نه‌دن هئچ شاشیرمادیم؟! – محمدرضا هیئت
باشیندان بری سؤیله‌دیگیم بیر شئی وار: آسیمیلاسیون و فارسلاشدیرما سیاستی داوام ائتدیکجه، ایراندا تورک دیلی‌نین تدریسی ایله باغلی وئریلن سؤزلر ایناندیریجی دئییل. بیر گون ده مجبوریتدن بیر آددیم آتیلیرسا، اوزونه- گؤزونه بولاشدیریلیر.
بونون سون اؤرنکلریندن بیرینجیسی، تبریزده تورک دیلی قورومو یئرینه ایشی، گؤره‌وی، سوروملوسو و هدفلری بللی اولمایان، یا دا تورکلویون علیهینه فعالیت گؤسترن “آذربایجان کولتور و ادبیات قورومو”نون آچیلماسی و سون اؤرنگی ده یئنه تبریزده “آذری تورکجه‌سی” بؤلومونون آچیلماسی و استاندارد تورک دیلی یئرینه، تبریز لهجه‌سی‌نین اساس آلینماسی‌دیر.
تورک دیلی قورومو حاقیندا داها اؤنجه‌کی یازیلاریمدا و سؤیلشیلریمده دوشونجه‌لریمی ایفاده ائتمیشدیم و دئمیشدیم کی، اگر جیدّی بیر دگیشیکلیک اولاجاقسا، بو دیل قورومو و یا دیلین تدریسی ایله باشلامامالی‌دیر. نه‌دن؟ چونکو اوندان اؤنجه بعضی شئیلرین دوزلدیلمه‌سی گرکیر. نه‌دن؟ چونکو رسمی یئتکیلیلر هله ده گئچن یوز ایلده تورکلره قارشی یاپیلان حاقسیزلیقلاری اعتراف ائتمکدن چکینیرلر. چونکو هله ده درس کیتابلاریندا تورکلر یابانجی وحشی و کؤله اولاراق گؤستریلیر. چونکو هله ده قزئته‌لرده، درگیلرده، تلویزیون کاناللاریندا، سینمالاردا تورکلره حقارت اولونور و حقارت ائدنلر جزالاندیریلمیر. چونکو آسیمیلاسیون سیاستی گئتدیکجه گوجلنه‌رک داوام ائدیر. نه‌دن؟ چونکو آنا دیلینده تحصیل حاقّی ایسته‌ینلر هله ده پان تورکیست و بؤلوجو دامغالاری ایله سوسدورولماغا چالیشیلیر….
بو دوروم داوام ائدرکن، تبریز اونیورسیته‌سینده تورک دیلی‌نین دوغرو- دوزگون تدریس ائدیله‌جگینه اینانماق، بو خبره موتلو اولماق و بونو بیر باشاری کیمی آلغیلاماق منجه صافلیقدیر، ساده‌لیکدیر.
یوخاریدا سایدیغیم نه‌دنلره بیر نئچه‌سینی ده اکله‌مک ایسته‌ییرم:
– تبریز اونیورسیته‌سینده تورک دیلی بؤلومونون آچیلاجاغی خبری، باش‌وورو تاریخی‌نین سون اوچ-دؤرد گونونده آچیقلاندی. آماج، آز ساییدا اؤیرنجی‌نین بو بؤلومو سئچمه‌سی و بو وسیله ایله ده بؤلومون خالق طرفیندن یاخشی قارشیلانمادیغی‌نین، دولاییسی ایله “خالقین اساس طلبی‌نین دیل اولمادیغی”نین اثبات ائدیلمگه چالیشیلماسی ایدی.
– آچیلاجاق اولان بؤلومون باشقانی سایین احمد فرشبافیان، فارس دیلی و ادبیاتی دوکتورودور، ایندییه قدر تورک دیلی و ادبیاتی الیه ایلگیلی دوغرو- دوزگون نه بیر مقاله‌سی نه ده کیتابی وار. تام ترسینه قوزئی آذربایجانلیلارا فارسجا اؤیرتمه قونوسوندا اولدوقجا تجربه‌لی‌دیر.
– جمهورباشقانی حسن روحانی‌نین اتنیکلر و آزینلیقلار اوزره یاردیمجیسی، گؤردویو ایشی ساووناجاق (مدافعه ائده‌جک) قدر بیلگییه صاحیب دئییل. بؤلومده هانسی درسلرین تدریس اولاجاغیندان خبرسیزدیر، تاریخی تورک قایناقلاری‌نین موغوللارا عاید اولدوغو یالانینا هامیدان اؤنجه او اینانیر و درسلرده ایران قایناقلاری‌نین اساس آلینماسی گرکدیگینی وورغولاییر. حالبوکی، زامانیندا بو قایناقلارین باسیلماسی اوچون دؤلت طرفیندن هئچ بیر دستک وئریلمزکن، منفرد اولاراق بو کیتابلاری حاضیرلایانلار دا هر بیر کیتاب اوچون آیلارجا، حتی ایللرجه ارشاد اداره‌سینه گئدیب ایذین آلماق اوچون کیتابین فایدالی اولدوغونو فرقلی یؤنتملرله قانیتلاماغا چالیشماق زوروندا قالیردی.
– نه‌دنسه مسئله تورک دیلی اولونجا، ایکی قروپ انسان اورتایا چیخیر: بیری قورخودان، بیری قورخان. داها دوغروسو قورخانلار، قورخمایانلاری دا قورخوتماق ایسته‌ییر. فارس دیلی قورومو یئتکیلیلری، تورکجه‌نین تدریسیندن قورخور؛ باشقا بیر قروپ اورادا وئریله‌جک درسلرین محتواسیندان قورخور، سایین علی یونسی بونلارین قورخوسوندان قورخور و تبریزده‌کی بؤلوم باشقانی بونلارین هامیسیندان قورخور و عجله ایله آچیقلاما یاپاراق دئییر کی، قورخمایین! ائله بیر دیل اؤیره‌ده‌جگیک کی، اؤیرنمک ایسته‌ینلر اؤزلری پئشمان اولاجاق: “درسلر تبریز لهجه‌سینده وئریله‌جک!”
– البته بعضیلرینه گؤره، بو اؤزو بؤیوک بیر گلیشمه‌دیر. آنجاق منه گؤره، یوز ایل دیل یاساغیندان سونرا بیر بؤلومون آچیلماسی و اورادا تبریز آغیزی‌نین استاندارد تورک دیلی یئرینه قویولماغا چالیشیلماسی، بؤیوک بیر حقارتدیر. بو دیل یا یاساق قالاجاق، یا دا لایق اولدوغو شکیلده تدریس اولوناجاق. تورک دیلی، کیمسه‌نین اویونجاغی اولمامالی‌دیر.
