حاق‌لی چیخماق زامانی… – زومرود یاغمور
بیر واختلار گونئی آذربایجان مسئله‌سی ادبیاتیمیزین مؤوضوسو حساب اولونوردو. میللت‌چی شاعرلرین یارادیجیلیغین‌دا لیریکایا چئوریله‌ن گونئی حسرتی اوزون ایلر عرضین‌ده یالنیز ادبیاتیمیزین ماراق دایره‌سینه داخیل ایدی. لاکین سووئت ایمپئرییاسینین چؤکوشون‌دن سونرا آزربیجانین موستقیل‌لیک قازانماسی ایله برابر بوتؤو آذربایجان مسئله‌سی ده گون‌ده‌مه گلمه‌یه باشلادی. آذربایجان میللی آزادلیق حرکتینین لیدئری ابولفضل ائلچی بی طرفین‌دن سیاسی هدف کیمی گؤستریله‌ن بوتؤو آذربایجان ایدئیاسی چوخ سرعتله پوپولیارلیق قازاندی. قتداردان دئوریلدیک‌دن سونرا ابولفضل بیین سیاسی فعالیتین‌ده موهوم ایستیقامتلردن بیرینه چئوریلمیش گونئی آذربایجان ایدئیاسینی میللی هدفه چئویرمک و گون‌ده‌مه گتیرمک اوچون «بوتؤو آذربایجان بیرلیگی» آدلی تشکیلات یارادیل‌دی. تأسف کی، ابولفضل بیین واخت‌سیز وفاتی ایله گونئی آذربایجان ایدئیاسی اجتماعی ری‌ده بیر قدر آرخا پلانا کئچ‌دی و اوولکی آکتوال‌لیغینی ایتیردی.
دوزدور بو گونکو رئال‌لیق اوندان عبارت‌دیر کی، بوتؤو آذربایجان ایدئیاسی هله کی، میللی ایده‌آل، هدفه چئوریله بیلمه‌ییب. آنجاق ابولفضل بیین جهدلری هئچ ده بوشونا گئتمه‌دی. ایلک نؤوبه‌ده واختی ایله لیریک مؤوضو ساییلان گونئی مسئله‌سی سیاسی مزمون قازاندی و وتنپرور و مللت‌چی گنجلر اوچون میللی ایده‌آلا چئوریل‌دی.
بو گون ایستر دئموکراتیک موخالیف تشکیلاتلار، ایسترسه ده سیاسی فعال گنجلر آراسین‌دا گونئی آذربایجان مسئله‌سی کیفایت قدر حساس مؤوضو ساییلیر. بونا پارالئل اولاراق گونئی آذربایجان ایدئیاسی بئینلخالق سوییه‌ده ده آذربایجان دیاسپوراسی اوچون اساس میللی قایه، ایده‌آل حساب اولونمالی‌دیر.
چوخ تأسف کی، بیر چوخ حاللاردا اولدوغو کیمی، بو مسئله‌ده ده خاریج‌ده‌کی دیاسپورامیز آراسین‌دا بیر مؤقع هله کی، یوخ‌دور. اؤلکه داخیلین‌ده‌کی سیاسی قوتبلشمه خاریج‌ده‌کی دیاسپور تشکیلاتلاری آسین‌دا دا بؤلونمه شکلین‌ده ایفاده اولونور. فعالیتی اساساً آذربایجان ایتدارینین خئیرینه لوببی‌چی‌لیک ائتمک، باکی‌دان گلن تاپشیریقلاری یئرینه یئتیرمک اولان دیاسپورا تشکیلاتلاری اوچون گونئی آذربایجان ایدئیاسی ائله بیر اؤن‌م داشیمیر.
آنجاق آذربایجان‌داکی سیاسی رئژیم‌دن نارازی اولان و موخالیف فعالیتینه گؤره موهاجیرته گئتمیش سویداشلاریمیزین، ائل‌جه ده گونئیازربایجان‌دان اولان هموتنلریمزین تشکیل ائتدیکلری دیاسپور تشکیلاتلاری گونئی آذربایجان آدلی ایدئیانی اؤز فعالیتلرینین اساس مقصدینه چئویریبلر.
بو گون قارشی‌دا دوران ان اؤن‌م‌لی مسئله گونئی آذربایجان مسئله‌سینی دونیا سیاسیتینه یانسیتماق و بؤلونموش خالق اولاراق دونیا بیرلیین‌دن اؤز حاقینی طلب ائتمیی باجارا بیلمک‌دیر.
بیز هله ده بیر چوخ مسئله‌لرده، قاراباغ، گونئی و س. کیمی مسئله‌لرده حاق‌لی اولدوغوموزو اساس گتیره‌رک هامینی دا بو حاق‌لی مؤقعیه ایناندیرماغا چالیشیریق. گومان ائدیریک کی، بیزیم حاق‌لی اولدوغوموزا ایناندیق‌دان سونرا دونیا سیاستینی بونا اویغون دا قوراجاق. هالبوکی، حاق‌لی اولماق اساس دئییل، حاق‌لی چیخا بیلمک اساس‌دیر. بونون اوچون‌سه حاق‌لی اولماق گئرچیینه دئییل، آردیجیل آپاریلان ایشه و هدفه صاحب اولماق لازیم‌دیر. سیاستی ده لیریک دویغولاریمیزلا دیلندیریب بیزیم حاقیمیزین دا بیر واخت بیزه وئریلجیینه اینانماق اصلین‌ده بیزی قاراباغ‌دا اودوزدوردوغو کیمی، گونئی مسئله‌سه‌ن‌ده ده بیر یئره وارا بیلجییمیزی انگلله‌یه‌جک.
او اوزده‌ن ده بیز گونئی مسئله‌سین‌ده حاقیمیزی آلماق ایستییریک‌سه، حاق‌لی اولدوغوموزا اینانیب بونونلا باریشمامالیییق، عکسینه، بیزی حاقیمیزدان مهروم ائد‌نلرین قارشی‌سین‌دا حاق‌لی چیخماقلا اونلاری گئری چکیلمه‌یه مجبور ائتملیگیک.