آزربایجانی‌ها در ایران: یک گفتمان مختصر در تاریخ یکی از بزرگترین اقلیتها در جهان- روزنامه “نانپیپر” دانشگاه دولتی مسکو(ترجمه آرازنیوز)

در اواسط فوریه نمایده مجلس آزربایجانی هادی بهادر دولت مرکزی را به عدم تمایل در حل مشکلات ملی و فرهنگی  اقلیتهای ملی متهم کرد.

۲۰ فوریه تظاهرات مردم الاحوازو نشست سازمانهای حقوق بشر درلندن که ایران را به ترویج «ناسیونالیست تهاجمی» متهم کرد. البته بعید است که این حوادث د ر وضعیت سیاسی ایران تغییری ایجاد کند

اما همه این حوادث یک پیام خاص به دولت دارد آن هم  نارضایتی اقلیتها از وضعیت سیاسی موجود در ایران است.

در ادامه مقاله به اقلیت ملی از قبیل تورک٬ بلوچها و دینی وهمچنین برتری مذهب شیعه اشاره شده است و قسمتهای از قانون اساسی ایران که به برابری انسانها درایران اشاره کرده است پرداخته شده است.

پس چرا اقلیتهای ملی برای حقوق سیاسی خود مبارزه می کنند؟

آزربایجانی‌ها بزرگترین ، گروه قومی ایران  را تشکیل می دهند که با توجه به آمار سازمان سیا تعداد آنها در حدود ۲۵-۳۰ میلیون نفر (سه برابر بیشتر از در جمهوری مستقل آزربایجان ) برآورد شده است. آنها عمدتا در استان های آزربایجان شرقی و غربی ، اردبیل، همدان، تهران، قزوین، گیلان مرکزی البرز،و…  زندگی می کنند.

 در زمان صفویه و قاجار زبان دربار تورکی (تورکی آزربایجانی) بود، اما پس از به قدرت رسیدن  سلسله پهلوی در سال ۱۹۲۵ ، وضعیت تغییر کرد. و رژیم جدید تبعیض گسترده علیه اقلیت های ملی را آغاز کرد و حتی ممنوعیت استفاده از زبان تورکی آزربایجانی در مطبوعات، نظام آموزشی به اجرا در آمد، وجالب تر اینکه  حتی در مکان های عمومی نیز استفاده از این زبان ممنوع شد.

 اما شایان ذکر است که  آزربایجانی های ایران با یکی از بحران های اول جنگ سرد در ارتباط هستند. در سال ۱۹۴۵، اتحاد جماهیر شوروی عقب نشینی نیروهای نظامی خود را از ایران رد کرد (ایران توسط نیروهای شوروی و بریتانیا در طول جنگ جهانی دوم به دلیل همدردی و  طرفدار شاه ایران از آلمان اشغال شده بود) و از حکومت ملی آزربایجان که یک سال به طول انجامید اعلام حمایت کرد اما این واقعیت نشان می دهد که آزربایجانی های ایران (و یا آزربایجانی جنوبی) در حال حاضردارای سابقه دولت در تاریخ معاصر هستند.

 پس از حذف دولت ملی آزربایجان، تبعیض علیه آزربایجانی ها افزایش یافته است، بسیاری از سازمان ها ممنوع شد، فعالان زندانی یا اعدام، ویا محبور به ترک سیاست شدند.استارت تغییر نام شهرها در سطح رسمی زده شد  و دولت پهلوی با حمایت  از ادعای سید احمد کسروی شروع به اجرای سیاست آسیملاسیون ملل غیر فارس کرد.

  در انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ بسیاری از اقلیت های ملی  از آیت الله خمینی حمایت کردند یکی از برجسته ترین سیاستمداران مخالف شاه  مهدی بازرگان از آزربایجان بود (که پس از سقوط رژیم نخست وزیر شد) رهبران روحانی  برجسته آزربایجان همراه  خمینی آیت الله محمد شریعتمداری و سید علی خامنه ای بود. اما  انتظارات  اقلیت های ملی  ا ز انقلاب برآورده نشده است همچنین  در پاسخ به برخی از این سیاست های جدید اتخاذ شده توسط انقلابیون و خمینی بازرگان استعفا داد و به خارج از کشور رفت، و شریعتمداری پس از یک سری از شورش ها در آزربایجان ایران دستگیر شد و از بسیاری از حقوق محروم شد و تنها با توجه به اعتبار و نفوذ زیادی که در جامعه داشت ، از مجازات مرگ نجات یافت در سال ۱۹۸۰ عراق به طور عمده استانهای عرب نشین خوزستان حمله کرد و در یک زمان کوتاه  شهرستان خرمشهررا اشغال کردند.

 روش مبارزه ایران در مقابله با ارتش مجهز عراق صدام چه بود؟

 سازمان های حقوق بشر و گروه بین المللی دولت ایران را به  استفاده هدفمند از جوانان و اقلیت های قومی  در زمان جنگ عراق متهم می کنند.

 بابک چلبیانلی سخنگوی «تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان» نیز این را تایید میکند وی می افزاید در طول جنگ ایران-عراق بسیاری از سربازان و کشته شدگان را آزربایجانیها تشکیل می دهند.

پس از فروپاشی شوری دولت ایران بخاطر ترس از بیداری احساسات جدایی طلبانه آزربایجانی‌ها در جنگ قره باغ از ارمنستان پشتیبانی کرد. همه‌ی این اقدامات سبب ظهورسازمانهای  دفاع از حقوق اقلیتهای ملی( آزربایجان و…) شد. شیرین عبادی تنها برنده جایزه توبل آزربایحانی است. البته همراه با سازمانهای حقوق بشر احزاب جدایی طلب نیز تشکیل شد.

اگر ما در مورد وضعیت فعلی آزربایجانی های ایران در ایران صحبت کنیم، باید اذعان کرد که تحولات مثبت وجود دارد. زبان آزربایجانی در دانشگاه ها تدریس می شود، ممکن است شروع به تدریس در مدارس نیز شود و تا حدی ممنوعیت استفاده از زبان آزربایجان در نهادهای عمومی برداشته شود. به تازگی در مجلس ایران «فراکسیون تورک» (که متشکل از حدود یک سوم از نمایندگان مجلس) تاسیس شد.

در نتیجه، قابل ذکر است که احساسات جدایی طلبانه در میان آزربایجانی های ایران به خاطر مسایل مذهبی وفرهنگی همانند کاتالانها از اسپانیا، کردهای عراق و تورکهای قبرس نیست.

شایان ذکر است که ایران برای قرن‌ها تحت حکومت های تورک مختلف (سلجوقیان، آق قویونلوها صفویان٬ قاجاریان و …) بوده است .آزربایجانیها برای کسب حقوق خود مبارزات مسالمت آمیز را ترجیح می دهند البته تشدید امواج احساسات جدایی طلبانه ایران را مجبور به تمکین و حل مشکلات اقلیتهای قومی خواهد کرد