مختصری از اهمیت و جایگاه جنگلهای قاراداغ

جنگلهای قاراداغ و یا به (اصطلاح دولتی” ارسباران”) در سال‌های ۱۳۵۰و ۱۳۵۲شمسی ابتدا به عنوان منطقهٔ ممنوعه و سپس منطقهٔ حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شده و چندی پیش نیز به پارک ملی ارسباران ارتقا یافت.
ناحیه جنگلی قاراداغ با داشتن ۸ درصد از سطح کل جنگلهای کشور با وسعت ۱۶۴ هزار هکتار دارای یک‌هزار و هفتادو سه ۱۳۷۳ گونه گیاهی و ۱۷۰ گونه درختی، شامل ۴۲ تیپ مرتعی و ۱۴۳ واحد جنگلی از زمره یکی از مناطق با ارزش ژنتیکی جهان شناخته شده و به جهت برخی ویژگی های خاص یک منطقه رویشی مستقل، با نام منطقه جنگلی قاراداغ معروف است.

این منطقه همچنین زیستگاه پستاندارانی چون مارال، شوکا، بز وحشی، پلنگ، گراز، خرس قهوه ای، سیاه گوش، گربه جنگلی، سمور سنگی، خرگوش، شغال، روباه معمولی، تشی و خارپشت اروپایی است و پرندگان منحصر بفرد قارا خوروز (سیاه خروس) قفقازی و قرقاول و انواع پرندگان شکاری دوزیستان میباشد.

همچنین سازمان جهانی یونسکو در سال ۱۹۷۸ منطقه حفاظت شده قاراداغ را به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره در فهرست مناطق با ارزش طبیعی جهان ثبت کرد. این منطقه هم اکنون یکی از ۹ ذخیره‌گاه(حوضچه ژنتیکی) با ارزش زیست کره کشور به شمار می‌آید. بر اساس اعلام یونسکو، جنگل های قاراداغ در زمره ۱۵ منطقه غنی جهان از نظر تنوع ژن های گیاهی و جانوری است.
از مجموع ۱۸۸ هزار هکتار جنگل در آزربایجان شرقی ۱۶۴ هزار هکتار در منطقه حفاظت شده ارسباران قرار دارد
سرانه فضای سبز در جهان به ازای هر فرد سه هکتار، این نسبت در ایران ۱۶۰۰ متر مربع، و درآزربایجان شرقی با توجه به وجود جنگل های قاراداغ به ازای هر نفر ۵۰۰ متر میباشد.
. ایران در رتبه‌بندی کشورهای تخریب‌کننده جنگل، رتبه ششم را به خود اختصاص داده است همچنین بنا بر براوردهای ناسا از وضعیت جنگل های ایران سالانه بین ۵/۱ تا ۲ درصد از جنگل های ایران از بین می روند که طبق این آمار تا ۵۰ سال دیگر در کشور اثری از جنگل های امروزی باقی نخواهد ماند.

خلاصه
با توجه به اینکه جنگلهای قاراداغ نقشی حیاطی در آب هوای آذرباجان ایفا میکند تا آنجا که قاراداغ را شش تنفسی آزربایجان مینامند. اما به نظر میرسد در طی سالیان گذشته بی توجهی‌‌های مسئولین امر نسبت به محیط زیست شش تنفسی آزربایجان را به مرحله‌ای بحرانی رسانیده.
در حد توان سعی کرده‌ام گوشه‌هایی از واقعیتها را بدون اغراق و با مستندات موجود آشکار نماییم.
ادامه  بهره‌برداریهای کارشناسی نشده از طرح های اکتشافی معادن در کوه شیور و فعالیت های معدنی مس سونگون ، فعالیتهای معدنی ارمنستان در منطقه اشغال شده‌ی قاراباغ، نیروگاه اتمی مئتسامور ارمنستان، ایجاد راههای ارتباطی همچون کلیبر- جانانلو و عبور آن از منطقه ی حفاظت شده، آتش سوزیهای جنگلی، زباله‌های شهری و گردشگری،مصرف بی رویه‌ی کودهای شیمیایی از جمله مواردیست که در ذیل به آنها اشاره شده است.

۱٫معدنهای در حال بهره برداری
۲٫ پس آبهای نیروگاه اتمی(مئتسامور) و معادن ارمنستان
۳٫ عدم رعایت استانداردهای محیط زیستی در جاده‌ها
۴٫ زباله‌های (شهری، روستایی، گردشگران) و آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع
۵٫ پخش کودهای شیمیایی برای کشاورزان

:معادن فعال قاراداغ
اهر با دارا بودن ۳۶ معدن فعال (معدن مس انجرد، قرنق دره،معدن گرانیت زند آباد و …)

کلیبر با ۸ معدن فعال (نفلین سینیت، ذغال سنگ قره‌وانلی، کاغلی کوزلو، امیرآبادو…)
ورزقان ۸ معدن فعال ( مس سونگون ، کانسار آقامیر، خوینرود، سیه کلان، کوه قاجار، مازگر، مزرود و انجرد)

تقریبا تمام ۵۲ معادن یاد شده با محیط زیست قاراداغ تماس مستقیم داشته و هر کدام از این معادن به نوبه خود خسارات جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد نموده‌اند. و با توجه به کثرت موارد به یکی از معدنهای اشاره شده میپردازیم.

معدن مس سونگون بزرگترین معدن قاراداغ که ۲۸ کیلومتر با ورزقان، ۷۰ کیلومتر اهر، و تقریبا ۳۰ کیلومتر با کلیبردر تماس کامل با مناطق حفاظت شده قرار دارد. که به موجب عدم رعایت استاندارهای لازم در این امر تحدید محیط زیست را هر چه بیشتر تشدید مینماید.

۱٫ آلودگی هوا
۲٫ آلودگی صوتی
۳٫ آلودگی خاک منطقه
۴٫ آلودگی آبهای زیر زمینی و رودخانه ها
۵٫ انباشتگاه‌های باطله و…  از جمله‌ی این موارد میباشد.

قبل از اشاره به موارد فوق لازم است توضیح مختصری از فرایند دفع پس ماند معادن مس داده شود.
پس‌ماندهای به جا مانده از انجام فرایند آسیاب بر روی سنگ معدن مس، مواد جامدی هستند (معلق در مایعی که بیشتر آن را آب تشکیل می‌دهد) که در هنگام آسیاب شدن و یا پروسه خالص‌سازی تولید می‌شوند. در طول این پروسه، سنگ معدن ابتدا خرد شده و در نهایت تقریبا خاک می‌شوند و سپس واحدهای شناوری حاوی مواد شیمیایی انتقال داده شده و مس بصورت کنسانتره از آن استخراج می‌شود. پس‌ماندهای آسیاب، که غالبا ذرات بسیار ریزی هستند که از مرحله تعلیق در آب به جای مانده‌اند، عموما در خصوصیات فیزیکی مانند اندازه شبیه هم بوده و مملو از ترکیبات سیلیسی گوشه‌دار و سخت و البته با ابعاد ریز هستند. این پس‌ماندها همچنین حاوی مقدار متغیری از سولفیدهای معدنی مانند پیریت نیز هستند. پس‌ماندهای آسیاب، معمولا به صورت مخلوطی از مواد جامد و مایع که حداقل ۵۰ درصد آن را مواد جامد تشکیل می‌دهد، از طریق خط لوله به مکان مشخصی که مخصوص نگه‌داشتن پس‌ماندها است منتقل می‌شوند. در اینجا آب نیز از مخلوط جدا و تصفیه شده و سپس به فرایند آسیاب بازگشت داده می‌شود و یا اینکه پس از پاکسازی به طبیعت بازگردانده می‌شوند.
نگه‌داری پس‌ماندهای آسیاب معمولا بدین صورت انجام می‌شود که آب به مکانی پشت حصاری مانند سد هدایت می‌شود و باقی می‌ماند. در این حالت معمولا پس‌ماندها کم-‌کم ته‌نشین می‌شوند و آب تا حد قابل توجهی خود به خود تصفیه می‌شود. این روش بخصوص در مناطق خشک و لم‌یزرع که از نظر زندگی وحشی محیط زیست بسیار فقیر به حساب می‌آیند قابل انجام است نه مناطقی مانند سونگون که به اهمیت آن در بالا به طور مختصر اشاره نمودیم..
و همچنین ترکیب سولفیده‌ها با آب، ترکیبات اسیدی خطرناکی را تولید می‌کند که به شدت برای موجودات زنده، از گیاهان گرفته تا جانوران خطرناک میباشد.
انباشت پس‌ماندها با توجه به تاثیر مستقیم بر روی آب‌های جاری و نفوذی زمین، مشخصات عوارض زمین، لرزش‌های زمین، ایجاد پستی و بلندی، قوانین حکومتی و محلی و زندگی مردم منطقه، برای محیط زیست بسیار حائز اهمیت و پر مخاطره است.
اما آنچه ما در سونگون مشاده میکنیم حکایت غم انگیزی از سمفونی مرگ در این ناحیه است.
در بررسیهای اولیه‌‌ از آبهای جاری در منطقه سونگون تغییر رنگ آبها به وضوح مشاهده میشود

با توجه به اینکه ارزیابی اثرات زیست محیطی معدن مس سونگون بعد از شروع فعالیت هایش صورت گرفت، لذا اثرات تخریبی آن نیز در مدت کوتاهی بروز نمود.
وبلاگ روستای سیاه کلان(سیاه کلان روستایی در نزدیکی سونگون) مینویسد:
بعد از یک سال درگیری میان اهالی روستای زرین کاب با نیروهای انتظامی اهالی روستا به ناچار به مکان دیگری انتقال یافتند. انتقال روستائیان به علت سد زرین کاب بود که سد مذبور مکانی برای انباشت پسماندهای معدن و هم برای تامین آب مورد نیاز معدن در نظر گرفته شده است.
اما بعد از مدتی کوتاه نفوذ پسماندهای معدن در آب این مناطق نمایان گردید به طوری که آب رودخانه‌هایی مانند پخیر چای و ایلقینه چای را تغییر داد. گفتنی است مناطق همجوار این محدوده از جمله روستاهایی نظیر آقاباباسنگ ، کیقال ، لاله بجان ، پورملک  ، سیه کلان ، و عشایر منطقه را با مشکل آب مواجه ساخته است.

فلاح نماینده اهر در مصاحبه اش با نصر در این باره اظهار داشت:

فرزندان روستای زرین کاپ به مرض خاصی مبتلا شده اند که ناشی از اثرات همین موادهای اسیدی است.
او می‌افزاید: بهره برداری روباز از معدن قانونی نیست چرا که در این صورت مراتع و جنگل های ارسباران از بین می رود تا منفعت عده ای سهامدار تامین شود. متاسفانه این کار در چند صد هکتار انجام می گیرد!
مشکل دیگر ایجاد بی تعادلی در صفحات زمین است
این موضوع موجب فعال شدن گسل های منطقه و سیصد برابر شدن زلزله ارسباران و آزربایجان شده و اولین تهدید و متوجه تبریز است با اتفاقات و انفجارهایی که در این جا رخ می دهد و برداشت های خاکی که انجام می گیرد تهدید زلزله ای در منطقه ما را افزایش می دهد
فلاح اضافه میکند:
در کنار رودخانه ی ارس سد زرین کاپ وجود داشت و مواد آلاینده و سمی و کشنده مس سونگون پشت آن جمع می شد. لذا کشورهای حاشیه ای ارس و خزر شکایت کردند و با حذف این سد آن را به منطقه ارسباران آوردند که اکنون سه سد احداث کرده اند که در اهر و هریس است و با شکستن سد این مواد آلاینده در ۱۵ روستا جاری شد. این گونه خطرات و همچنین نفوذ این مواد در آب های زیرزمینی منطقه ما را تهدید می کند. در حالی که هر سد سه برابر سد قبلی شکسته شده است؛ یعنی ۲۷ برابر گذشته در منطقه سد احداث شده است.
در این بین خبری مبنی بر توافق سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با مدیر عامل مس ایران از اختصاص  ۷۰۰ میلیارد ریال برای جبران خسارت‌های وارد شده از سوی شرکت مس در منطقه ورزقان انتشار یافت.
این خبر حاکی ازعدم رعایت مسائل زیست محیطی شرکت مس سونگون دارد

الهوردی دهقانی نماینده مردم ورزقان اما میگوید:
با وجود واریز ۲۰۰ میلیارد ریال در دوسال گذشته هنوز معلوم نیست چقدر از آن مبلغ به استان باز گردانده شده که اینجانب طی تماس تلفنی با رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و مسئولان استان آزربایجان  شرقی خواسته‌ام نسبت به این امر اقدام جدی داشته باشند..

همچنین مدیر کل محیط زیست آزربایجان شرقی نیز اظهار داشته:
مس سونگون مشمول ارزیابی زیست محیطی است و این پروژه مورد تایید ما نیست.

در مصاحبه اش با نصر نیوز میگوید: اما از سویی دیگر مدیر مجتمع مس سونگون

محیط کار ما یک محیط اقتصادی و معدن کاوی است و ناچاراً هم در این محیط مجبوریم خاک برداری کنیم، جاده بزنیم، ساختمان بسازیم، کارخانه بسازیم و بالاخره تاسیسات نصب کنیم و وارد طبیعت شویم و این اتفاق می افتد که مجبوریم درختان را قطع کنیم در حدی که استاندارد تعریف می کند و از آن مهمتر آن را جبران کنیم. ما در مقابل یک متر مربع که جاده می کشیم، در مقابل آن چندین برابر جنگل را در جاهای دیگر احیا می کنیم؛ شما می توانید تشریف آورده و ببینید.
سیکل کاری ما کاملاً بسته است و هیچ خروجی به محیط زیست ندارد. تولید کنسانتره کاملاً در یک سیکل بسته انجام می شود. حتی سعی می کنیم کمترین مقدار آب را مصرف کنیم و آب مصرفی را دوباره بازیافت کرده و استفاده می کنیم؛ هر چند هزینه زیادی برای ما دارد.

اما حقیقت چیزی است که عکس اظهارات مدیر مجتمع را نشان میدهد. اگر به اظهارات نماینده مردم اهر در باره‌ی تخریب جنگلها از سوی شرکت سونگون استناد کنیم چندین صد هکتار از جنگلها و مراتع تخریب شده است. از سویی دیگر اگر طبق فرموده مدیر مجتمع مس سونگون در مقابل این تخریبات چندین برابر آن را احیاء کرده‌اند خوشبختانه گوگل مپ این امکان را برای ما فراهم نموده که احیاء صدها هکتار جنگل را مشاهده نماییم.

با توجه به اظهارات نمایندگان، مدیر کل محیط زیست آزربایجان شرقی ، ساکنین منطقه و همچنین تغییر رنگ رودخانه‌های پخیرچای و یئنگه چای و علاوه بر آن شکایات کشورهای همسایه تحدید جان انسانها و حیاط وحش از سوی عواملین مس سونگون کاملا محرز بوده است.

رئیس سازمان جهادکشاورزی آزربایجان‌شرقی در مورخه ۹۵/۰۴/۱۵ میگوید:
در تمام دنیا از معادن با استفاده از تکنولوژی مدرن بهره‌برداری می‌شود، ولی متأسفانه در ارسباران بیشترین تخریبات در بهره‌ برداری از معادن، به دلیل برداشت سطحی و ناشی از نبود تکنولوژی است.
اظهارات رئیس سازمان جهاد کشاورزی به معنی ادامه روند تخریبی از نظر محیط زیستی میباشد.

خطرناک ترین نیروگاه اتمی جهان متسامور (METSAMOR)
این نیروگاه به منظور تولید برق در سال ۱۹۷۶ ساخته شده یکی از ۵ نیروگاه نسل اول فعال در جهان است.

نشریه نشنال جئوگرافیک اعلام کرده، متسامور خطرناک‌ترین نیروگاه اتمی جهان است.

کارشناسان ترکیه معتقدند این نیروگاه حتی در ۴۰ سال پیش نیز طبق استانداردهای مدرن آن روز ساخته نشده است و تعطیلی این نیروگاه می‌تواند یک قدم مثبت از سوی ارمنستان در دور کردن خطر از منطقه باشد. با این حال ترکیه موضوع تعطیل کردن این نیروگاه را از مراجع بین‌المللی پیگیری می‌کند.
اتحادیه اروپا نیز همگام با ترکیه سعی در متوقف کردن فعالیت نیروگاه هسته‌ای ارمنستان دارد و حتی پیشنهاد کمک ۱۰۰ میلیون یورویی برای استفاده از یک منبع انرژی دیگر به ارمنستان داده شد که ارمنستان در ازای چنین اقدامی درخواست کمک ۸۰۰ میلیون یورویی از اروپا کرده است
سایت جماران در گزارشی در این باره مینویسد:
یک از اعضای هیئت رئیسه فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی که چندی پیش از آلودگی آب رود ارس توسط پساب های کارخانه های آلومینیوم و رادیواکتیو مستامور ارمنستان خبر داده بود ، در مورد نتایج بررسی ها و پیگیری ها در این خصوص به خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران گفت: متاسفانه گزارشات رسیده در خصوص آلودگی آب ارس توسط کارخانه های ارمنستان موثق است. این آلودگی نهایتا باعث کثرت و شیوع بیماری های سرطانی در استان اردبیل شده ست. در صحبت هایی که با برخی از مسوولان در این خصوص داشتم برخی کتمان می کردند، ولی خانم دکتر ابتکار شجاعانه این موضوع را پیگیری می کنند و موضوع را به آقای جهانگیری منتقل کرده اند

موضوع با نخست وزیر ارمنستان مطرح شد

وی با بیان اینکه این مسئله باید در قالب کنسرسیوم سه جانبه بین ایران، ارمنستان و آزربایجان رسیدگی شود، افزود: آقای جهانگیری در ملاقاتشان با نخست وزیر ارمنستان خواستار حل شدن این مشکل شده اند و قرار بر این شده در قالب کنسرسیوم این موضوع کارسازی شود.  حالا که توفیقات دیپلماسی داشته ایم باید در تعامل با کشورهای اطراف چنین مشکلات را در اسرع وقت حل و فصل کنیم. با وجود همه این موارد هنوز شاهد جلوگیری از آلوده شدن آب ارس از کارخانه های ارمنستان نیستیم.
در همین خصوص سید رضا موسوی مدیرکل اداره محیط زیست استان اردبیل نیز در گفت و گو با خبرنگار جماران عنوان کرد: مدتی است که موضوع ورود  فاضلاب کارخانه و نیروگاه اتمی ارمنستان به رود ارس مطرح می شود، ولی این چون در حوزه روابط بین الملل و دستگاه دیپلماسی است باید در پیگیری این موضوع از ظرفیت وزارت خارجه استفاده شود. ما به شکل مستقیم توانایی ورود به این موضوع را نداریم.

مدیرکل اداره محیط زیست استان اردبیل با تاکید بر اینکه اگر مستنداتی از جمله فیلم و عکس و گزارشاتی از نحوه ورود این فاضلاب ها به رود ارس موجود است، حتما ارائه شود تا از طریق مکانیزم هایی که وجود دارد، پیگیری ها  از طریق روبط بین الملل سازمان محیط زیست و وزارت خارجه انجام شود. گفت: تجربه سازمان محیط زیست در اقدام برای جلوگیری از آتش سوزی جنگل ها در مناطق مرزی از طریق دفتر روابط بین الملل و وزارت خارجه تجربه خوبی در این زمینه بوده است که می توان در این موضوع هماز آن بهره گرفت

دستگاه پایش آنلاین در ورودی استان اردبیل نصب شده است

وی با اشاره به پایش دوره ای رودخانه ارس تصریح کرد: نمونه برداری ها از رود ارس توسط محیط زیست مورد آزمایش قرار می گیرد که فاکتورهایی از جمله چند فلز سنگین  و تعداد دیگری از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نیز جز آنالیزها محسوب می شود. این پایش به صورت فصلی صورت می گیرد و آلودگی نشان داده نشده است . علاوه بر این امسال دستگاه پایش آنلاین در ورودی استان اردبیل نصب شده است که آلودگی ها را به صورت لحظه ای مورد پایش قرار می دهد.

موسوی افزود: با توجه به اینکه ممکن است آلودگی ها به صورت مقطعی در رودخانه ایجاد شوند، پایش دائمی و آنلاین از اهمیت زیادی برخوردار است.

اظهاراتی مبنی بر ارائه مستنداتی از جمله فیلم عکس از سوی مدیرکل اداره محیط زیست استان اردبیل در حالیست که مسائل نقض شده‌ی محیط زیستی از سوی ارمنستان به قدری آشکار بوده که حتی یکی از نمایندگان مجلس ملی آزربایجان شمالی با استناد بر اطلاعات درج شده در خود مطبوعات ارمنستان حاکی از نقض مسائل زیست محیطی دارد.
وکیل مجلس ملی آزربایجان شمالی آقای خان‌حسین‌کاظیملی میگوید:
طی سالهای ۲۰۱۱-۲۰۰۸   ۲۳۲۹٫۲۹ تن مواد مضر و زیان آور به محیط زیست از سوی ارمنستان به محیط اطراف رها شده است.
از این مواد ۲۰۷۴٫۹ تن گرد و غبار (توز)، ۴۰٫۲۲ تن دی اکسید گوگرد، ۳۷٫۲۴ تن اکسید ازت، ۱۷۶٫۴۴ تن اکسید کربن میباشد.
در طی سالهای ذکر شده ۲۱۵٫۷۵ تن از این مواد به آبهای زیرزمینی و جاری از جمله ۱۶۵٫۲۲۲ تن مواد معلق(سوسپئنزیا)، ۰٫۳۶۹ تن آمونیاک، ۰٫۷۶ تن  ماده‌های سینیتیک رها شده است.

مقدار مواد مضر رها شده از منابع ساکن که به هوا و همچنین به ذخایر آبی

مواد مضر رها شده در طی سالهای۲۰۱۱ ۲۰۱۰ ۲۰۰۹ ۲۰۰۸  بر حسب تن در جدول زیر مشخص شده است.

زباله‌های (شهری، روستایی، گردشگران) و آتش سوزی جنگها
اهر روزانه حدود ۹۰ تن زباله تولید می کند و این همه زباله در چهار کیلومتری غرب این شهر و در محلی موسوم به جاده قدیم آذغان دفع و دفن می شود

متاسفانه هنوز فرهنگ زیست محیطی در جامعه ما نهادینه نشده است. زباله‌های تولید شده از طرف گردشگران نیز خسارات جبران ناپذیری به طبیعت وارد مینمایند اما از سویی دیگر نیز مسئولین امر بدون هیچ گونه مطالعه زیست محیطی و مدیریتی هر ساله هزاران نفر را روانه طبیعت بکر مینمایند. اخذ مبالغی از گردشگران در ورودی برخی مراکز گردشگری و مسیرهای پرتردد و مهم جهت تامین قسمتی از هزینه‌های انجام شده در بخش مدیریت زباله‌ها صورت میپذیرد این در حالیست که کمترین امکاناتی حتی سطل‌های زباله‌ای را در مسیر پارک‌های جنگلی و جاده‌ها در اختیار گردشگران نمیگذارند. به نظر میرسد نهادهای دولتی در این امر نه تنها فرهنگ زیست میحیطی را نیاموخته بلکه خود در جایگاهی قرار دارند که رهاسازی زباله‌ها در طبیعت را تشویق نیز مینایند البتته با اعمال تصمیم های صورت پذرفته از اطرف ایشان.

در حال حاضر بی توجهی‌های نهادهای دولتی خود از اصلی‌ترین عامل فجایع زیست محیطی بشمار می‌آید. بدین معنی که اگر شما به عنوان یک شهروند ویا یک گردشگر زباله‌های خود را حتی از دل طبیعت چندین کیلومتر را با خود آورده و به محل‌های تعیین شده بریزید این نهادها بدون اندکی تامل از کرده خود زباله‌ها را به زباله‌گاهی در اعماق طبیعت رها مینمایند فاجعه به قدری عمیق است که حتی زباله‌های عفونی این شهر نیز به همین زباله‌گاه رهاسازی میشوند.

گفتنی است در ماههای اخیر نیز در کمپین یاشیل کلیبریمیز بیش از ۱۰۰۰نفر از شهرواندان و طبیعت دوستان آزربایجان طی نامه سرگشاده‌ای به استانداری از روند امحاء زباله‌ها نارضایتی خود را اعلام نموده و رسیدگی هر چه سریع نسبت به تخلفات صورت گرفته از سوی ارگانهای دولتی را خواستار شده‌اند.

در بخشی از این نامه سرگشاده آمده است:
“ما با ناامیدی از تدبیر لازم از سوی مدیران و مسؤولان استان، منطقه و به‌ویژه سازمان محیط زیست، شهرداری، سازمان امور آب و شرکت آب و فاضلاب که مطالبات به‌حق‌مان را در ارتباط با حفاظت از محیط زیست و حدأقل استانداردهای زندگی و بهداشت محیط شهری، نادیده گرفته و از هر گونه توجهی به آن خودداری می‌کنند، روی بر شما آورده و از جنابعالی خواستار رسیدگی هر چه سریع‌تر به این فاجعه هستیم”.

آتش سوزی:

متاسفانه هر ساله چندین هکتار از جنگلهای قاراداغ طعمه حریق آتش میشود که ما در اینجا به برخی از آتش سوزیها در سال ۹۵ اشاره میکنیم.

بر اساس برآوردهای اولیه ۴۰ تا ۵۰ هکتار از اراضی منطقه حفاظت شده ارسباران طعمه آتش شد.(تاریخ خبر ۲۶/۰۵/۱۳۹۵ (کلیبر و خداآفرین)
حدود ۵۰ هکتار از اراضی و عرصه های جنگلی منطقه حفاظت شده ارسباران در محدوده روستای ‘قره قوچ ‘ تا ‘ روستای ‘ ستن ‘ در بخش منجوان خداآفرین طمعه حریق آتش گردید

۲۶ /مرداد/۱۳۹:تاریخ انتشار خبر

امینیان فرماندار خدافرین نبود بالگرد آب پاش را دلیل عمده طولانی شدن عملیات مهار آتش عنوان کرد. .
فرماندار خداآفرین با اشاره به سخت گذر بودن جاده های دسترسی منطقه ارسباران خاطرنشان کرد: ایجاد ایستگاه های آتش نشانی در محدوده وسیع منطقه هم نیازمند هزینه کلان است. انسانی و امدادی به دلیل صعب العبور بودن مسیر در چنین زمانی ضرورت وجود بالگردها احساس می‌شود
نماینده مردم ورزقان در مجلس با انتقاد از مسئولین استانی به دلیل عدم وجود تجهیزات اطفای حریق هوایی در استان گفت: باید تدبیری برای صیانت از جنگل‌ها استان بیندیشند تا در صورت وقوع حوادث این‌چنینی بتوانند با آن مقابله نمایند قبل از اینکه خسارات جبران‌ناپذیری به این جنگل‌ها وارد شود

آتش سوزی جنگل های ارسباران هنوز ادامه دارد

شب گذشته خبری مبنی بر مهار آتش سوزی در مراتع اطراف روستای آستمال در شهرستان ورزقان توسط فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آزربایجان شرقی اعلام شد، ولی پیگیری ها و گزارشات مردمی حاکی از عدم مهار این آتش سوزی بود
تبریز- ایرنا – فرماندار خداآفرین گفت : ۵۰هکتار از مراتع وپوشش گیاهی مناطق حفاظت شده دیزمار شرقی بخش منجوان این شهرستان طعمه آتش شد. این آتش سوزی ۱۲ساعت طول کشید که توسط اهالی محل ومردم روستاهای منطقه ، نیروهای امدادی دستگاه های دولتی ، دهیاران و شوراها مهار شد.

: ۲۹/۰۴/۱۳۹۵ تاریخ خبر

تبریز- ایرنا – فرماندار خداآفرین گفت : در اثر آتش سوزی در بالا دست روستای ‘مشهد حسنلو’ از بخش منجوان غربی در منطقه حفاظت شده ارسباران ۳۰هکتار از پوشش گیاهی وعلفی این منطقه در آتش سوخت. ۰۲/ مرداد/ ۹۵ .

باشگاه خبرنگاران جوان؛ جنگل‌های شهرستان کلیبر در استان آزربایجان شرقی دچار آتش‌سوزی شد. در فیلم ارسالی یکی از شهروندان از این آتش‌سوزی تصویربرداری شده است.
تاریخ انتشار:۱۶/مرداد/۹۵

فوری: آتش سوزی در جنگلهای کلیبر/ اطفای حریق با آفتابه!

آذرقلم: بخشی از جنگل های باارزش کلیبر واقع در محدوده روستای زیریان کندی طعمه حریق شد.

به گزارش آذرقلم، هنوز علت اصلی این حادثه مشخص نیست اما روستائیان با کمترین و ابتدایی ترین امکانات خود از بیل و آب پاش و آفتابه گرفته تا دبه های آب برای خاموش کردم حریق بسیج شده اند.

گزارشات رسیده حکایت از ان دارد که دستگاه ها و نهادهای مسئول در امر حفاظت از این جنگل ها مانند شهرداری و منابع طبیعی از امکانات لازم برای اطفای حریق در جنگل ها بی بهره هستند و در این حادثه نیز نتوانستند کاری از پیش ببرند.

تاریخ انتشار خبر: ۱۹/شهریور/ ۹۵

به گزارش روابط عمومی جمعیت هلال احمر استان آزربایجان شرقی، با حضور به موقع نیروهای امدادی ونجاتگران جمعیت هلال احمر شهرستان کلیبر و مشارکت گسترده  نیروهای مردمی، آتش سوزی جنگلهای حومه شهرستان کلیبر مهار شد .
۲۹ تیر ۱۳۹۵  تاریخ انتشارخبر:

نکته‌ی جالب اینکه در اکثر آتش سوزی ها به خسارات وارد شده آن اشاره نمیشود و همچنین برخی از آتش سوزیها در هیچ یک از خبرگزاریهای مهم درج نمی‌شود.
اخیرا معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آزربایجان شرقی با یک آمار کلی که در ایرنا درج شده بود خبر از حریق ۲۲۷ هکتار بصورت پراکنده در ۲۱ نقطه از مناطق حفاظت شده استان در سال جاری خبر داده است.

بی توجهی نسبت به محیط زیست را همچنین می‌توان از امکانات نهادهای دولتی در این مناطق جست جو نمود که تنها امکانات قرار داده شده در اختیارشان میتوان به چند عدد بیل و آتش کوب اشاره کرد.
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها و مراتع در پاسخ به سوال خبرنگار مهر در این باره گفته است:

با توجه به کوهستانی و صعب العبور بودن جنگلهای کشور روشهای متعارف یعنی اعزام نیروها با بیل و دبه های آب هم نمی تواند روش مناسبی باشد گفت: البته این روشها هم پاسخگو نیست و استفاده از سیستمهای هوایی مانند آنچه که در حال حاضر در ترکیه انجام می شود تنها راه مقابله با آتش سوزی جنگلها در کشور است..

عکس بالایی مربوط به ساعات اولیه آتش سوزی در جنگلهای اطراف کلیبر( تقریبا با فاصله ۱۰ کیلومتری) میباشد که توسط یکی از شهرواندان گرفته شده. گفتنی است این آتش سوزی در هیچ خبری منتشر نشد!
آتش سوزی فوق توسط برخی از اهالی و همچنین با دخالت کارمندان منابع طبیعی مهار شده است.

عدم رعایت استاندارد محیط زیستی در جاده‌ها

به گفته مدیرکل تنوع زیستی و حیات وحش ۵۲ درصد تلفات حیات وحش بر اثر تصادفات جاده‌ای بوده است.

براساس گزارش سازمان حفاظت محیط ‌زیست بین سال‌های ۸۶ تا ۹۳ در کشور ۵۲۷ مورد تلفات گوشتخواران به ثبت رسیده است. در این میان ۳۹۰ مورد از مرگ و میرها به دلیل تصادفات جاده بوده، بنابراین می‌توان گفت‌ عامل‌ مرگ حدود ۷۰ درصد تلفات گوشتخواران کشور چیزی نیست جز ‌تصادفات جاده‌ای!
اما در همین سالهاست که جاده کلیبر-جانانلو بدون رعایت اصول اولیه حفاظتی به بهره‌برداری میرسد. جاده‌ای که مناطق حفاظت شده را به دو قسمت تقسیم میکند به طوری که حیوانات قرار گرفته در نیمه دیگر برای دسترسی به آب باید از عرض جاده عبور کنند که در بیشتر مواقع باعث تلف شدن حیوانات میشود.

بیوک رئیسی رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست آزربایجان شرقی در این باره میگوید: یکی از مشکلات حیات وحش در منطقه حفاظت شده ارسباران احداث جاده کلیبر ـ جانانلو میباشد که  مسئولان تعهدات و تدابیر کارشناسی محیط زیست مبنی بر راه‌اندازی روگذر عبور حیات وحش، پاسگاه‌های حفاظتی و احداث فنس و نرده‌های ممانعت کننده ورود افراد و حیات وحش به جاده را انجام نداده‌اند که این موضوع تهدیدی مهم برای حیات وحش موجود در این منطقه است.
این در حالیست که گونه‌های جانوری منطقه حفاظت شده قاراداغ ۳۲۰ گونه شامل پستانداران شاخص در حال انقراضی و یا تازه احیاء شده‌ای مانند، قاراخوروز(سیاه خروس)، پلنگ قاراداغ، قرقاوول، بز کوهی، گربه وحشی، خرس قهوه ای، سیاه گوش وغیره در این مناطق که مختص قاراداغ بوده و شهرت جهانی دارند زیست می کنند.

عکسهای زیر در سایت میحط زیست نیز انتشار یافته‌اند.

جاده‌ی کلیبر_جانانلی

جاده‌ی کلیبر_جانانلی جاده‌ی کلیبر_جانانلی

یکی از غم انگیز‌ترین تصادفات مربوط به خرس قهوه‌ای همراه دو توله بود.  از آنجا که بچه‌ خرسها تا دوسال نمیتوانند بدون مادر به زندگی خود ادامه دهند  که پس از تصادف خرس ماده دو بچه‌ی او هم سرنوشتی جز مرگ را در پی نمیتوانست داشته باشد. اداره محیط زیست هیچگاه خبری از سلامتی آنها منتشر ننمودند. و این همان بی توجهی نسبت به حیات وحش میباشد.

از بین رفتن گونه های مختلف جانوری” مهمترین اثر منفی ای است که تصادف در جاده ها بویژه در مناطقی که گونه های نادر جانوری بیشتری در آنها وجود دارد، بر جای می گذارد.

اما تصادف در جاده‌های قاراداغ به موضوعی مبدل گشته که دیگر برای مسئولین امر چیزی عادی به نظر میرسد.

اما تنها کار صورت گرفته در این مسیر بعد از چندین سال از افتتاح ۲ عدد روگذر عبور حیوانات بوده است که گویا تابلویی برای تبلیغات در نظر گرفته باشند.
عکس پایینی که با افتخار در سایت محیط زیست انتشار یافته به وضوح میتوان تشخیص داد که عبور حیوانات از روگذر به سختی امکانپذیر میباشد.

زمانی که تصمیم به جمع آوری اطلاعاتی در این زمینه گرفتم در مدت کوتاهی که به دو نفر از رانندگان که هر از گاهی در این مسیر(کلیبر-جانانلی) تردد داشتند موضوع را بازگو کرده و از ایشان خواستم در صورت مشاده چنین حوادثی عکس گرفته در اختیارم بگذارند. یادآوری این نکته نیز بی جهت نخواهد بود که همه‌ی این عکسها در مدتی تقریبا ۲۰ روزه تهیه شده که در بیشتر ایام رانندگان مذبور یا در جاده نبوده‌اند و یا امکان تهیه عکس مهیا نبوده است.

جاده‌ی کلیبر_جانانلی

به گزارش ایسنا به نقل از ساینس‌دیلی، مرگ مارها در کف جاده‌ها تنها یک تصادف دلخراش نیست بلکه می‌تواند یک مشکل جدی برای نجات جمعیت و گونه‌های کمیاب آنها باشد. در واقع با احداث جاده‌ها، بسیاری از زیستگاه‌های طبیعی مارها از هم تفکیک می‌شوند و این تغییرات، امکان جفت‌گیری و زاد و ولد آنها با مارهای آن سوی جاده را به شدت محدود می‌کند.
جاده‌ی کلیبر_جانانلی

کلاغها و زاغها تنها پرنده‌هایی هستند که قادر به تشخیص سرعت خودروها میباشند. از این رو مشاهده چنین تصاویری حکایت از اشغال حریم آنها را دارد.

عکس بالا متعلق به جاده اهر-کلیبر

عکس پایینی متعلق به جاده‌ی کلیبر_جانانلی میباشد.

عکاس نیما محمودی

پخش کودهای شیمیایی برای کشاورزان
متاسفانه در ایران افزایش تولید همیشه با افزایش سطح زیر کشت همراه بوده که منجر به کاهش سطح اراضی جنگلی و مرتعی میشود.
افزایش سریع جمعیت کشور، نیاز به تولید بیشتر محصولات کشاورزی داشته که این نیاز موجب مصرف بی‌رویه‌ی سموم و کودهای شیمیایی تبدیل شده است.تا جایی که در سال ۱۳۸۴، ۴,۵ میلیون تن کود در بخش کشاورزی مصرف شد و موفق به کسب بالاترین سطح تولید شدیم، اما پس از آن به سبب افزایش ۷۰۰ درصدی قیمت نهاده‌های کشاورزی، میزان مصرف کود کاهش قابل توجهی یافت. کاهش مصرف کود موجب کاهش تولید یک‌هزار و ۲۰۰ کیلوگرم محصول در هر هکتار از اراضی آبی و ۷۰۰ کیلوگرم در اراضی دیمی شد. این خبر زنگ خطر بزرگی است که نشان می‌دهد کشاورزی ما وابستگی شدید به کود شیمیایی دارد و رشد تولیدات کشاورزی به‌دنبال افزایش میزان کود مصرفی صورت می‌گیرد.

به عنوان مثال:

در زمینه خودکفایی گندم محصولی که افزایش تولید آن قبل از آنکه مبتنی بر اصول علمی کشاورزی باشد تنها به مصرف هرچه بیشتر کودهای شیمیایی بوده است.

بنا به گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان اهر در سال ۹۵ برخلاف کاهش ۴۰ درصدی بارندگی‌ها ۵۵ هزار تن گندم مازاد بر مصرف کشاورزان خریداری‌شده است.
اسدی به میزان بارندگی در سال زراعی ۹۵ نیز اشاره و عنوان کرد: میزان بارندگی امسال ۲۷۷٫۲ میلی‌متر بود که با کاهش ۴۰ درصدی نسبت به سال قبل با میزان ۴۷۶ میلی‌متر روبرو بوده ایم اما با عنایت پروردگار و حضور کارشناسان پهنه و فعالیت آن‌ها و ترغیب بهره‌برداران به‌سوی بذور اصلاح‌شده و استفاده از کودهای شیمیایی و ارگانیک در اراضی کشاورزی منجر به نتیجه مطلوب شد.
بر هیچ کس پوشیده نیست که در صورت کاهش بارندگی  یکی از عوامل موثر مصرف کودهای شیمیایی می باشد
با در نظر داشتن این نکته که میزان بارندگی بر میزان تولید محصول گندم اللخصوص نوع دیمی آن که اکثر زمینهای زراعی قاراداغ نیز دیمی است تاثیر مستقیم دارد خبر فوق حکایت از افزایش کودهای شیمیای در سال جاری را میرساند.
از سویی دیگر هرساله بیش از ۷۰۰ میلیارد تومان یارانه دولتی به عرضه و واردات کود شیمیایی اختصاص می‌یابد که در کنار ارزانی نسبی کودهای شیمیایی باعث مصرف بی‌رویه این کودها در کشور به‌ویژه در مناطق شمالی کشور شده است.
به نظر میرسد مسئولین امر بدون در نظر داشتن عواقب زیست محطی، همچنان بر مصرف بی رویه کودهای شیمیایی اسرار دارند.
خبرگزاری کشاورزی ایران (آیانا) خبر از مصرف سالانه بیش از ۴,۴ میلیون تن کود شیمیایی در کشور میدهد. که در مقایسه با رقم ۲.۲ میلیون تنی در سال ۱۳۷۵ افزایشی حدود ۱۰۰ درصدی را نشان می‌دهد.

همچنین کودهای شیمیایی علاوه بر محیط زیست تاثیر مستقیم در سلامتی انسان نیز دارد تا جایی که بر اساس آمار منتشرشده از سوی وزارت بهداشت، ایران رتبه نخست ابتلا به سرطان دستگاه گوارش را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است.

و در پایان یادآوری این نکته بی اهمیت نخواهد بود که با ادامه چنین روندی بنا به گفته کارشناسان در ۵۰ سال آینده هیچ جنگلی نخواهیم داشت.