اکثریت کارشناسان و فعالان محیط زیست، مدیران، کارگزاران کشور و استادان دانشگاه و جامعه علمی کشور امروز فارغ از گرایشات و باورها بر سر حل سریع و جامع نگر این موضوع به توافق رسیده اند.به گفته کارشناسان 18 سال از شروع روند خشک شدن پهناور ‏ترین دریاچه داخلی ایران می ‏گذرد، اما طی چند سال گذشته با توجه به خشکسالی عمومی در کشور، این روند سرعت نگران ‏کننده و بیشتری به خود گرفته و گویی این روز ‏ها زنگ خطر خاموشی دریاچه اورمیه رساتر از همیشه به صدا درآمده است.

عضو هیات علمی زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز روز شنبه در همایش بایدها و نبایدهای نجات دریاچه اورمیه که در این دانشگاه برگزار شد، عوامل تاثیر گذار بر کیفیت آب دریاچه اورمیه را علاوه بر تغییرات اقلیمی و گرم شدن تدریجی دما، عامل انسانی اعلام کرد.

حسنعلی رمضانی سهم استان آذربایجان شرقی از حوضه آبریز دریاچه را 41 درصد، آذربایجان غربی را 46 درصد و کردستان را 10 درصد اعلام کرد و افزود: پیش از این آب 21 رودخانه به دریاچه سرازیر می شد که با احداث 72سد بزرگ و کوچک در این مسیر به تدریج آب ورودی به دریاچه کمتر شد.وی خاطرنشان کرد: هم اکنون یک پنجم آب مورد نیاز به دریاچه واریز می شود که با تداوم این روند علاوه بر بالا رفتن غلظت نمک به 330 میلی گرم در لیتر، شاهد کاهش پرندگان مهاجر و مرگ آنها و مرگ آرتمیای دریاچه هستیم.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، توجه نکردن به قوانین زیست محیطی، تصمیمات غیر کارشناسی، نبود جایگاه برای متخصصان مدیریت ارزیابی محیط زیست، نبود برنامه توسعه پایدار و استمرار آبگیری رودهای بالا دست را از جمله عوامل انسانی دخیل در فاجعه دریاچه اورمیه دانست و بر سرمایه گذاری لازم برای حل مشکل و نقش مثبت رسانه ها در انعکاس این مشکلات تاکید کرد.رمضانی خواستار توجه مسوولان ارشد اجرایی به چشم انداز مدیریت بلند مدت دریاچه اورمیه شد و گفت: خودداری مقامات از تصمیم های غیر کارشناسی در امر توسعه و تخصیص منابع، تعیین شاخص ها و استراتژی های توسعه پایدار و اقدام بر اساس آنها از جمله راهکارهای نجات این دریاچه است.

وی خواستار اجرای طرح جامع مدیریت منابع آب در حوضه آبریز دریاچه شد و افزود: تخصیص منابع مالی لازم برای پیشبرد برنامه ها، جلوگیری از برداشت های غیر مجاز آب و آموزش و اطلاع رسانی برای مشارکت مردمی مناسب ترین راهکار نجات دریاچه است.

مدیر کل سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی نیز در این همایش گفت: شرایطی که امروز در حوزه دریاچه اورمیه بوجود آمده بیشترین آسیب ها را برای این استان وارد کرده که نیازمند بسیج تمام امکانات برای رفع این معضل است.

ارسلان هاشمی اقدامات انجام شده توسط سازمان آب منطقه ای را رها سازی آب، بارور کردن ابرها، لایروبی رودخانه ها، انسداد چاه های غیر مجاز و تحویل حجمی آب اعلام کرد.وی با اشاره به نظر اکثر کارشناسان مبنی بر نقش احداث سدها در مسیر حوزه آبریز دریاچه و خشک شدن دریاچه افزود: 61 سد بزرگ و کوچک در حوزه دریاچه احداث شده که نقش انها فقط شش درصد بر وضعیت دریاچه تاثیر داشته است.

هاشمی حجم آب بهره برداری از این سدها در آذربایجان شرقی را 180 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: این در حالی است که حجم آب برداشتی آذربایجان غربی یک میلیارد و 478 میلیون متر مکعب است.

وی اظهارکرد: در سال آبی 91-92 نزدیک به 91 میلیون متر مکعب آب رها سازی شده و 26 سورتی پرواز برای باروری ابرها انجام شده است.هاشمی لایروبی 260 کیلومتری رودخانه های استان و شناسایی و انسداد دو هزار و 400 حلقه چاه راازجمله اقدامات موثر در راستای نجات دریاچه از سوی این استان ذکر کرد.

مدیر کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی نیز کاهش شدید بارندگی در15 سال اخیر را ازعوامل موثر برخشک شدن دریاچه اعلام کرد و گفت: طولانی ترین دوره خشکسالی استان از سال 74 شروع و تاکنون ادامه دارد.

شاهرخ حسنعلی زاده افزایش دمای زمین و تبخیر هوا را از جمله دیگر عوامل مهم در خشک شدن آب دریاچه دانست و افزود: از سال 1990 روند کاهش بارندگی و افزایش دما را هر سال در این منطقه شاهد هستیم.

موضوع بحران دریاچه اورمیه که به واسطه عوامل طبیعی و یا به علت اهمال کاری و عملکرد بسیار دیر ‏هنگام مسوولان موجب کاهش روز به روز سطح ارتفاع آب شده، این روزها یکی از دغدغه ‏ها و فاجعه ‏های زیست محیطی ایران شده است، چرا که اگر دریاچه اورمیه خشک شود، نه تنها استان های سه گانه آذربایجان بلکه پنج استان مجاور خود را نیز با یک فاجعه زیست محیطی وسیع مواجه می ‏کند.تا آنجا که با وزش باد میلیون ها تن ریزگردهای نمکی استان های شمال غرب ایران را با یک بحران و در واقع یک فاجعه محیطی غیرقابل جبران مواجه خواهد ساخت.

سدسازی در حوضه دریاچه اورمیه فراتر از ظرفیت این حوضه، حفرچاه غیر مجاز در دو دهه اخیر در این حوضه، افزایش مصارف آب شهری، توسعه کشاورزی و همچنین کاهش نزولات آسمانی و در نتیجه افزایش دمای هوا را می توان از جمله عوامل کاهش سطح ارتفاع آب و ایجاد فاجعه زیست محیطی در بزرگترین دریاچه آب شور کشور دانست.