون اونا دئییر چوخ چتیندیر بیر نفری اعدام ائده سن کی وطن اوچون مبارزه ائدیبدیر من سنه فورصت وئریرم اون مین قیزیل سکه، عسگرلریمی اولدوردویونه خاطیر وئریب آزاد اولاسان. محمد کریم نئچه گون بازاردا دولانیر آنجاق تاجیرلرین هئچ بیرسی کمک لیک ائتمیر هئچ، اونو جنگ لری ایله اقتصادی پیس دورما سالدیغی اوچون دانلاییرلار. بئلنچی سیخینتیلی ایشلر آزربایجانین دئموکرات فرقه سی زامانیندا دا اوز وئرمیشدی . ۱۳۲۴ جی ایللرده آزربایجان دئموکرات فرقه سی قورولان زامان تبریز بازاری نین بیر نئچه سی اوز منفعت لرینه خاطیر فرقه چیلره یاخشی اوز گؤسترمه میشدیلر. بو داورانیشدان دولایی سید جعفر پیشه وری مهر آیین ۲۴-ده آزربایجان روزنامه سینین ۲۴-جو ساییسیندا «کیملیک حجره ماغازا ایله بَللی اولمور» باشلیغی ایله بیر مقاله بو قونودا قلمه آلیر. یازیدا بئله گلیر: بیزلره خبردارلیق ائدیبلر چیرکین اَللر دئموکرات فرقه سینین آزادلیق اوصولارینا قارشیلیق توپلایب لار و اوز منفعت لرین اینسانی حاقلارا اوستون بیلیب لر، آراشدیرمالارا گوره ۱۵۰۰ کیشی بیر یازینی امضالیب بیر تلگراف اساسیندا، متفق دولت لرین گوروشمه ایجلاسینا گوندریب لر بو یازینی سونرا دانیب لار و خبرسیز لیگینی اعلان ائدیبلر، سونرا بو گوندریلن یازی یاییلیب و امضاچیلار تانیلیب. مقاله نین آردیندا یازیلیر بیزلر سایغی سیزلیغا ایله تحقیره قارشیق، افترا وورماق بیزیم حزبیمیزه سیغیشب یاراشماز. بیز امضا توپلایانلارین کاراکترلرینه دانیشیق آپارمیریق ؛ سوز بودور بویوک اینسانلار گَرک ساواش ایله سیاسی ووروشلاردا دوغرو یولو ایله دوزلوکدن چاشمایا، قارشیدا اولان اینسانی سایغی سیز ایله ایفترا باسقینینا توتمویا. ایگیرمی گونون قاچا -قاچیندا دئموکرات فرقه سینین علیه نه امضا توپلایانلار آنجاق بو قونونو اونودوب لار خیال ائدیللر تبریز بازارینین حجره لرین قارانلیق تاوانیندان سونرا باشقا دونیا یوخدور؛ آرخادا تمل سیز سوزلر ایله بیزلری بو اکونومیک، یوخسولوغا گوناهلاندیریبلار. پیشه وری مقاله نین باشقا یئرینده یازیر، بازار حجره لرینین تاوانینین چوخلو قارانلیق اولدوغونا گؤره دوز و حقیقت  ایشیغی اورا یول تاپا بیلمز. بعضی اینسانلار بو قارانلیق حجره لرده یاشاییرلار و یاشامین حقیقتینی دوشونمکدن و بیلمکدن اوزاقدیلار؛ اوزلریندن سونرا گئجه – گوندوز پاراسیز قاچان اینسانلاری و آشاغی قاتدا اولان کوتله یه یاشام حقی سایماییرلار. بونلار کیملیک ایله کاراکتری پارا ایله مالین چوخلوغوندا بیلیرلر ؛ آزربایجانی یالنیز بازارین کاروانسرالاریندا ساییب و حسابلاییبلار. دوغورودان بیر میلته ساواشماق دوشونجه اولمایان یئرلرده چوخلو چتینلیکلر یارادیر، بو اینسانلارا پارا ایله قارین فایدالاری هر شئیدن اوستوندور، اؤز فایدالاریندان سونرا باشقالارینی دوشونمولر، ایندیکی دورمودا مدنی و سیاسی چالیشانلارین چتینلیکلری بیر قیسیم کوتله نین دوشونجه سیزلیگی دیر، بو دوشونجه سیزلیگ آخیمی توپلوملاری گئرییه آتیب زامان بویو گئری قالمیش ساخلایا بیلر.

افشار سایین قالالی