سید جعفر پیشه‌وری بی شک یکی از شخصیت‌های سیاسی در تاریخ معاصر آزربایجان و دنیای شرق است. او هم روزنامه‌نگاری چیره دست بود هم سیاستمداری که با تصمیم‌های خود توانست نامی ماندگار در تاریخ از خود به جای بگذارد.

درباره‌ی شخصیت و زندگی پیشه‌وری بسیار نوشته‌اند و مجال آن نیست تا ما دوباره درباره‌ی بیوگرافی ایشان چیزی بنویسیم. دیروز مصادف بود با سالروز وفات آن بزرگ مرد تاریخ آزربایجان برای همین خواستم چند سطر درباره‌ی میراث ایشان بنویسم.

پیشه‌وری حدود ده سال در زندان‌های رضاه شاه بود. بعد از اینکه از زندان آزاد شد مدتی به روزنامه‌نگاری پرداخت و بعد از آن در انتخابات مجلس از تبریز به عنوان نماینده انتخاب شد. پیشه‌وری اهل تبریز نبود، درباره‌ی چگونگی انتخاب پیشه‌وری و تبلیغات انتخاباتی ایشان اطلاع دقیقی در دست نداریم.

اگر اعتبارنامه پیشه‌وری در مجلس ایران رد نمی شد سرنوشت او و آزربایجان چگونه رقم می‌خورد؟ با نگاهی به زندگی این مرد می‌توان حدس زد که پیشه‌وری اگر در مجلس ایران هم می‌ماند باز منعکس کننده‌ی صدای آزربایجانی‌ها در مجلس می‌بود.

پیشه‌وری با فرقه‌ی دموکرات آزربایجان و بنیان نهادن حکومت ملی آزربایجان میراث بزرگی برای ما گذاشت. با اینکه تورک‌ها هزار سال در ایران حکومت کرده بودند اما حکومتی مدرن و مناسب با ارزش‌های قرن بیستم نداشتیم. پیشه‌وری با یک سال حکومت خود در آزربایجان این میراث را به ارمغان گذاشت.

در جغرافیا و جامعه‌ای که زن مورد بی‌مهری قرار می‌گرفت پیشه‌وری حق انتخاب به زن‌های آزربایجانی داد حتی به این هم بسنده نکرد امکان کار زنان در امور دولتی و نظامی را هم فراهم ساخت. زن که صدها سال در این سرزمین در چهار دیواری زندگی می‌کرد با پیشه‌وری گام به دنیایی دیگر نهاد. زنی که شاه ایران او را کم عقل توصیف می‌کرد.

پیشه‌وری برای ما وطنی به ارمغان گذاشت و رفت و آن وطن آزربایجان است. آزربایجانی که ارزش انسانی مورد احترام بود، برای علم اهمیت داده می‌شد، لیاقت مهم‌تر از رفاقت در انتصابات دولتی بود. پیشه‌وری ۷۰ سال پیش برای ما مفهوم وطن بودن را آموخت.