تورکون قارا گونو: آخیسکا سورگونو
۱٤ نوامبر ۱۹٤٤ گئجه‌سی بوتون آخیسکا‌لی تورک‌لر ایستا‌لینین امری ایله وطن‌لرین‌دن زورلا سورگون ائدیلدی. ٤۰ مین‌دن چوخ آخیسکا‌لی کیشی ده II.جی دونیا ساواشیندا آلمان جبهه‌سینه گؤندریلمیشدی. ساواشین سونوندا آخیسکا‌دان گئری قالان قوجا قادین و اوشاق‌لارین هامی‌سی اسکی یوک واگون‌لارینا دولدورولا‌راق اورتا آسیایا سورگون ائدیلدی. ساواشا گئدن آخیسکا کیشی‌لری‌نین چوخو دا آیری آیری جبهه‌لرده اؤلدولر. ساغ قالان‌لار ایسه ائولرینه، کندلرینه دؤندوک‌لرینده یاخینلاریندان هئچ بیرینی تاپاممادی‌لار.
بو سورگونون ایستا‌لینین قارا دنیز ساحل‌لرینی تورک‌لردن تمیزلمه عملیاتی‌نین بیر پارچاسی اولدوغو سووئت‌لر بیرلیگی داغیلدیق‌دان سونرا آچیلان آرشیو‌لرده اورتایا چیخمیش‌دیر.
گونوموزده آخیسکا تورکلری آذربایجان، تورکیه، گورجوستان، قازاقیستان، قیرقیزیستان، اؤزبکیستان و دونیانین دورد بیر یانیندا داغیلمیش دورومدا یاشاماقدادیرلار. گورجوستان دؤولتی آخیسکا تورکلرینین آنایوردلارینا دؤنمه‌لرینه شرطلی اولاراق اذن وئرمیشدیر: بیرینجی قوشول، دؤنه‌جک‌لرین یالنیز آخیسکا بؤلگه‌سینه دئییل، بوتون گورجوستان تورپاق‌لارینا یئرلشمه‌لری‌دیر. ایکینجی قوشول ایسه تورک‌لره وئریله‌جک کیملیک بلگه‌لرینده تورک و مسلمان دئییل گورجو و خریستیان یازا‌جاق.
قایناق: تی آر تی تورکی