تام ۳۷ ایل اؤنجه ایران اسلام دئوریمیندن همن سونرا، دؤرد عالیم شخصیتین قراری و اؤزوئریسی ایله چاغین حساس، اولومسوز و اولدوقجا قاریشیق سیاسی قوشوللارینا باخمایاراق، ایللر سونرا یاراناجاق درین و اوجسوز بوجاقسیز بیر مکتبین تمللری آتیلدی. باشدا رحمتلیک پروفسور جواد هئیت و پروفسور حمید نطقی اولماق اوزره بو اؤزوئریلی انسانلارین واسطه سی ایله تهران شهرینده ۱۳۵۸- نجی ایلینده تورک دیلی، ادبیاتی و کولتورونو قونو ائدن بیر درگی، اولدوقجا آنلاملی سئچیلن آدی ایله یعنی “وارلیق” آدی ایله یایینلانماق اوزره ایذین آلیندی.

پروفسور جواد هیئت درگی نین امتیازینی آلمیش اولدو و دونیاسینی دگیشنه دک ده ۳۵ ایل بویونجا امتیاز صاحبی اولاراق وارگوجو ایله وارلیق درگیسینین دوامی اوچون چالیشدی. وارلیق درگی سینین هانکی سورجلردن کئچدیگینی و یایین حایاتینین ۳۵ ایللیک بیرینجی دئورینی اینجهلنمک و آراشدیرماق بو قیسسا یازیدا آماجلانمیر آنجاق ان آزیندان ایران اسلام دئوریمیندن سونرا گلن قوشاق اوچون “وارلیق”ین نه آنلاما گلدیگینی و تورک دیلی و ادبیاتینین قورونوب، کولتورونون و تاریخینین اؤنملی ایپ اوجلارینی بیلیمسل یونلری ایله گنج قوشاغا آختاریلماسی و تانیتیلماسی قونوسوندا (البته بیرینجی پهلوی دؤنمی نین اولدوقجا قارانلیق و کولتورل دوشوشونو و عینی زاماندا آماجلی بیر شکیلده سیستماتیک بیر آسیمیلاسیون و فارسلاشدیرما سیاستینی ده گؤز اؤنونده آلاراق) اؤنمی و گرکسینیمینی یئنی دن وورغولاماق گرکه بیلر.
اوچ آیدا بیر یایینلانان وارلیق درگیسی زنگین یازار کادروسویلا ۳۵ ایل آرالیقسیز ائنیشلی-چیخیشلی یایین حاتیندا تورک دوشونجهسینین یئنیدن دیریلمسی و دیرچلمهسینده اوینادیغی اساس رولو و ان آزیندان گئچن یوز ایلده پهلوی رژیمینین فارسلاشدیرما سیاستی سونوجو تورکلوک و اونون تمل وارلیغی اولان دیلی و ادبیاتی و آردیجا عنعنهلرینی هدف آلیب و زامان-زامان شدته باش ووروب، دوشونورلریمیزی بللی آرالیقلارلا اعدام، اوزون مدت حبس، شکنجه و سورگونلره معروض قویاراق تورکون وارلیغینا سالدیریسی نتیجه سینده یوخ اولماغا اوز توتان بو قوتسال وارلیغین یئنی دن توپارلانماسیندا ائتگی سی دارتیشیلمازدیر.
پروفئسور جواد هئیت ین اوزاق گؤرنلیگی، چاغین بوتون قوشوللارینی دوغرو بیر شکیلده آنالیز ائتمهسی و یاینجیلیقدا گؤستردیگی اوستون بئجریسی سونوجو وارلیق درگیسی نین آرالیقسیز یایینا دوام ائتمه سی، قوشقوسوز گونئی آذربایجان تورک وارلیغینین قورونماسیندا و میللی تورک دوشونجه سینین یئنی دن داها دا گوجلو بیر شکیلده بیلیمسل و باریشجیل یونلریایله یئنیدن یارانماسیندا ان تمل ائتگن اولاراق نیتلندیریلمه لیدیر. بلکه ده وارلیق درگیسی نین قوروجولاری ان باشدا بو دنلی اؤنملی بیر مکتبین یانی وارلیق کیمی بیر مکتبین تملینی آتدیقلارینین بیلینجینده و یا نیتینده دئییلدیلر آنجاق امینم ایلک ایللرده وارلیق کیمی بیر درگی نین و ایچردیگی بیلیمسل یازیلارین تورک میللتی طرفیندن قارشیلاندیغینی گؤردوکدن سونرا باش قویدوقلاری یولون نه درجه اؤنمه مالیک اولدوغونون فرقینه وارمیشلاردیر. بو مسئله نین ان بلیرگین اؤرنگی پروفئسور جواد هئیت دیر. هر هانسی دوزئیده اولور اولسون الی قلم توتان و دیلیمیزده و اونون ادبیاتیندا یازار و اوخورلار رحمتلیک جواد هئیتین وارلیق درگیسینه گؤستردیگی حساسیتینی و چیرپینماسینی ان آز بیر کره اولسون بئله یاخیندان گؤرموش و حیس ائتمیشلردیر. پروفئسور جواد هئیت، ایکی یؤنلو یاشام و کاریئری و هر ایکی یؤنده ده اینانیلماز درین بیلیمسللیگه مالیک اولماسی هر بیر تورک انسانینین اؤوونج قایناغیدیر. او ایران و دونیانین اؤنده گلن اورک جراحی اولماسینین یانی سیرا یئتنکلی و ائنتللئکتوال بیر تورکولوگ ایدی. هم جراحلار بیرلیگینین اویهسی و ایراندا بو ساحهده تمل آتان بیر حکیم و هم تورکولوژی و تورک ادبیاتیندا درین بیلگی و بیریکیمی ایله اؤنملی و قایناق ساییلا بیله جهک قدر اؤنملری تالیفلری اولان یوکسک قابلیتلی بیر بیلیم انسانی ایدی.
البته پروفئسور هئیتین بیلیمسل و بیرانسان اخلاقی یؤنلرینی اورتایا قویوب آراشدیرماق بو یازینین نه آماجی دیر نه ده بو کیچیجیک یازییا سیغا بیلر، آنجاق وارلیق درگیسی نین وار اولماسی و وار اولوش ندنینین پروفئسور هئیت اوچون نه قدر اؤنملی ایسه، بیر چوخ پانفارسیست و شؤونیست چئوره لره ده بو درگینین اورتادان قالدیریلماسی و بیر تورلو باغلانماسی دا ائله اوقدر اهمیتلی ایدی و ایندی ده اهمیتینی قوروماقدادیر. ۳۵ ایل هر گون باغلانما و بیر داها یایینلانماما تهلوکه سی ایله قارشی قارشیا قالان آما گونلر، آیلار و ایللر گئچدیکجه تورک میللهتینین گؤزونده آدی کیمی حاقلی اولاراق قوتسال “وارلیق”ا چئوریلن و سیمگهلشن، آرتیق سادهجه سیرادان بیر درگی دئییل “وارلیق مکتبی” آدلانان وارلیق درگیسی حاکمیت گؤزونده ده بیر تیکان کیمی ایدی. ایران اسلام حاکمیتی و چئشیدلی قاتمانلاریندا یئرلشن پانفارس و سویچو دوشونجهنین بوغازیندا بال بللهسی کیمی نه اودولابیلن نه آتیلابیلن وارلیق درگیسینین بیر داها آچیلماماق اوزره باغلانماسی، قوشقوسوز بو چئورهلرین گئجه گوندوز دوشوندوکلری و آرزیلادیقلاری بیر سورونا چئوریلمیشدیر.
۳۵ ایللیک یایین یاشامینین بیرینجی دؤنمینی آرخادا بیراخان وارلیق درگیسینین اؤنونه چیخاریلان انگللری و۳۵ ایل وارلیق درگیسینین یایین حایاتینا دوام ائتمه سی اوچون مجادله وئرن، ساواشان و دیرنن جواد هئیت قوشقوسوز اؤزوندن سونرا وارلیق درگیسینین کیمه امانت ائدهجگینی و یایین حایاتینا نئجه و هانسی قوشوللاردا سوردورمهسینی، سون درجه اوزاق گؤرنلیک ایله دوشونموش و بو قونودا آچیق بیر شکیلده یازیلی، سؤزلو، گؤرسل و ائشیتسل تاپشیریقلاری و وصیتینین اولدوغو بیلینمهکدهدیر.
شبههسز پروفسور هئیتین اؤزوندن سونرا وارلیق درگیسینین عینی چیزگیده یایین حایاتینی دوشونمهسی و درگینین نااهل الینه دوشمهمهسی میللتیمیز اوچون نه کی نرمال بلکه اولدوقجا گرکلی ایدی. رحمتلیک جواد هئیتده البته اوست سطیرلرده سؤیلندیگی اوزره بو قونودا دونیاسینی دگیشمهدن اؤنجه هر کس طرفیندن معنوی وارثی اولاراق بیلینن دوقتور محمد رضا هئیتی اؤزوندن سونرا رسمی بیر شکیلده وارلیق درگیسینین امتیاز صاحبی و مسئول مودورو اولاراق بلیرتمیش و رسمی وصیت نامه دوزنلنمیشدیر.
پروفئسور جواد هئیتین ۲ ایل بوندان اؤنجه حایاتینی دگیشمهسیندن سونرا بیر چوخ رسمی و رسمی اولمایان آچیقلامالارا و سؤز قونوسو وصیت نامه لره باخمایاراق اورتایا آتیلان شبهه لر، قارانلیق و نااهل اللرین و خسته دوشونجه لرین اورتالیقدا آت قوشدوردوغونا آچیق بیر قانیتدیر. بیر ایل یایینینین زورونلو اولاراق دورماسی و آردیندان ایکینجی دؤنم حایاتینی باشلایان وارلیق درگیسی، یئنی امتیاز صاحبی و مسئول مودورو اولان دوقتور محمد رضا هئیتین چابالاریلا عینی چیزگیده اولدوغونو و چیگینلرینده اولان امانت یوکونون اؤنمینین نه دنلی بیلینجینده اولدوغونو گؤسترمیش. ایکینجی دؤنم یایین حایاتینین قیسسا اولدوغونا باخمایاراق سون دؤنملرده الده ائتدیگی باشاریلار گرچک آنلامدا تورک دیلی و ادبیاتینین باشاریسی و یاشادیغی ایلکلردیر.
وارلیق درگیسینین ائکی اولاراق یایینلانان اوشاقلار اوچون “تومورجوق” درگیسی، هم ایچریک و هم تاساریم اولاراق اولدوقجا بؤیوک بیر آتدیم و باشاریدیر. آنجاق سون دؤنم وارلیق درگیسینین و دوقتور محمد رضا هئیتین گیریشیمی ایله اولوسلار آراسی کاشغرلی محمود حیکایه یاریشماسیندا گونی آذربایجانین حیکایه یازارلارینین اشتراک ائتمهسی و سایین غفور امامی زادهنین “قیرمیزم” حیکایهسی ایله الده ائتدیگی بیرینجیلیک یئری قوشقوسوز میللتیمیز اوچون و تورک دیلی و ادبیاتی اوچون ایللربویو خاطیرلاناجاق بیر قوتسال اولایدیر. ۱۰۰ ایله یاخین دیلینده تحصیل حاققیندان محروم اولان، بیر مکتبی اولمایان بیر میللت بوتون اولومسوزلوقلارا باخمایاراق بو دنلی سایقین بیر یاریشمادا اوستهلیک اولوسلارآراسی حئکایه یاریشماسیندا بیرینجیلیک الده ائده بیلیرسه وارلیق مکتبینین دوغرودان میللتیمیز طرفیندن منیمسنمهسی آنلامینا گلیر.
آنجاق بوباشاریلارین و وارلیق درگیسینین عینی چیزگیده دوام ائتمهسینی ایستمهینلرده وار. بو باشاریلاری گیزلتمک، وارلیق مکتبینی یولوندان جایدیراراق پاسیفلشدیرمک ایستهین قارانلیق اللرده وار. آذربایجان میللی تورک حرکتی بو جایدیریجی و دوست پوستوندا دوشمانجا یاخینلاشان حرکتلری گؤرور، گؤرمزدن گلهبیلمز و گلمهیجکدیر. وارلیق مکتبی ائله بئله راحات یارانماییبدیر کی هر اؤزونو بیلمز اونا یان باخماغا جسارتلنسین. میللی و معنوی دگریمیز اولان وارلیق درگیسی و آرخاسیندا دایانان قوتسال میللی گوج و قوروجولارینین عزیز روحو هر زامان اونو قورویاجاق و گلجک نسیللره امانت ائدجکدیر.
سون گونلرده تبریز شهرینده “آنا وارلیق” آدی ایله ارشاد ادارهسیندن مجوز آلاراق ایلک ساییسی یایینلانان درگینی، آذربایجان تورک میللی حرکتینین قارشی قارشیا اولدوغو یئنی تهلکهلری کیمی نیتلندیرمک اولار.
سون زامانلاردا بیر پارا بللی قارانلیق اوداقلاردان و آذربایجان تورک حرکتینی دوغرودان سالدیریلاریلا یئنیلگیه اوغرادا بیلمهین اللر بو حرکتین تمل داشلاری و شخصیت لری و یا حساس نقطهلرینه سالدیرماق و یا گولونج آما بیر او قدرده تهلوکهلی آلتئرناتیو یاراتماقلا هدف آلاراق سارسمایا، جایدیرماغا و بؤلمهگه چالیشیرلار. بو سالدیریلار هر زامان اولدوغو کیمی یئنی پالتار و یئنی اوزلرله میدانا چیخماقدادیر. آنجاق ایشین اوزوجو یانی ایللردیر تانینان و گونیلن انسانلاریمیزین و یازارلاریمیزین آچیق و صاف اورهکلیلیکلری سونوجو بو پاراللجی آخینتیا قاپیلمالاری و البته بیلمهدن دشمانین دگیرمانینا سو داشیمالاریدیر. “آنا وارلیق” آدی ایله چیخان بو درگی حاقدا قیسسا اولاراق نئچه تیتر یازماق و البته قضاوتی اهلینه بیراخماق ان دوعروسو اولاجاقدیر نیه کی زامان هر بیر آچیلماز دویونون چؤزومودور، تاریخ صحنهسی ایسه ان بؤیوک محکمه.
– ایلک باشدا بیزیم آجیمیزدان یئنی درگینین مجوز آلما پروسسی حاقدا اولدوقجا قوشقو اویاندیراجاق مسئلهلرین اورتایا چیخماسی و آچیقلانماسی لازیمدیر. بیلیندیگی کیمی وارلیق درگیسینین قوروجوسو اولان مرحوم پروفسور هئیتین اؤلوموندن اؤنجه دوغدوغو شهرده یانی تبریز شهرینده دفن اولماسینی اوزره آچیق و رسمی وصیت ائتمیش آنجاق ایران اسلام حکومتی مرحومون بو سون و حاقلی ایستهیین رد ائتمشلر و دفنه ایذین وئرمهمیشلر. تبریز شهرینین ان آزیندان نشر و یایینجیلیق باخیمیندان نئجه چتین و سیخینتیلی بیر شهر اولدوغونو آز چوخ بو شهرده نشر ایشی ایله مشغول اولانلار بیلیرلر و آچیقلاماغا گرک یوخدور. مرحوم پروفئسورون اؤلوموندن ایکی ایل سونرا دوزئیسیز، علاقهسیز و دونانیمسیز بیریسی و یا بیریلری طرفیندن بئله بیر مجوز نئجه آلینیر؟ دئیه سئوالین یارانماسی اولدوقجا دوغالدیر. اگر بو یئنی بیر درگیدیر ایسه ندن “وارلیق” درگیسینین آدینی و لوقوسونو اخلاقسیز بیر شکیلده قوللاناراق سانکی “وارلیق” درگیسینین دوامی ایمیش کیمی داورانیلیر. بونو نظره آلاراق کی هامیمیز یاخیندان اوزاقدان وارلیق مکتبینین اؤیرنجی لرییک و بو اؤیرنجیلر او قوتسال مکتبدن اسینلنهرک یئنی درگیلر و یازیلار و کیتابلار تالیف ائدیب و یولا دوام ائدیرلر، البته یئنی بیر درگینین دیلیمیزی و ادبیاتیمیزی قونو ائتمهسی و یارانماسی موتلولوق وئرن بیر قوتلو حادثه اولمالیایکن بو درگینی چیخیرانلار دا بیر یئنی بیر درگی چیخارسالاردی باشقا بیر آدایله ارزونه اؤزل لوقو و سیمگهایله البته بیز سئوینر و تبریک ائدردیک چونکو وارلیق روحو بونو بیزه اؤیرتمیش. والیق روحو و دگر بیچیمی بیزه یالانجیلق و اوغرولوق اؤیرتمهمیش.
– بو یئنی چیخان درگینین اوز قاپاغی و وارلیق لوقوسو و سیمگهسینین قوللانیلما بیچیمی حاقدا ایکی آیری مسئله اؤنه چیخماقدادیر. “وارلیق” درگیسینین امتیز صاحبی و مسئول مودورو اولان دکتر محمد رضا هئیتین سون آچیقلاماسینا استنادا بو قونودا کیمسه یه بیر ایذین و یا وکالت وئریلمه دیگی اوچون “وارلیق” آدینی قانونا کیمسه قوللاناماز و یئنی بیر آد لازیم اولدوغونا گؤره “آنا وارلیق” آدی سئچیلمیشدیر آنجاق اؤز قاپاغیندا “آنا سؤزجویو اولدوقجا کیچیک و دقت چکمهین بیر شکیلده یازیلاراق سانکی “وارلیق” درگیسی نین یئنی سایی چیخمیش کیمی رئکلام وئریلمهسی اولدوقجا اخلاقسیز، یایین اخلاقی و قوراللارینا ترس بیر حرکت اولموشدور. بئله بیر بیچیمده لوقو و سیمگه چیزیمینین تصادف اولماسی ممکن دئییل.
– ایلک سایینین ایچریگی ده اولدوقجا دقت چکیجیدیر، ایلک سایی هر حالدا اولمایان بیر مشروعیت بوشلوغونو دولدورماق اوچون پروفئسور جواد هئیته حصر اولونموش. البته کی اوست پاراگرافدادا سؤیلهندگی کیمی حقیقی آنلامدا یئنی بیر درگی نشر اولونسایدی بو چوخدا غرور وئریجی اولاردی آنجاق بیچیم اعتباریله چوخ یانلیش و البته بیر یانداندا الهوئریجی بیر حرکت کیمی دگرلندیریلملی دیر.
آنجاق سون اولاراق بو تیپ بؤلوجو و پارچالاییجی حرکتلرین و بئله ناشیجاسینا پاراللجی یاخلاشیملارین هئچ بیر زامان باشاریلی اولمادیقلارینی بلیرتمگی بوینومون بورجو بیلیب بو قورقونون ایچینده بیلمهدن یئر آلان دوستلارین خوش گؤرولرینه ده سیغیناراق، بو مکتبین بیر اؤیرنجیسی اولاراق “آنا وارلیق” آدلی یئنی درگینین قوروجوسو و یا قوروجولارینی اویاریب و بو نامبارک یولدان دؤنمهلرینی اؤنریرم.