داوود توران-ین قورتولوش پارتییاسی سیاسی-اولوسال بولتنی ایله مصاحیبه سی
داوود تورانین ایلک ائدیتورلوگونو یاپدیغی «گونئی آزربایجان سوسیو-کولتورل آراش‌دیرمالاری» (گوناسکام) توپ‌لوسون‌دان داها چوخ تانینماغا باشلاندی. اونون دیرلی چالیشمالاری ندنیله گونئی آزربایجان میللی حرکاتین‌دا اولان ایدولوژیک بوشلوغا قارشی گؤزه گلیم ایلر‌له‌مه اولون‌دو.داوود بی، بو چالیشماسینی سوردوررکه‌ن داها بؤیوک سورومو اوزرینه آلاراق گونئی «آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتی»نین بیرینجی سئکرترلیگینی یاپماق‌دادیر. او، سون ایللرده آمدت-نین باشقا گنج میللت‌چی چالیشقانلاری ایله بیرلیکده اوغورلو ایشلره ایمضا آتماق‌دادیر.
اونا و آ.م.د.ت چالیشقانلارینا بو قودسال یول‌دا داها بؤیوک اوغورلار، اؤزگور وطن دیلییریک.
– سایین داوود بی سیزی «آچیق سؤز، چتین سورغو» ماساسین‌دا خوش گؤردوک. گاقپ-نین اولوسال-پولیتیکال اینترنت بولته‌نینه وخت آییردیغینیزا گؤره میننتداریق! لطفاً اؤزونوزو تانیت‌دیرین.
۱۹۷۸ ایلینیده خوی شهرینین شیرین کندی-سینده دونیایا گلدیم. ایلک اوخولونو او کندده بیتیریب، اورتا و لیسه نی خوی شهرینده دوام اتدیم. ۱۹۹۹ ایلینده زنگان آزاد بیلیمیوردون‌دا سوسیولوژی بؤلومونو قازاندیم. او بیلیم یوردون‌دا شهریار آدلی اؤیرنجی درگی‌سینی یایدیم. ۲۰۰۰ ایلینده اوخوماق آماجی ایله تورکیه،یه گتدیم. لیسان‌سی ایستانبول بیلیم یوردو سوسوولوژی اوزه ره آلدیم. داها سونرا آنکارادا حاجت تپه بیلیم یوردون‌دا یوکسک لیسانس اوخومایا باشلادیم. ۲۰۰۷ ایلینده گوناسکام (گونئی آزربایجان سوسیو-کولتورل آراش‌دیرمالاری) سیته سینی بیر نچه یولداشیملا بیرلیکده قوردوق. تورکیه ،ده ایستراتژی آراش‌دیرما مرکزلرینده ایران اوزمانی اولاراق چالیشدیم. ۲۰۱۱ ایلینده آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتینین
سؤزجوسو اولاراق سچیلدیم. ۲۰۱۳ ایلینده ده شکیلاتین بیرینجی سئکرترلیگی گؤره وینه آتاندیم.
– نه زاماندان بری میللی-سیاسی آلانداسینیز؟ نه کیمی گله‌جک آماجلاییرسینیز؟
هر اینسانین سیاسی ویا میللی آلان‌دا فعالیتده اولماسی اوچون ایلک اؤنجه بو دوشونجه و بیلینجه صاحب اولماسی گرکیر. من یاخلاشیق ۱۵-۱۶ یاشلارین‌دا فلسفه کیتابلارین اوخومایا باشلادیم. او اوخومالار نتیجه سینده سیاسی بیلینجی الده ائتدیم. داها
سونرا بو سیاسی بیلینجی ایله میللی حرکت قاتیلدیم. سیاسی و میللی بیلینجیم بو حرکت ایچریسیند گلیش‌دی. گلجک ایسه داها چوخ ایده اللر ایله باغلی‌دیر. هر کسین اؤزونه و توپلومونا بیر ایده‌آلی واردیر. گونئی آزربایجان تورکلرینین اؤزگورلویو یولون‌دا داها بیلیمسل و آکتیو فعالیت ائتمک گلجک آماچلاریم‌دان‌دیر. چونکو ایندیکی فعالیتلریمدن راضی دئییلم.
– تورک دئدییمیز بیر سؤزچوک‌مو، آنلام‌لی، اولوس‌مو، دیل‌می، ایدولوژییامی، فلسفه‌می، هانکی‌سی سیزجه؟
هر بیر میللتین آدی، او میللتین تاریخی کئچمیش، گلنکلریندن ائتکیلنرک اولوشمایا باشلار. منه گؤره تورک دئدیگیمیزده گونئی آزربایجان آچی‌سین‌دان اولوس و دیل آنلامینی داشی‌سا دا هله ایدولوژیلشمییب‌دیر و اؤز فلسفه سینی یاراتماییب‌دیر. چونکو، اگرایستیر اؤز وارلیغینی توپلوم ایچریسینده وتوپلوملار آراسی ایلیشکیلرده دوام ائتدیرسین، فلسفی آلت یاپی‌سینی دا اولوش‌دورماسی گرکیر.
– سیزین اوچون میللت و وطن ندیر؟ سیز، میللت و وطن دییله‌ن‌ده ایران آنلامی دوشونجه‌نیزه گلیرمی؟
میللت اورتاق دیرلری اولان بیر اینسانی توپلولوق‌دور. بو اورتاق دیرلر ایچریسینده دیل، کوللکتیو بیلینج و اورتاق یاپلاشیلاجاق کولتورون یانیسیرا یورد دا یئر آلماق‌دادیر. یعنی سیز میللتی و وطنی آیری اولقولار اولاراق دوشونمزسینیز. ایکی‌سی بیر آرادا وار اولان وارلیقلاردیر. ایران مسئله سی ایسه گونئی آزربایجان تورکلری آچی‌سین‌دان او کیملیگین ایچریسینده تانیملانمادیقلاری و او دیرلر ایچریسینده یئر آلمادیقلاری اوچون آنلام داشیمیر. چونکو بیزیم کیم‌لیک و کولتوروموز ایران تانیمی ایچریسینده دئییل.
– سیاست، ایدولوژییا، فلسفه! هان‌سی‌سی داها چوخ توتوم‌لودور ؟
بو هرکسه گؤر دئییشکن بیر مسئله دیر. سیاسیلر اوچون سیاست، ایدولوگلار اوچون ایدولوژی و فیلوسوفلار آچی‌سین‌دان ف فلسفف. آما من ائله دوشونورم کی فلسفه گونوموزاولایلارینی و ایلیشکیلرینی آنلاماق‌دا و یوروملاماق‌دا بیر آلت یاپی‌دیر. یعنی فلسف‌سیز سیز قالیجی سیاست و یا قالیجی ایدولوژی یارادابیلمزسینیز. فلسفه، دیگر اینسانی بیلیم و دوشونجلره سورک‌لی‌لیک و درین‌لی‌لیک قاتان بیر اولقودور.
– «آزربایجان تورک میللتی» گرچک بیر میللت‌دیرمی یوخ‌سا میلت اولما یولون‌دا بیر توپلومسال ساواش تئرمینی‌دیر؟
اگر بیز میللت تانیمینی، اولوس-دولت تانیمی چرچوه سینده اورتایا قویارساق دیبیلریک کی اؤز دولتینی قورما یولون‌دا بیر تئریم‌دیر. آما میللت تعریفینه کولتورل سوسیولوژی آچی‌سین‌دان یاناشارساق و اوراداکی میللت تانیمینی گؤز اؤنون آلارساق او زامان آزربایجان تورک میللتی تئریمینین بوگون د ه کئرچرلیلیگینی قبول ائتمک مجبوریتدیندییک. چونکو کولتور سوسیولوژی ده میللتی؛ پایلاشیلان اورتاق دیرلر، اورتاق تاریخی بللک، اورتاق یورد و اورتاق بیرلیک روحو اولدوغونو گؤروروک و بوگون بو اؤزللیکلری ده آزربایجان تورک توپلومون‌دا گؤرمک اولار.
– سیزجه کئچمیش میللی قهره‌مانلارینی نیسگیلله آرایان بیزیم کیمی توپلوملارین نلری چاتماییر؟
کئچمیش میللی قهرمانلاری نیسگیلله آنماق منه گؤره او توپلومون بل‌لی بیر شئیلره چاتماق اوچون حرکتینین ضعییفلیگینی گؤرسدیر. کئچمیشه سیغینماق داها چوخ اولدوقلاری دوروم‌دان راضی اولمایان توپلوملاردا گؤرولور کی ائلیبیلمیرلر ایمکانلاری ایل بو دوروم‌دان قورتولسونلار. البتته هر توپلوم، تاریخی قهرامانلاری ایله فخر دویار، آما اونلارا سیغینمامالی‌دیر.
– گونئی «آزربایجان میللی حرکاتی»نین دورومو ایله باغلی نه دوشونورسونوز؟ دوراخلاما وارمی؟ وارسا ندنینی بیراز آچین؟ دیرنیش تشکیلاتی بو حرکاتین هاراسین‌دادیر؟
گونئی آزربایجان میللی حرکتی گلیشیم سورجینده منه گؤره گونوموزده هم تجروبه باخیمین‌دان هم ده گوج باخیمین‌دان داها یاخشی دوروم‌دادیر. آما قانع ائدیجی دئییل‌دیر. سون ییرمی ایلده هم سیاسی اولاراق هم ده توپلومسال اولاراق اؤزونو گلیشدیرمیش‌دیر. ایرانین آغیر باسقیلاری آلتین‌دا فعالیت ائدن بیر حرکت اولدوغو اوچون درین‌لیک و گنیش آچی‌دان داها آکتیو اولابیلمیر. من میللی حرکته هئچ بیر دؤنمیند دوراخلامادان دانیشمایی دوغرو گؤرمورم. بل‌لی دؤنملر اؤزونو دوشونمک و گله جگه یه پلان تؤکمک اوچون دیشاری‌دان دوراخلاما اولدوغو گؤرونسه ده اؤز ایچیند گلیشیمینی دوام ائتدیرمکد‌دیر.
آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتی بو حرکتین ایچریسیند دوغان بیر تشکیلات‌دیر. قوروجولاری و عضولری بو حرکتین ایچیند بؤیویوبلر. باشقا سیاسی و ایدولوژیک حرکتلردن آیریلیب میللی حرکته قاتیلماییبلار. دیرنیش تشکیلاتینین یورد دیشین‌دا سوروم‌لولاری اولسا دا، اساس عضولری و مرکزی شوراسی ایچریده فعالیت ائدیر. دیرنیش تشکیلاتی آزربایجان میللی حرکتینین سیاسی قورولوشلارین‌دان بیری‌سی‌دیر.
گونئی اوچون ندن قارا آی- اولدوز؟ ندن باشقا تشکیلاتلارین سئچدیی باریراق و یا آغ آی-اولدوز یوخ؟
قارا آی اولدوز منه گؤره ایده‌آلیمیز اولان بوتؤو آزربایجانا گئدن یول‌دا گونئی اوچون ان اویغون بایراق‌دیر. آزربایجان بایراغینین شکلیند ه بیر دییشیک‌لیک اولماییب‌دیر. بوتؤولی گئدن یول‌دا آی اولدوز قارا اولاراق دوشونولوب‌دور. گونئی آزربایجانی تمثیل ائدجک و قوزئی آزربایجان ایله باغینی قوپارمایاجاق ان اویغون بای‌راق شک‌لی‌دیر.
– قوزوی آزربایجان‌دا نلر باش وئریر. آزاد بؤلومو ایله اسارت‌ده‌کی بؤلومون ایلیشگی‌سینی نه اؤلچوده گؤرورسونوز؟ وار اولان ایلیشگی‌دن ممنونسونوز؟
قوزئی آزربایجان‌دا بیر دولت واردیر. بیز اوراداکی حاکیمیتلر دئییل، دؤولتچیلیگه باخمامیز لازیم‌دیر. دوغرودور دموکراتییا یولون‌دا هله آخساق‌لیقلار واردیر آما اینانیرام کی قوزئی اینسانی اؤز دموکراسی‌سینی گلیشدیرجک‌دیر. ایلیشگیلر آچی‌سین‌دان ایسه ایندیکی وارولان دوروم‌دان داها یاخشی اولمالی‌دیر. قوزوی آزربایجانداکی دولت‌چی‌لیک گونئی آزربایجان مسئله سینه داها چوخ دیققت یئتیرم‌لی‌دیر.
– قاراباغ، «کورد-ارمنی» و باتی آزربایجان-اورمو گؤلو! سیزجه بو چوخورو دول‌دوراجاق بیر آزربایجان دؤولت‌چی‌لیگی اولاجاق‌می؟
دئدیینیز سورونلار بوگون آزربایجانین قارشی قارشی اولدوغو سورونلاردیر. بونلاری آشماق اوچون د ه گوج‌لو بیر میللی ایراده گرکیر. میللی ایراد ه میللی-توپلومسال سورجده البتته کی اولوشاجاق‌دیر و آزربایجان دولت‌چی‌لیگی بیرگون بو سورونلاری چؤزجک‌دیر.
– تورکییه‌ده سون دورومو نئجه آنالیز ائدیرسینیز؟ گونئیین تانیتی‌می و اوراداکی فعاللارین دورومونو نئجه گؤرورسونوز؟
تورکیه اؤزونه خاص بیر توپلومسال یاپی‌سی ایله بوگون سیاسی اولاراق بیر مدل سئچمیش‌دیر. ایدولوژیک اولاراق دا گونوموزده سورونلار یاشاسا دا اقتصادی جهتدن گوج الده ائتمکد‌دیر. تورکیه نین حاکیمیتلرینه باخمایاراق گوج‌لو اولماسی گونئی اوچون اؤنم‌لی‌دیر. سون ۱۰ ایلدیر گونئی آزربایجان میللی فعاللاری اورادا جدی شکیلده فعالیت ائدیرلر. گونئی آزربایجانی لاییقینجه تانیتمایا چالیشیرلار و بوگون باخدیغیمیزدا ۱۰ ایل قاباغا قدر چوخ یول گئدیلیب‌دیر. ایندی ایسه گونئی
آزربایجان مسئله سینینه سیاسی بویوتو و گله جه گی تورکیه گوندمیند ه دارتیشیلمالی‌دیر و ائل دوشونورم کی میللی فعاللارین اوراداکی چالیشمالاری سونوجون‌دا بو دا الده ائدیلجک‌دیر.
– سیز، ایندی آمریکادا یاشاییرسینیز، اورادان باخان‌دا گونئیین دونیاداکی دورومو نئجه گؤرونور؟
گونئی آزربایجان مسئله سی آمریکا جمعیتینده ائله هد چوخ کؤک سالماییب. کونقرسمن دانا روهراباخر، ایلک دفعه اولاراق گونئی مسئله سینی جدی شکیلده آمریکا گوندمینه گتیرمک ایستییر. گونئی آزربایجان رئال‌لیغی آمریکا جمعیتینین گوندمینه گلرسه، فیکریمجه، اوغورلو اولاجاق. چونکی اورادا جدی بیر اینسان حاقلاری پوزونتوسو وار، البته روهراباخره قارشی فارس دیاسپورو حرکته کئچیب. اونا یانلیش معلوماتلار وئررک فیکریندن دؤندرمه یه چالیشیرلار. بیز ده آزربایجان دیاسپورو اولاراق بو کونقرسمنهدستک و معلومات مکتوبو گؤندردیک.
بو مسئله نی دونیا سویه سیند ه ایشیقلان‌دیرماق و تبلیغ ائتمک لازیم‌دیر. بئله دوشونورم کی، بون‌دان سونرا بولگه یه یاناشمادا گونئی آزربایجان مسئله سی دایم دیققتده اولاجاق».
فارس و ارمنی دیاسپورچولاری داها چوخ بیرگه فعالیت گؤستریرلر: «ایران دیاسپورچولاری آراسی‌دا شاه‌چیلار دا آز دئییل
و اونلار رضا پهلوینین اطرافین‌دا بیرلشیبلر. شاه‌چیلار سون زامانلار چوخ فعال اولسالار و کونستیتوسییالی مونارخییا تکلیف ائتسلر ده حساب ائتمیرم کی، ایران‌دا شاه رژیمینین برپاسین‌دا ماراق‌لی اولا بیلر. دموکراتیک گؤرونن فارس دیاسپورچولاری ایسه گونئیلیلره مثبت باخمیرلار و ادعا ائدیرلر کی، اگر ایران‌دا آزربایجانللارین میللی حاقلاری تانین‌سا، ایرانین بوتؤولویو تهلوک آلتینا دوشر. ارمنیلر ده هر وجه ایله بیز مانع اولماغا چالیشیر. بئله اولدوغو حال‌دا، اومید آنجاق آزربایجان و تورکی دیاسپورچولارینین بیرلیگینه قالیر.
– گونئیین میللی-سیاسی قوروملارینین دردی ندیر؟ ندن بیر-بیرین‌دن آرالیدیرلار؟ بو اولوم‌سوز تابولودا فردلرین‌می یوخ‌سا ایدولوژیلرین رولو بؤیوک‌دور؟ قیریلما نقطه‌سی هاردا؟
گونئی آزربایجان جدی بیر نئجه تشکیلاتلانما سورونو ایل قارشی قارشییادیر. البتته بورادا ایران ایسلام جومهوریتینین ده قارشی آتاقلاری ائتکی‌لی‌دیر. هرکس عینی شئیی ایستمسینه باخمایاراق و عینی هدف دوغرو گئتملرین راغمن آنلاشمازلیق اورتایا چیخیر. دئمک بورادا ایدولوژیک بیر مسئله یوخ‌دور بلکه سورون فردی‌دیر. گرکدیی زامان تشکیلاتلاریمیز بیر آرایا گلیرلر. بلکه توپلومسال باسقی اولدوق‌دان سونرا تشکیلاتلاریمیز دا بیرگه ایشلمه یه مجبور اولاجاقلار.
– گونئی آزربایجان قورتولوش پارتییاسی بو میللت اوچون گرک‌دیر؟ یوخ‌سا عمرو سونلانمیش بیر قوروم‌دور؟
هر بیر تشکیلات ایشلوینی یئرینه گتیردیی سورجه گونئی آزربایجان اوچون گرک‌لی‌دیر. منه گؤره تشکیلاتلار گرک وار ائدرک اؤزلرینه سورک‌لی‌لیک قازان‌دیرسینلار. سیاسی بیر تشکیلات نئجه وار اولور اونو دوشونسونلر. اؤرنک اولاراق قورتولوش تشکیلاتینین بو بولتنی اونا وارولما گوجو وئریر. نه زامانکی بیر تشکیلات اورتیمینی و وارولماسینی دوردورارسا دئمک کی سونو گلمیش‌دیر.
– آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتینین بؤیومه اؤلچوسو قانع وئریجی‌دیرمی؟ تشکیلات، مدییا آلانینی گنیشله‌ن‌دیره‌رک ان آزین‌دان بیر اینترنت تی وی کیمی بیلگی مرکزلرینین یولا سالماسینی دوشونورمو؟
آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتی، گلیشیم و بؤیومه سورجینده پرنسیپلرینه دایاناراق قاباغا گئدیر. بو تشکیلات یاری گیزلی فعالیت گؤستریر. اونا گؤر بؤیومه سینین بیلینمه سی چتین‌دیر. میللی حرکت ایچریسینده و گونئی آزربایجان توپلومون‌دا تشکیلاتی پرنسیپلره اینانان و اویان فعاللاری بل‌لی ایلگیلردن سونرا تشکیلاتین ایچریسینده اونا تانیم‌لانان گؤرولر چرچوه سیند فعالیت ائدیر. دیرنیش تشکیلاتی قارا قوشون تشکیلاتی اولماق ایستمه دیگی اوچون اویه آلمادا داها دیققت‌لی داورانیر. ایچریده ایجرایی قووولری ایله بیرگه تئوریک گوجونو ده آرتیریر. رسمی و غیری رسمی سایتلارینی گوج‌لو توتمایا چالیشیر. مدییا ساحه سینده تی وی شکلیند فعالیت ائتم‌سی اوچون گیریشیملر واردیر و گلجکد هاوماریم اونو دا باشارمیش اولوروز.
– سون تشکیلات توپلانتینیزدا اولوم‌لو نوت آلابیلدینیزمی؟
آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتی یاز ۲۰۱۱ ایلیندن سونرا یاری گیزلی فعالیته کچمیش‌دیر. ایللرجه ایچریده فعالیت ائتدیکدن سونرا، گونئیدکی و بؤلگسل اولایلار سونوجون‌دا خاریجدکی عضولرینی آچیقلامیش‌دیر. خاریجدکی دیگر سیاسی تشکیلاتلارلا یاخین ایلیشگیلر قورمایا چالیشمیش‌دیر. خاریجدکی اؤلکلرین منسوبلاری ایله گونئی مسئل‌سی ایله باغلی ایمکانلاری داخیلینده گؤروشلر کئچیرمیش‌دیر. ایللیک اولاراق رسمی و غیری رسمی سایتلاریمیز یئنی‌لنرک داها دا گوجلنمه یه چالیشمیشلاردیر. منسوبلارین مدیالارداکی چیخیشلاری ایچریده سی‌دی شکیلینده توپلوم ایچینده یاییلماق‌دادیر. عینی زامان‌دا اولایلار قارشیسینداکی بیلدیریلری ده توپ‌لو شکیلده و باسی‌لی اولاراق توپلوما اولاشیلمایا چالیشیلمیش‌دیر. اوست اوسته دیرنیش تشکیلاتی قیس‌سا دؤنم‌لی و اوزون دؤنم‌لی پلانلارینین بیر چوخو یئرینه گتیرمه یه چالیش‌می‌دیر.
– آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتینین گلجه گینی نئجه گؤرورسونوز؟
یوخاری‌دا دئدییم کیمی آزربایجان میللی دیرنیش تشکیلاتی گئنیشلمه و درینلمه سورجیند قیس‌سا و اوزون دؤنم‌لی پلانلارلا حرکت ائدیر. بو تشکیلاتین میللی حرکتین ایچریسیندن دوغان بیر تشکیلات اولدوغو اوچون، میللی حرکتین و گونئی آزربایجان تورکلرینین ایستکلری دوغرو حرکت ائدجک‌دیر. دیرنیش تشکیلاتی گلجکده داها گوج‌لو اولاراق فعالیتلرینی دوام ائتدیرجک‌دیر. بیر طرفدن تئوریک اولاراق میللی حرکتین ایدولوژیک اکسیکلیکلرینی دول‌دورمایا چالیشاجاق‌دیر دیگر طرفدن د ایجرایی ایشلری گؤرجک‌دیر.
– اؤزونوزو اؤزگور-باغیم‌سیز گونئی آزربایجان تورک جومهوریتینین جومهور باشقانی گؤرمک ایسترسینیزمی؟
اؤزگور-باغیم‌سیز گونئی آزربایجان تورک جومهوریتی اونو ایداره ائدجک اولادلارینی اؤز ایچینده یاشادیر و زامانی گلینجه اونلار، اؤز اؤلکلرینه صاحب چیخاجاقلار.
– «آچیق سؤز، چتین سورغو»ماساسین‌دا بیزیمله اولدوغونوزا گؤره ساغولون.
من ده سیزه و قورتولوش تشکیلاتینین بو تشببوسونه تشککور ائدر، بولتنین سورک‌لی دوام ائتم‌سینی آرزولاریم.
