تورک‌لرین اَرگنه‌قوْن’دان چیْخیشی، نوْوروز
تورک میللتی‌نین بیر- بیرینه باغلیلیغینی داها دا گوجلندیرمک اوچون اَرگنه‌قوْن بایرامی چوْخ بؤیوک اؤنم داشیماقدادیر. ایل‌لردیر تورک میللتی و اوْنلارین قوردوقلاری دؤولت‌لر طرفیندن قوتلانان بو اسکی بایرام بوگون ده تورک‌لرین یاشادیغی بؤلگه‌لرده باشقا آدلار آلتیندا قوتلانماقدادیر. بو بایرام تورک میللتی و تورک توْپلولوق‌لاری‌نین اوْرتاق، میللی و بیرلشدیریجی بایرامی‌دیر.
اَرگنه‌قوْن بایرامی تورک‌لر آراسیندا یاز، اوْغوز، بوْزقورد، نوْوروز(یئنی گون)، یاز و ایل بایرامی کیمی آدلارلا قوتلانماقدا و بایرام ائدیلمکده‌دیر.
بو بایرام یازین گلیشینی سیمگه‌له‌ین اسکی تورک بایرامی دیر. آتالاریمیز یازین گلمه‌سینی دوْغا(طبیعت)نین اوْیانیشی کیمی تانیملامیش، بو اوزدن قوتلامالار دوزنله‌میش، یئنی بیر ایلین باشلانغیجی کیمی بایرام ائتمیش‌دیر.
گئتدیکجه باتی‌یا دوْغرو آخینان تورک‌لر دری(فارسجا) دیل‌لی‌لرله تانیشدیقدا بو بایرامی گئنللیک‌له نوْوروز آدیندا قوتلامایا باشلامیش، ائله‌جه ایسلاملا تانیشدیقدان سوْنرا بو میللت نوْوروزا ایسلامی دَیَرلر ده قاتمیشدیر.
بو بایرام بیر یاندان یازین گلیشی اوزوندن دوْغانین یئنیدن جانلانماسی، اؤته یاندان ایسه واراوْلوشون و قورتولوشون بایرامی‌دیر. بیر یاندان قیش ایله یوخویا دالمیش دوْغانین یئنیدن گؤزَل‌لشمه‌سی، اؤته یاندان یوْخ اوْلماقدان قورتولان تورک میللتی‌نین بوْزقورد اؤندرلی‌یینده اَرگنه‌قوْن’دان چیْخماسی‌دیر.
اَرگنه‌قوْن آدی‌نین و داستانی‌نین اوْلوشومویلا ایلگیلی فرقلی گؤروشلر بولونماقدادیر. «اَرگنه» آدی، بیر گؤروشه گؤره «داغ یاماجی» آنلامینا گلمکده‌دیر. تورکجه یئر آدلاری‌نین بیر بؤلومونده «قوْن» آدی‌نین یئر آنلامینا قوللانیلدیغی گؤرولمکده‌دیر. دوْلاییسییلا، «قوْن» آدی‌نین بو سؤزجوکده یئر آنلامینا گلدیییندن قوشقوموز یوْخدور.
تورکییه‌لی یازار «بهاءالدین اوسلو»یا گؤره بوْزقورد داستانی‌نین داها زنگین بیر بیچیمی اوْلان اَرگنه‌قوْن داستانی، تورک‌لرین یوزایللرجه جوت سوره‌رک، اوْولاناراق یاشاییب چوْخالدیقلاری، اطرافی آشیلماز داغلارلا چئوریلی، قوتسال بیر توْرپاغین آدی‌دیر. اَرگنه‌قوْن، موْغولجادا «کئچیلمه‌سی گوج داغ» آنلامینا گلمکده‌دیر. اَرگنه‌قوْن، «قوْنولان، یئرله‌شیلن یئر» اوْلاراق دا آنلادیلماقدادیر.
اَرگنه‌قوْن داستانییلا ایلگیلی اَن گئنیش بیلگی‌لر چین قایناقلاریندا اوچ سؤیلنتی بیچیمینده کئچمکده‌دیر. بو قایناقداکی بیلگی‌لر، باشلیجا ایکی قایناق آراچیلیغییلا گونوموزه کؤچورولمکده‌دیر. بیرینجی قایناق، ۱۳-جو یوزایلده ائلخانلی قاغانی قازان‌خان چاغیندا رشیدالدین فضل‌الله طرفیندن یازیلان «جوامع التواریخ»، ایکینجی قایناق ایسه ۱۷-جی یوزایلده ابوالقاضی بهادرخان طرفیندن یازیلان «شجرة التراکمه» دیر.
بو اوغورلو گون ایل‌لردیر 21 مارت(20-22 مارت) گونو اوْلاراق قوتلانماقدادیر.
بهاءالدين اوسلو یئنه «تورك ميتولوژیسی» آدلی بیتیک‌ینده یازیر:
«اَرگنه‌قوْن’دان چیخیش گونو بیر روایته گؤره ۲۱ مارت گونودور. بوگون، عئینی زاماندا گونشین بالیق بورجو’ندان قوْچ بورجو’نا کئچدییی و گوندوزله گئجه‌نین ائشیت(برابر) اوْلدوغو گوندور. ایشده بوگون “نوْوروز بایرامی” اولاراق قوتلانان گوندور. تورک‌لر دمیردن بیر داغی اَریده‌رک اَرگنه‌قوْن’دان چیخیشلاری‌نین آنیسینا، اؤرس(بیچیم‌لری یاپیلاجاق ایشه گؤره دَییشن چلیک اوزئیلی دمیر آراج، زیندان) اوزَرینده قیزغین دمیر دؤیه‌رک بو گونو قوتلاماقدایدیلار. بوگونده دمیرچی اوچون اؤرس قوتسال‌دیر. اؤرسون اوزَرینه اوْتورولماز، باسیلماز.»
آیریجا، اوْن ایکی حئیوانلی تورک تقویمینده ایلین ایلک گونو ۲۱ مارت اولاراق قوتلانماقدادیر. ۲۱ مارت، گونوموزده اَرگنه‌قوْن کیمی اوستده سیرالادیغیمیز فرقلی آدلاردا قۇتلانان و اَن اَسکی تورک بایرامی اوْلدوغو بیلینَن قوتلو گونو سیمگه‌له‌مکده‌دیر.
بئله‌لیکله بوگون، تورک‌لرین اَرگنه‌قوْن’دان چیْخیشی‌نین ٤٦٥٤- جو ایل‌دؤنومونو قوتلاماقداییق.
تورک میللتی‌نین بوْزقورد اؤندرلی‌یینده ارگنه‌قوْن’دان چیْخیشی بوتون تورک‌لره قوتلو اوْلسون.
اوغورلو گله‌جک دیله‌یی‌یله
“یاسير رنجبری(ساوالان)”
