اتفاق نادری است که آلودگی هوا طبیعی باشد، مثلا آتش فشانی شروع به فعالیت کند! ولی آنچه مسلم است این است که آلودگی هوا بیشتر مصنوعی است و به دست سیاست های اشتباه به بهانه صنعتی شدن در کشورها رخ می دهد.

صنعت و صنعتی شدن دو واژه کاملا جدا هستند. درست است که صنعت برای توسعه یک کشور یا منطقه شهری الزامی است و باعث پیشرفت های اجتماعی می شود. ولی در ایران طی سیاست های تبعیض آمیز بیش از نیمی از شهرها صنعتی نشده اند و خبری از سازماندهی صنعتی در آنها نیست. عده ای بر این باورند که صاحب صنعت شدن همان صنعتی شدن است. درحالیکه به جز صاحب صنعت شدن باید استاندارهای دیگری نیز رعایت شوند. علاوه بر فرهنگ صنعتی شدن، نحوه نگرش مردم، برنامه ریزی های دقیق در نظام حسابداری، سیستم اداری منظم و در نظر گرفتن سلامتی افراد جامعه از ضروریات می باشند. دولت در جهت افزایش سطح سلامتی جامعه و کاهش هزینه های خود باید جامعه صنعتی را به سمت جامعه صنعتی سالم سوق دهد.

اگر توزیع سلامتی، مراکز بهداشتی و درمانی و آلاینده های صنعتی نا متناسب باشند؛ فعالیت صنعتی رشد سالم و مردمی نخواهد داشت.
صنعتی شدن در سایه تکنولوژی و بکار گیری مکانیسم های سازماندهی شده خطر آلاینده های صنعتی را کاهش می دهد. صنعت از ضروریات جوامع به شمار می رود و اگر صنعت ایجاد شده توسط دولت ایران به شیوه مناسبی به کار گرفته نشده است، نمی توان نتیجه گرفت که صنعت تاثیر بدی بر جوامع دارد. صنعت در حقیقت باعث رشد سریع جمعیت، افزایش ساعات فراغت و حفظ سلامت روحی و جسمی افراد می شود.
براساس گزارش دانشکده علوم پزشکی تهران سالانه بالغ بر سه میلیون نفر جان خود را بر اثر آلودگی هوا از دست می دهند و بیش از ده ها میلیون تن با عوارض و بیماریهای تنفسی و ریوی دست و پنجه نرم می کنند. نود درصد این افراد ساکن کشورهای صنعتی هستند. گاهی آمار مرگ و میر توسط آلودگی هوا از آمار سوانح رانندگی نیز بیشتر می شود.
بیشتر سالمندان، کودکان و بیماران ریوی همچون آسم و برونشیت، بیماران قلبی قربانیان این بلای انسانی می شوند. آثار کوتاه مدت و بلند مدت آلودگی هوا بر روی سلامتی انسان ها انکارناپذیر است.
از طرفی آلودگی هوا باعث تولید باران اسیدی، برف اسیدی و مه اسیدی می شود. بارش های اسیدی علاوه بر آثار زیان بار بر انسان ها، پوشش گیاهی طبیعی، جنگلها و آب رودخانه ها و خاک حاصلخیز کشاورزی آزربایجان با تهدید جدی روبرو می کند.

ماهانه نزدیک به ۳۰۰ نفر در تهران به خاطر آلودگی هوا می میرند. سال گذشته، سازمان بهداشت جهانی آماری از ۱۰شهر آلوده جهان ارائه کرد. بنابر اعلام این سازمان، اهواز آلوده ترین شهر جهان در رتبه نخست و کانپور در هند در رتبه دهم قرار داشت. در میان این ۱۰شهر آلوده سنندج، کرمانشاه و یاسوج نیز از ایران قرار داشتند. ساده تر بگوییم که نزدیک به نیمی از شهرهای آلوده جهان متعلق ایران می باشند!
طبق گزارش رسمی دوسال پیش وزارت بهداشت ایران هر ساعت دو نفر در ایران به علت آلودگی هوا می‌میرند! یعنی سالانه نزدیک به ۱۸ هزار نفر در ایران!

اخیرا کلانشهر تبریز و اورمیه نیز جزو شهرهای آلوده و ناسالم برای گروههای حساس و حتی ناسالم برای تمامی افراد گزارش داده می شود. تبریز به عنوان کلانشهر آزربایجان یک قطب‌ اقتصادی به شمار می رود. فعالیت‌های اقتصادی در این شهر در بخش‌های صنایع تولیدی، صنایع غذایی، صنایع دستی و هنری، تجارت و خدمات متمرکز هستند. به گزارش خبر آنلاین تبریز مقر اصلی چهار برند از ۱۰۰ برند معتبر ایران می‌باشد. قرار گرفتن بیش از ۵۵ درصد از کارگاه‌های بزرگ صنعتی استان آزربایجان شرقی در تبریز سبب مهاجرت نیروی کار موردنیاز برای فعالیت در این کارگاه‌ها از نقاط مختلف استان به این شهر گردیده ‌است.

امسال تبریز دومین شهر آلودهٔ در منطقه جغرافیایی موسوم به ایران معرفی شد! و میزان آلودگی هوا در این شهر روزبه‌روز افزایش می یابد و وضعیت سلامت انسان ها وخیم تر می‌شود.

وضعیت آلودگی شهرهای آزربایجان جنوبی به حدی است که مدارس کلان شهر های آن بویژه در تبریز و ارومیه بطور مداوم تعطیل اعلام می شوند.

مهم‌ترین علت آلودگی هوای تبریز، حمل و نقل درون‌شهری و خودروهای فرسوده است و وجود صنایع کهنه دودزا در پیرامون شهر نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار بر آلودگی هوای این شهر به‌شمار می‌رود که از سوخت های فسیلی مانند مازوت استفاده می کنند.

در حال حاضر و به گفته صادق نجفی شهردار تبریز، نیروگاه حرارتی تبریز، به تنهایی مسئول بخش عمده‌ای از آلودگی هوای تبریز و شهرهای اطراف شناخته می‌شود.

چند روز پیش خبری در خصوص صدور حکم دادستان تبریز در خصوص پلمپ فلکه مازوت نیروگاه تبریز منتشر شد! به گزارش دادستانی تبریز در این نیروگاه در همه ایام سال، به جای گاز طبیعی، از مازوت به عنوان سوخت استفاده می‌شود.

توضیح اینکه این نوع از سوخت به علت انتشار گوگرد دی‌اکسید فراوان، دارای میزان آلایندگی بالایی است. راهکار نصب فیلتر دی اکسید سولفور است که مقادیر زیادی از دی اسید سولفور را از نیروگاه های حرارتی می گیرد. استفاده از سوخت گاز یا سوخت هسته ای نیز راه کار سالمتری هستند. ولی علاوه بر اینه هیچ سیستم فیلترینگی در هیچ یک نیروگاههای حرارتی منطقه آزربایجان من الجمله نیروگاه حرارتی سهند بناب نصب نمی باشد. مدیر نیروگاه تبریز می گوید فرافکنی و متهم کردن دیگران راه حل مشکل آلودگی هوا نیست و نیروگاه تبریز از ۱۴ ماه پیش گاز سوز شده است! ولی مشاهدات و گزارشات نشان می دهد که از سوخت مازوت در آن استفاده می کنند.

عدم ساماندهی خودروهای فرسوده توسط نهادهای دولتی ایران در شهرهای مختلف آزربایجان بویژه تبریز و ارومیه بر شدت آلودگی ها افزوده است.

ورود مجدد خودروهای فرسوده به ناوگان خودرویی، افزایش کانون ریزگردهای داخلی در کنار مشکل ریزگردها در سال‌های اخیر، ارومیه را به سمت پیوستن به جمع شهرهای آلوده آزربایجان سوق داده است.

با تشدید ترافیک خودروها و افزایش آلوده‌کننده‌هایی مانند نیروگاه حرارتی، صنایع پتروشیمی و پالایشگاه، آلودگی هوا در حال افزایش است. البته فراموش نشود که تهدید اصلی محیط زیستی در حال حاضر ریزگردهای واردشده از عراق و ریزگردهای حاصل از خشکاندن دریاچهٔ ارومیه است. باد، ذرات نمک و املاح دیگر را در نواحی اطراف دریاچهٔ ارومیه –به ویژه تبریز– پراکنده‌ساخته و سلامتی ساکنان این شهر را به خطر می اندازد.
نجات جان انسان ها و همچنین محیط زیست آزربایجان نیازمند بررسی های عمیق کارشناسان متخصص می باشد. این امر به نوبه خود نیاز به بودجه کلان است که دولت فارس محور ایران به آن توجهی نمی کند.

نویسنده: رعنا ف . آغدا