دیروز دونالد ترامپ رییس جمهور ایالات متحد آمریکا، در تبیین استراتژی دولت خود در باره ایران، سخنانی در نقد سیاست های رژیم مستبد و فریبکار ایران ایراد کرد که اغلب سخنان درستی بود، گرچه از دهان یک رییس جمهور ناهنجار بیرون آمده باشد. اما رییس جمهور ایران و شماری از ایرانیان کوشیدند بیشتر روی یک واژه از سخنان ترامپ درنگ کنند و آن «خلیج عربی» است. گرچه هم اکنون در سازمان ملل از نام «خلیج فارس» (والبته در اتحادیه عرب و سازمان تعاون کشورهای اسلامی از خلیج عربی) برای نامگذاری این آبراهه استفاده می شود اما برخلاف تصور تعصب آمیز بسیاری از ایرانیان، نام این خلیج، هیچگاه «همیشه» خلیج فارس نبوده است. عکس نقشه زیر که مربوط به قرن هفدهم است توسط آقای فرخ نگهدار از یکی از موزه های اسپانیا گرفته شده و چند سال پیش برای من ارسال گردید. در این نقشه تاریخی نام خلیج عربی به اسپانیولی «Sinus Arabicus» آمده است. بی گمان اسناد و نقشه های دیگری هم وجود دارد که در طول تاریخ چهار هزار ساله این منطقه از این آبراهه با نام های مختلف نام برده است و نه صرفا خلیج فارس. هم اکنون کشـور ترکیـه از ایـن خلیـج بـا نـام «خلیـج بصـره» و جمهـوری آزربایجـان بـا نـام «خلیـج» یاد می کنند. فرانسـه و انگلیـس، هر یـک نامی جداگانـه بـرای آب هـای میـان دو کشـور بـه کار مـی برنـد. فرانسـویان آن را دریـای مانـش و انگلیسـی ها، «انگلیـش چانـل» مـی نامند ولـی هیـچ یـک از ایـن دو کشـور بـرای اثبـات نـام مـورد نظـر خـود بـه ملـت، نـژاد و ملیـت همسـایه اش توهیـن نمـی کنـد. ایـن را قیـاس کنیـد بـا آن چـه بخش های وسیعی از ایرانیان در کتـاب هـا، رسـانه هـا، روزنامـه هـا و شبکه های اجتماعی برای اثبـات نـام «خلیـج فـارس» انجـام مـی دهنـد و فحـش ودشـنام و اهانتـی کـه بـه ملیـت ومـردم عـرب نثـار مـی کنند. همه ایـن فحاشـان و ناسـزا گویـان و توهیـن کنندگان بـا علـم بـر وجـود چنـد ملیـون عـرب در ایـران ایـن کار نفـرت آور خـود را انجـام مـی دهنـد.

در سال ۱۳۸۴ وقتی در زندان مخفی اداره کل اطلاعات اهواز بودم، بازجویـی به نام (طبعا مستعار) امیـری از من در بـاره «جزایـر سـه گانـه»، نـام «خلیـج فـارس» و حتـی سـهم ایـران در دریـای خـزر پرسید که اساسا ربطی به اتهام من نداشت. مـن مـی دانسـتم کـه ایـن سـوال هـا بـا ماهیـت اتهـام هایم سـنخیتی نـدارد امـا بعدها فهمیـدم که اینهـا را از اغلـب زندانیـان سیاسـی عـرب مـی پرسـند. چـون مـی داننـد ایـن زندانیـان بـه هر حـال گرایش هـای ملی عربـی دارنـد و خیلـی از آنـان ممکـن اسـت بـر عربـی بـودن خلیـج یـا تعلـق جزایر سـه گانه بـه کشـور امـارات متحـد عربـی تاکیـد کننـد. بازجویـان بـه ایـن ترتیـب پرونـده زندانیـان عـرب اهـوازی را بـا چاشـنی «خیانـت بـه کشـور» یـا «نقـض تمامیـت ارضـی» و نظایـر آن همـراه مـی سـازند تـا بتواننـد احـکام سـنگین تـری بـرای آنـان صـادر کننـد. در واقع هـر زندانی سیاسـی عـرب در زنـدان هـای ایران بایـد نظرش را در ایـن زمینـه بدهـد. اساسـا موضوع نـام خلیـج در ایـران بـه یـک مسـاله امنیتـی بـدل شـده اسـت. حکومـت جمهـوری اسـامی ایـران با سـوء اسـتفاده از احساسـات ناسیونالیسـتی وضـد عربی موجـود در میـان جامعه فـارس زبان، مسـاله واژه «خلیـج فـارس» را بـه یـک مسـاله امنیتـی بـدل کـرده یـا در واقـع از آن یـک تابـو سـاخته اسـت کـه هیـچ کـس نبایـد خلاف آن را بگویـد یـا حـد اقـل در ایـن زمینـه خواسـتار بحـث و گفتگـو و پژوهـش شـود. از این رو می بینیم که در واکنش به این تابو سازی، هزاران تماشاگر ترک ایرانی نام «خلیج عربی» را در ورزشگاه های ایران سر می دهند. همـگان می دانیـم هـر گاه حاکمیت جمهـوری اسـلامی اعـم از دولـت یـا نظـام بـا تنگناهـای داخلـی رو بـه رو مـی شـوند بـرای گریـز از معضـات اقتصـادی و سـر پـوش نهـادن بـر شـکاف هـای سیاسـی میـان جنـاح هـای متخاصـم و یکپارچـه کـردن طبقـات و لایه هـای مختلـف جامعـه ایـران از این مسـاله بهـره مـی گیـرد. البتـه ناسیونالیسـت هـای وطنی نیـز در این زمینـه با حاکمیـت جمهوری اسـامی همداسـتان انـد و موضوع نـام «خلیـج فـارس» را بـه مسـاله ای ناموسـی بـدل کـرده انـد. جالـب آن کـه وقتـی بـه کسـانی که تعصـب ناموسـی روی کلمـه «خلیـج فـارس» دارنـد و آن را نامی تاریخی مـی داننـد می گوییم چـرا از بـه کار بـردن نـام تاریخـی «اسـتان خوزسـتان» یعنـی اسـتان عربسـتان و نـام هـای تاریخـی عربـی شـهرهای اسـتان پرهیـز مـی کنیـد، پاسـخی ندارنـد. یعنـی اینان حاضر نیسـتند به خرمشـهر «محمـره»، به سوسـنگرد «خفاجیـه»، به شـادگان «فلاحیـه»، به رامشـیر «خلـف آبـاد»، بـه ماهشـهر «معشـور» و بـه جزیـره مینـو «جزیـره صلبوخ» بگوینـد. پژوهشگران اهوازی نام ۲۱۳ شهر و روستا ومکان طبیعی و جغرافیایی را احصا کرده اند که طی حاکمیت پهلوی و جمهوری اسلامی از عربی به فارسی تغییر یافته اند. لـذا در اینجـا شـاهد معیارهـای دو گانه و منطقـی معیـوب هسـتیم. البتـه یـک بـار من این مسـاله را بـا مرحوم دکتر ابراهیم یـزدی دبیـر کل نهضـت آزادی در میـان نهـادم و او پذیرفت تـا ایـن نـام هـای عربـی تاریخـی بـه کار گرفتـه شـود امـا در عمـل چیـزی در ایـن زمینـه ندیـدم. پیشـتر در اوایـل انقـلاب، شـکرالله پـاک نـژاد زندانـی سیاسـی برجسـته دوره شـاه، مشـوق کاربـرد نـام عربسـتان بـه جـای خوزسـتان بـود و ایـن را مـی تـوان در نشـریه هـا و ادبیـات سیاسـی جبهـه دموکراتیـک ملـی ایـران مشـاهده کـرد کـه از اواخـر سـال ۱۳۵۷ تـا سـال ۱۳۶۰ فعـال بـود.

یوسف عزیزی بنی‌طرف