مقام‌های جمهوری آزربایجان تائید کردند که احتمال دارد ارمنستان ۵ شهر از ۷ شهر اشغالی این کشور را بازپس دهد. سخنگوی وزارت خارجه آزربایجان در مصاحبه با دویچه وله گفت، امید به حل مناقشه قره‌باغ بیشتر شده است.

حکمت حاجیف سخنگوی وزارت خارجه آزربایجان در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله دیدار اخیر اعضای گروه مینسک (روسیه، آمریکا و فرانسه) و روسای جمهوری آزربایجان و ارمنستان (۱۶ مه/۲۷ اردیبهشت) در وین را مثبت ارزیابی کرد و گفت که این دیدار امیدها را برای حل مرحله‌ای مناقشه قره‌باغ کوهستانی بیشتر کرده است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آزربایجان در این دیدار تصریح شد که از ماه ژوئن، مذاکرات همه جانبه برای حل مناقشه آغاز می‌شود و آزربایجان نیز برای گفت‌وگوهای اصولی همواره آماده است. وی در ادامه تاکید کرد که گروه مینسک به اتفاق موافق است که وضعیت موجود (Status quo) باید تغییر یابد و اصلیترین قدم برای تغییر این وضعیت، آزاد شدن مرحله‌ای اراضی اشغالی از نیروهای نظامی ارمنستان و حل کامل این مناقشه بصورت مرحله به مرحله است.

وی در پاسخ به سوالی پیرامون استقرار نیروهای حافظ صلح در مناطق آزاد شده گفت: «فعلا موضوع مذاکرات پیرامون آزاد شدن مرحله‌ای مناطق اشغالی و بازگشت آواره‌های جنگی به دیار خود است». این موضوع در مراحل بعدی می تواند مذاکره شود. نزدیک به یک میلیون آواره آزربایجانی از قره‌باغ و ۷ منطقه اطراف آن مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.

حکمت حاجیف درباره چشم‌انداز مذاکرات گفت: «اطمینان دارد که اراضی اشغالی آزاد خواهد شد.»

تردید درباره نقش روسیه در حل مناقشه قره‌باغ

در همین زمینه “دالغا خاتین‌اوغلو” مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری “ترند” آزربایجان به دویچه وله می‌گوید: ارمنستان به غیر از قره‌باغ کوهستانی، ۷ منطقه اطراف آن را هم اشغال کرده، به این بهانه که می‌خواهد منطقه امن برای قره‌باغ کوهستانی ایجاد کند.

به گفته این روزنامه‌نگار آزربایجانی، مذاکرات فعلی بر سر این است که این ۷ منطقه به‌صورت مرحله‌ای آزاد شود. فعلا ۵ منطقه آغاز خواهد شد و مناطق دیگر در مراحل بعدی آزاد می‌شوند.

درباره نقش روسیه در این مذاکرات خاتین‌اوغلو می‌گوید که این کشور ظاهرا مایل است تنها نیروهای خود را تحت عنوان نیروهای حافظ صلح در این مناطق مستقر کند و به همین خاطر وعده‌هایی می‌دهد.

به گفته خاتین اوغلو روسیه پس از درگیریهای شدید ماه گذشته میان آزربایجان و ارمنستان، از آزربایجان خواسته بود که به عضویت “اتحادیه گمرکی یوروآسیا” و “اتحادیه اقتصادی یوروآسیا” درآید. به گفته او، روسیه با این پیش شرط‌ها و وعده‌ها بعید است نقشی سازنده در حل مناقشه قره‌باغ داشته باشد.

به گفته این روزنامه‌نگار ساکن باکو، در این مناقشه باید قدرت‌های جهانی نقش سازنده داشته باشند و کلید این مناقشه باید در دست خود دو کشور درگیر در مناقشه باشد.

توافق ۹۵ درصدی آزربایجان و ارمنستان

بعد از نشست روسای جمهور ارمنستان و آذربایجان در وین منابع خبری روسیه و آزربایجان از برخی تحولات جدید در مناقشه قره‌باغ گزارش دادند.

بخش آذری‌زبان خبرگزاری روسی”اینترفاکس” نوشت، سرژ سرکیسیان، رئیس جمهور ارمنستان بعد از نشست وین در گفت‌وگو با خبرنگاران در هواپیما تائید کرد که ارمنی‌ها ۸۰۰ هکتار از زمین خود را از دست داده‌اند.

به گفته سرکیسیان این اراضی به لحاظ استراتژیک اهمیتی ندارد و فقط به لحاظ روانی برای آزربایجان می‌تواند مهم باشد. مقام‌های آذربایجان می‌گویند در درگیری‌های ماه آوریل دو هزار هکتار از اراضی اشغالی خود را از نیروهای ارمنی بازپس گرفته‌اند.

سرگی مارکوف، رئیس انستیتوی مطالعات سیاسی روسیه هم تائید کرده است بر اساس “طرح غازان” پنج شهر از ۷ شهر آزربایجان تا پایان سال جاری میلادی برگردانده می‌شود. بر اساس این برنامه مناطق اشغال‌شده آزربایجان به‌صورت مرحله به مرحله به این کشور برگردانده می‌شود و بر سر وضعیت خود قره‌باغ نیز در مرحله پایانی صحبت خوهد شد.

به گفته ئیس انستیتوی مطالعات سیاسی روسیه، ۹۵ درصد طرفین آذری و ارمنی با طرح غازان موافق هستند.

دیمتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین هم ۱۷ مه اعلام کرد که بلافاصله پس از نشست وین، پوتین اجلاس شورای امنیت روسیه را فراخواند و درارتباط با مناقشه قره‌باغ تشکیل جلسه داد.

راه حل مناقشه قره‌باغ از نظر کارشناس آلمانی

به نظر اووه هالباخ، کارشناس مسائل قفقاز در بنیاد علم و سیاست برلین، پیدا کردن یک راه حل برای مناقشه قره‌باغ کار بس دشواری است. زیرا که این مناقشه بیش از ۲۳ سال است ادامه دارد و آزربایجان و ارمنستان همدیگر را به جنگ تهدید می‌کنند. هالباخ ادامه می‌دهد تابحال به طرفین فشار آوردند تا آسیب‌ها را کاهش دهند و نظارت در مناطق ترک مخاصمه بیشتر شود.

کارشناس مسائل قفقاز در بنیاد علم و سیاست برلین گرچه درباره حل قطعی مناقشه قره‌باغ تردید نشان می‌دهد ولی خاطرنشان می‌کند: «در ظرف دو دهه گذشته بر سر هرگونه راه حلی کار شده است. از جمله راه حل “مرحله‌ای” و یا “تعویض مناطق” صحبت‌های زیاد شده اما هیچ یک از این راه‌حل‌ها نتیجه‌ای نداد. طرح “اصول مادرید” یکی از این همین راه‌حلها بود که در سال ۲۰۰۷ طرفین بر سر بندهای آن مذاکره کردند. بر اساس این اصول ارتش ارمنستان از مناطق اشغالی قره‌باغ باید خارج می‌شد تا امنیت بازگشت مهاجران به این مناطق تامین گردد.»

این کارشناس تائید می‌کند که جامعه جهانی بارها از ارمنستان خواسته است که حداقل ۵ نقطه از ۷ منطقه اشغالی را تخلیه کند. ولی طرف ارمنستان زیر بار آن نرفته و اعلام کرده است تا زمانی که خطر تهدید نظامی آذربایجان برطرف نشود این مناطق را تخلیه نخواهد کرد.

به عقیده هالباخ باید شرایطی فراهم آید که ارمنستان در مهلتی تعیین شده مناطق اشغالی را تخلیه کند و کریدور لاچین برای ارتباط ارمنی‌های قره‌باغ با ارمنستان ایجاد گردد. همزمان آذربایجان هم قره‌باغ را منطقه غیرنظامی اعلام کند. اگر چنین شرایطی فراهم آید یک سری تحرکات جدید برای کسب یک راه حل قطعی و درازمدت برای مناقشه قره‌باغ امکان‌پذیر خواهد بود و گام مهی در جهت حل این مناقشه برداشته می‌شود.

بحران قره‌باغ در سال ۱۹۸۸ شروع و بعد از فروپاشی شوروی (۱۹۹۱) ادامه یافت. حدود ۲۰ درصد از اراضی جمهوری آزربایجان به اشغال‌ ارمنستان درآمده است. در سال ۱۹۹۴ به کمک گروه مینسک توافقنامه آتش‌بس بین دو کشور امضا شد.

اووه هالباخ، کارشناس مسائل قفقاز در بنیاد علم و سیاست برلین در پایان صحبت‌های خود تاکید می‌کند ۲۳ سال است که گروه مینسک در جستجوی راه حلی است تا هر دو کشور را از شرایط “نه جنگ و نه صلح” خارج کند. وی اما تاکید می‌کند اگر اراده سیاسی لازم بین طرفین باشد حصول توافقی همه‌جانبه برای پایان دادن به مناقشه قره‌باغ امکانپذیر است.