محمدحسن جعفرقولو اوغلو حاجینئسکی ۱۸۷۵-جی ایل مارتین ۳-ده باکی شهرینده وارلی بیر عائله‌ده آنادان اولوب. ۱۸۹۷-۱۹۰۲-جی ایللرده پتربورق شهرینده‌کی تئخنولوگییا اینستیتوتوندا تحصیل آلدیقدان سونرا مهندیس کیمی آزربایجان صنایع‌چیلریندن شمسی اسدالله یئفین موسکوداکی نئفت آییرما زاوودوندا ایشله‌ییب. 

آز سونرا باکی’یا قایی‌دان محمدحسن ۱۹۰۲-۱۹۱۷-جی ایللرده باکی شهر ایداره‌سینین تیکینتی شعبه‌سینه رهبرلیک ائدیب. باکی’نین باش پلانینین حاضرلانماسیندا، باغ و باغچالارین، بولوارین، یوللارین و میدانلارین گئنیشلندیریلمه‌سینده بؤیوک خیدمتی اولان محمدحسن حاجینئسکی شیروانشاهلار تاریخی عابده‌سینین قورونماسی و برپاسی، بولوارین گئنیشلندیریلمه‌سی اوچون ساحله تورپاق تؤکولمه‌سی و س. حاقیندا باکی دوماسی قارشی‌سیندا مسئله قالدیریب. ۱۹۱۷-جی ایلده ایسه اونو باکی دوماسینین عضو سئچیبلر.  

۱۹۰۴-جو ایلین اوکتیابریندا آزربایجان دیلینده غئیری-لئقال «همت» قزئتینین بوراخیلماسیندان، «همت» تشکیلاتینین یارانماسیندان سون ایللر یازان مؤلفلر محمدا‌مین رسول‌زاده، سولطان مجید افندی یئو، میرحسن مؤوسوم اوف ایله یاناشی، م. حاجینئسکی’نین ده ایشتیراک ائتدیینی، سوسیال دئموکراتلارین تورک دیللی بعضی قزئتلرین نشرینه ایجازه‌نین اونون آدینا آلیندیغینی یازیرلار.  

اجتماعی-سیاسی فعالیتی ایله دقتی جلب ائد‌ن محمدحسن حاجینئسکی ۱۹۱۱-جی ایلده باکی‌’دا یارادیلان موساوات پارتییاسینین عضولریندن بیری اولوب.  

۱۹۱۷-جی ایل مارتین ۵-ده باکی’‌دا اجتماعی تشکیلاتلار شوراسی و اونون ایجراییه کومیته‌سی یارادیلان‌دا م. حاجینئسکی کومیته‌نین هئیتینه سئچیلیب. مارتین ۲۹-دا باکی’‌دا موسلمان میللی شوراسینین موقتی ایجراییه کومیته‌سی تشکیل ائدیلدیکده ایسه اونو کومیته‌یه صدر، م. رسولزاده نی ایسه معاوین سئچیبلر. کومیته ۱۹۱۷-جی ایل آپرئلین ۱۵-۲۰-ده باکی’‌دا قافقاز موسلمانلاری نین قورولتایینی کئچیریب. م. حاجینئسکی قورولتایی تبریک نیطقی ایله آچاراق دئییب کی، روسییا’دا چار موطلقیتینین دئوریلمه‌سی قافقاز موسلمانلاری اوچون ایمکانلار آچمیش‌دیر، بو موسلمانلارین میللی-سیاسی مسئله‌سی‌دیر.  

حاجینئسکی مایین ۱۱-۱۷-ده موسکوادا کئچیریلمیش عوموم روسییا موسلمانلاری قورولتاییندا دا فعال ایشتیراک ائدیب. 

نصیب بی یوسیف بیلینین و محمدا‌مین رسولزاده نین رهبرلیک ائتدیکلری میللی پارتییالارین ۱۹۱۷-جی ایل اوکتیابرین ۲۶-۳۱-ده باکی’‌دا کئچیریلن بیرلشدیریجی قورولتاییندا پارتییانین تورک عد‌می مرکزی پارتییاسی آدلاندیریلماسی قرارا آلینیب. بو قورولتایدا م. حاجینئسکی پارتییانین مرکزی کومیته‌سینه عضو سئچیلیب. 

۱۹۱۸-جی ایل فئورالین ۲۳-ده تیفلیس شهرینده گورجو، ائرمنی و آزربایجان نماینده‌لریندن عبارت زاقافقازییا سئیمی ایشه باشلاییب. اونون ایشینده آزربایجان’‌دان موساوات پارتییاسیندان و بی طرف دئموکراتیک قروپلاردان ۳۰ نفر، او جمله‌دن محمد حاجینئسکی ده ایشتیراک ائدیب. سئیمده تورکییه ایله جنوبی قافقاز آراسیندا سوله دانیشیقلاری آپارماق اوچون گورجو، ائرمنی و آزربایجان’‌لیلاری تمثیل ائد‌ن نماینده هئیتی سئچیلیب. نماینده هئیتینین ترکیبینده سئیمده‌کی آزربایجان فراکسییاسیندان م. حاجینئسکی ده اولوب. دانیشیقلار ۱۹۱۸-جی ایل مارتین ۱۴-ده ترابزون’‌دا باشلانسادا، آپرئلین ۱۴-ده اؤز ایشینی دایاندیریب. م. حاجینئسکی دانیشیقلارین دایاندیریلماسی حاقیندا سئیمین قبول ائتدیی قراری سولهو پوزماق کیمی قیمتلندیره‌رک، «بئین الخالق موناسیبتلر تاریخینده تایی-برابری اولمایان بیر تخریبات» آدلاندیریب.  

۱۹۱۸-جی ایل آپرئلین ۲۲-ده سئیم زاقافقازییا دئموکراتیک فئدئراتیو جومهوریتی یارادیلدیغینی اعلان ائدیب. آپرئلین ۲۶-دا ایسه زاقافقازییا’نین یئنی حکومتی تشکیل اولونوب. م. حاجینئسکی بو حکومتده تیجارت و صنایع ناظری وظیفه‌سینی توتوب.  

سئیمده‌کی آزربایجان نماینده‌لرینین گرگین سیلری نتیجه‌سینده باطوم’دا سوله دانیشیقلارینا باشلاماق حاقیندا راضیلیق الده ائدیلیب. دانیشیقلارا گؤندریلن نماینده هئیتی آراسیندا م. حاجینئسکی ده اولوب. مایین ۱۱-ده آچیلان کونفرانسدا م. رسول‌زاده و م. حاجینئسکی آزربایجانین مؤوقئیینی فعال مدافعه ائدیبلر.  

زاقافقازییا دئموکراتیک فئدئراتیو جومهوریتینین اوچ دؤولته پارچالانماسی سوله دانیشیقلارینی یاریمچیق قویوب. لاکین م. رسول‌زاده و م. حاجینئسکی عثمانلی حکومتینین نماینده‌لری و اوردو کوماندیرلری ایله دانیشیقلاری داوام ائتدیریبلر. ۱۹۱۸-جی ایل مایین ۲۷-ده یارادیلان آزربایجان میللی شوراسینا عضو سئچیلن م. حاجینئسکی آزربایجانین ایستیقلال بیاننامه‌سینی ایمضالایان ۲۶ نفردن بیری اولوب.  

۱۹۱۸-جی ایل مایین ۲۸-ده یارادیلان آزربایجان خالق جومهوریتی’نین حکومتینده باطوم’‌دا اولان م. حاجینئسکی’یه خاریجی ایشلر ناظری تعیین ائدیلیب. ۱۹۱۸-جی ایل ایونون ۴-ده باطوم شهرینده «عثمان’لی ایمپئراطورلوغو حکومتی ایله آزربایجان جومهوریتی آراسیندا دوستلوق موقاویله‌سی» باغلانیب. آزربایجان’ین خاریجی اؤلکه ایله باغلادیغی بو ایلک موقاویله‌نی عثمانلی حکومتی طرفیندن عدلیه ناظری، سئناتین صدری خلیل بی و قافقاز جبهه‌سینین باش کوماندانی وئهبی پاشا، آزربایجان طرفین‌ن ایسه میللی شورانین صدری م. رسول‌زاده، خاریجی ایشلر ناظری م. حاجینئسکی ایمضالاییب. 

م. حاجینئسکی ۱۹۱۸-جی ایل مای-دئکابر آیلاریندا آزربایجان خالق جومهوریتی خاریجی ایشلر ناظری اولدوغو دؤورده قونشو اؤلکه‌لرله سرحد، دمیریولو، باکی-باطوم نئفت کمریندن بیرلیکده ایستیفاده ائتمک و ب. مسئله‌لر حاقیندا ثمره‌لی دانیشیقلار آپاریب.  

۱۹۱۸-جی ایل دئکابرین ۷-ده فعالیته باشلایان آزربایجان پارلامئنتینین عضوو اولان م. حاجینئسکینی دئکابرین ۲۸-ده کئچیریلمیش ایجلاسدا پاریس سوله دانیشیقلارینا گؤندریله‌جک نماینده هئیتینه صدر موعاوینی سئچیبلر. نماینده هئیتینین ثمره‌لی فعالیتی، آمئریکا، بؤیوک بریتانییا، آلمانییا، ایتالییا، تورکییه، ایران و ب. اؤلکه‌لرین باشچیلاری، دؤولت نماینده‌لری، دیپلوماتلاری ایله آپاردیقلاری ثمره‌لی دانیشیقلار نتیجه‌سینده ۱۹۲۰-جی ایل یانوارین ۱۱-ده عالی شورا طرفیندن آزربایجان’ین دؤولت موستقیللیینین دِفاکتو تانینماسی حاقیندا قرار قبول ائدیلیب. 

ایکینجی حکومت کابینه‌سینده خاریجی ایشلر ناظری وظیفه‌سینه تصدیق ائدیلن م. حاجینئسکی ۱۹۱۸ ایل اوکتیابرین ۶-دک هم ده، موقتی اولاراق، نظارت ناظیرلیینه رهبرلیک ائدیب، مالییه ناظری اولوب و ۱۹۱۸ ایل نویابرین ۲۸-ده آزربایجان خالق جومهوریتی ایله شیمالی قافقاز داغلی خالقلاری اتفاقی رئسپوبلیکاسی آراسیندا موقاویله ایمضالاییب. موقاویله‌یه گؤره، داغلیلار رئسپوبلیکاسینا ۱۰ میلیون روبل فایزسیز بورج وئریب.

۱۹۱۹-جو ایل دئکابرین ۲-۱۱-ده باکی’‌دا کئچیریلن تورک دئموکراتیک فئدئرالیست موساوات پارتییاسینین ۲-جی قورولتاییندا پارتییانین سیاسی کومیسسییاسی و یئنی مرکزی کومیته‌سی سئچیلن، دئکابرین ۱۴-۲۱-ده باکی’‌دا کئچیریلن آزربایجان-ائرمنی کونفرانسیندا پراکتیک تکلیفلری ایله یاددا قالان م. حاجینئسکی ۱۹۱۹-جو ایل دئکابرین سونلاریندا نصیب بی یوسیف بی اوفون تشکیل ائتدیگی ۵. کابینه‌ده داخیلی ایشلر ناظری، ۱۹۲۰-جی ایلین فئورالین ۱۸-دن ایسه تیجارت، صنایع و ارزاق ناظری وظیفه‌سینی توتور.  

لاکین حکومت دییشیکلیگی آزربایجان’‌دا وضعیتی ایستابیللشدیربیلمیر. ۱۹۲۰-جی ایل مارتین ۳۰-دا حکومت یئنی‌دن ایستعفا وئرمه‌لی اولور. آزربایجان پارلامئنتی یئنی حکومتین تشکیلینی م. حاجینئسکی’یه تاپشیریب. م. حاجینئسکی بیر مدت دانیشیقلار آپاردی، حتی کومونیستلرله ده گؤروشور و اونلارا اؤز حکومتینده ناظر وظیفه‌لری تکلیف ائتسه ده، مثبت جاواب آلا بیلمیر.  

م. حاجینئسکی ۱۹۲۰-جی ایل آپرئلین ۲۲-ده آزربایجان پارلامئنتینین صدرینی اوز ائد‌ن م. جفراوفا یئنی حکومت تشکیل ائتمکدن ال چکدیینی بیلدیردی. بئش گون سونرا ایسه روسییا آزربایجانی یئنی‌دن ایشغال ائدیب. 

آزربایجان خالق جومهوریتی دئوریلدیکدن سونرا م. حاجینئسکی آزربایجان س.س.ر عالی خالق تصروفاتی شوراسیندا، زاقافقازییا دؤولت پلان کومیته سینده موختلیف وظیفه‌لرده ایشله ییر.  

۱۹۳۰ ایل دئکابرین ۳-ده تیفلیس’‌ده زاقافقازییا دؤولت سیاسی ایداره‌سی طرفیندن حبس ائدیلَرک، آغیر ایشگه‌نجه‌لر وئریلن حاجینئسکی “آزربایجان میللی مرکزینین” ایشی اوزره اتهام اولونور. ۱۹۳۱-جی ایل فئورالین ۹-دا ایسه ۲۶ سایلی حبسخانا کامئراسیندا اونون جسدینی گؤرورلر. کئچمکئشلی عؤمور یولو بئله‌جه سونا چاتیر. اونون اینتیحار ائتمه‌سی کیمی، آلتینجی حکومتین ده کابینئتینی قورا بیلمه‌مه‌سی اوزون ایللر موباحیثه و شوبهه ایله قارشیلانمیشدیر. زامان ایسه اوزون ایللر حاقیندا دانیشماق بئله یاساق اولان م. حاجینئسکیلرین خئییرینه ایشلمیشدیر. سون ایللرده اونون اجتماعی-سیاسی فعالیتی اؤیرنیلیر و تبلیغ ائدیلیر.

عرب الیفباسینا کؤچوروب، حاضیرلایان: آرازنیوز آراشدیرما مرکزی