نه ائتمه مه لی ییک! ؟- دومان رادمهر
“قاراباغ‌دا ساواشان عسگرلره دستک، هم ده شهیدلریمیزی آنماق” هدفی ایله ایسوئچین پایتختی ایستوکهولمون تام مرکزین‌ده ۱۰۰ نفره یاخین ایسوئچده یاشایان تورکلردن (تورکییه‌لی، آذربایجان‌لی، ایران‌لی و سایره) توپلانیب. ۱۳۹۵فروردین-ین ۲۱-دا کئچیریله‌ن بیر ساعت‌لیق میتینقده موختلیف تورک بایراقلاری دالغالاندیریلیب، بیر نئچه نفر دانیشیب، شوعارلار سسلندیریلیب.
باشقا واخت کئچیریلن میتینقلردن فرقلی اولاراق، بو دفعه نه اینکی ایسوئچ قزئتلری، تئلئویزیون کاناللاری دا بو میتینق حاق‌دا خبر یاییب، اؤزو ده “ایستوکهولمون مرکزین‌ده عیرق‌چی‌لیک” باش‌لیغی آلتین‌دا. عادی وطنداش‌دان تا رسمیلره قدر اولایی قیناییب، بئله میتینقلرین قارشی‌سی آلینمالی‌دیر، دئییرلر. بو آرادا ائرمنیستان سفیرلیگی ده آچیقلاییب کی، مسئله ایله باغلی محکمه‌یه باش ووراجاقلار.
میتینقده چیخیشلار تورکجه اولسا دا، ایسوئچده چوخ پوپولار اولا تی -وی۴ کانالی، آلتیازی ایله بیر حیصه‌سینی یایینلادی. نئچه گون‌دور خبرلرین باش‌لیقلارین‌دا میتینقده سؤیله‌نیله‌نلردن سیتاتلار وئریلیر:”…سویداشلار، تورکلر اؤزلرینی آوروپایا گؤسترمه‌لی‌دی”، “ائرمنی کؤپکلرینه اؤلوم، اؤلوم، اؤلوم!”، “تورک اویانیر، قارداشلار!”، “بیز قان سئومیریک، اما قان تؤکریک”.
بو سؤزلری دیله گتیرن ایسوئچ‌ده‌کی تورک فئدراسیونلارینین‌دان بیرینین باشقانی‌دی. ایش بورا چاتیب کی، ایشید (داعش) خبرلری ایله برابر، ایسوئچین مئدییاسی، بو میتینقی اؤرنک گؤستریب، ایفراط‌چی قروپلارلا موجادیله باره‌ده دانیشیر. قاراباغ، ایشغال، داشناکلار یئرینه، کیمین “بوزقوردچو” اولوب اولمادیغی اساس سوالا چئوریلیب. میتینقده او سؤزلری دئیه‌ن “سویداشیمیز” بو خبرلردن سونرا ایستعفا ائدیب چکیل‌سه ده، اولایلار هله ده سنگیمک بیلمیر. سؤیلننلره تپکیلر گئتدیکجه بؤیویور.
بیر نئچه گون سونرا ایسوئچین دؤولت کانالی خبر وئردی کی، بؤیوک احتیماللا همین فئدئراسیونا دؤولت طرفین‌دن مادی یاردیم وئریلمه‌یه‌جک. سؤز قونوسو اولان فئدئراسیون مسئوللاری، گرگین‌لیگی ساکیتلش‌دیرمک اوچون او چیخیشی قیناییب، دفعه‌لرجه ائرمه‌نیلردن عذر دیله‌ییبلر. اما اولان اولوب آرتیق! آتالار دئمیشکه‌ن، دال‌دان آتیلان داش توپوغا دیر!تورپاغی ایشغال اولان تورک، سویقیریما معروض قالان تورک، اما اؤزونو باغیشلاتماق اوچون عذر ایسته‌یه‌ن یئنه ده تورک! نییه؟! نییه بئله اولور؟!
یانلیش سؤیله‌م!
اوردا دئییله‌ن سلوقانلارا باخدیغیمیزدا، یقین بیر چوخوموز تعجب ائتمیریک. چونکو آلیشقان‌لیق حالینا گلن سؤزلردیلر. بون‌دان داها بئترینی دوستلاریمیزدان هر گون ائشیدیریک. اعتراض ائد‌نه ده دئییلیرکی، یوخ، بو عیرق‌چی‌لیک دئییل. حالبوکی ایسته‌نیله‌ن بیر ائتنیک و یا دینی قروپون آدینی چکیب، اونا قارشی سؤز دئمک، گونوموزده عیرق‌چی‌لیک (راسیزم) کیمی آلقی‌لانیر.هانسی‌سا بیر میللته اؤلوم ایسته‌مک، بیز قبول ائتسک ده، ائتمسک ده، کلمه‌نین تام آنلامین‌داعیرق‌چی‌لیک‌دی. ایستر اورمیه دهایستادیوم‌دا سسله‌ن‌سین، ایستر ایستوکهولمون مرکزین‌ده.
پاپاغیمیزی قویوب قاباغیمیزا، گلین بیر ده دوشونک؟ آوروپایا اؤزوموزو بئله گؤسترمک‌دن‌سه، گؤسترمه‌مک داها یاخشی اولمازمی؟! جبهه‌ده حاق یولون‌دا ساواشان عسگرلریمیز، بو جور “دستک”له دونیا گؤزون‌ده حاق‌سیز دوروما دوشمورمو؟ بونا تای عیرق‌چی سؤیله‌مله (دیسکورسییا)، شووینیزمله ساواشیریق، یوخ‌سا ایران رئژیمینین آسیب-کسمه‌سینه مشروعیت قازان‌دیریریق!؟
بو سفر مسئله نین اوستو آچیلماغی سبب اولماز کی، اؤزوموزو کنارا چکیب کاسا-کوسانی ساده‌جه او دانیشانین باشین‌دا سیندیراق. چونکو تکجه بو میتینق دئییل. عمومیتله، طلبلریمیز نه قدر مده‌نی اولسا دا، سؤیله‌میمیز بللی درجه‌ده قئیری-مده‌نی‌دیر. تهدید، نیفرت، زوراکی‌لیق، سویچولوق ایچره‌ن شوعارلار سس‌لنیر بعضا. عقل‌لی دوشمنله عقل‌سیز دوستون اورتاق محصولو اولان بو تیپ نوماییشلر، تأسف کی، گئتدیکجه ده چوخالماق‌دادی. دوشمنلرین، رقیبلرین دیققت‌لی گؤزون‌دن اوزاق قالمایان بو تیپ داورانیشلار گئج-تئز اؤز تأثیرین گؤستریر. طرف‌سیز بیر مئدیانین بیزیم خبری یایمادیغین‌دا، یا بیر رسمینین بیزه گؤروش واختی وئرمه دیینه سبب آختاریریق‌سا، ایلک باش‌دا بو نوماییشلری دوشونملیگیک.
هر هانسی بیر ائتکی‌لی، یا یئتکی‌لی شخص، هئچ بیر مسئول، یاخود ژورنالیست، ایفراطچیلیغا شوبهه‌لی اولان جریانین (حرکاتین) یانیندا اولماغی ایستمز. مثال اوچون، ایسوئچ پارلامئنتین‌ده اولان تورک نماینده‌سینین بو گونلر تکجه بیر دردی وار: او میتینقی تشکیل ائد‌نلرله ایلگی‌سینین اولمادیغیینی ثبوت ائله مک. باشقا سؤزله دئسک، “بوزقوردچو” اولمادیغینی ایسوئچ مئدیاسینا قبول ائلهتدیرمک‌دی.
بیلمه یینیزده فایدا وار کی، بو گونلر سوریه کوردلرینین نماینده هئیتی (اوخویون پ ی د) ایسوئچه سفر ائدیب. تصووور ائدین، سوریه، یا قاراباغی بهانه ائدیب، بیر ایسوئچ‌لی ژورنالیست پ ی د، یاخود داشناکلار باره‌ده موخالیف بیر شئی یازماق ایسته سیدی ده، بؤیوک احتیماللا یازماز. چونکو بو وضعیت‌ده “بوزقوردچو”لاری دستکلییر کیمی آلقیلانماق‌دان قورخاجاق. ایسوئچ‌لی ژورنالیست کی سهل‌دی، سانیرام تورکییه سفیری ده بئله “خینانین یئری دئییل” دئییب، پ ی د سفرینه اعتراض ائتمک‌دن چکینه‌جک.
اویغون سؤیله‌م
دونیادا هر کسین، هر دؤولتین اؤزونه مخصوص منفعتلری وار. بونا باخمایاراق، ساییلان دؤولتلرین هامی‌سی آشاغی-یوخاری بیر “دیر سیستئمی”نه تابع دیرلر. ان آزین‌دان اؤزلرینی بئله آپاریرلار. منفعتلر اوست-اوسته گلمه دییی زامان هر کس حاق‌لی اولدوغونو او دیرلردن یولا چیخاراق ثبوت ائتمه‌یه چالیشیر. هانسی دیرلردن دانیشیب، نئجه آرقومئنت گتیرمک، “سؤیله‌م” (دیسکورسییا) دئمک‌دیر. گونوموزون سؤیله‌می ایسه اینسان حاقلاری، دئموکراتییا، تئرروریزمه قارشی اولماق‌دی. ایران و روسیه کیمی قولدورلوق ائد‌ن اؤلکه‌لر ده بئله، کیم‌سه اینانماسا دا، اؤزلرینین بو پرینسیپلره باغلی اولدوقلاری ادعا ائدیرلر.
“نییه بو پرینسیپلر گوندم‌ده؟”، “کیم بونو تعیین ائدیر؟” کیمی سواللار باشقا موباحیثه‌نین مؤوضوعسودو. بیلمه یی گرکن بودور کی، دونیانین سؤیله‌مینی دییشمک هئچ ده آسان دئییل. خصوصاً بیزیم سوویه ده اولان میللتلر اوچون (سیاسی، اقتیصادی, نیظامی و مئدیا باخیمیندان) فاکتیکی اولاراق ایمکان‌سیزدی.
اصلین‌ده بونلاردان داها یاخشی‌سی دا یوخ‌دور. اینسان اوغلو ناسیونالیزم، کومونیزم، ایسلامیزم و سایره‌نی تجروبه ائدیب، بوگونه قدر بونلاردان یاخشی‌سین تاپا بیلمه‌ییب. یوخاری‌دا سادالادیغیم دیرلرین دونیادا دومینانت سؤیله‌م اولدوغونو گؤرمک او قدر ده چتین دئییل. یالنیز سوریه اؤرنه یین‌ده طرفلرین ادعالارین‌دا بو کلمه‌لره دقت ائتسک، یئترلی‌دیر. داها دقت‌لی باخماغیمیز گرکن، داعش-ه قارشی دونیادا اولان باخیش‌دی. بیر حالداکی، سوریه ده کی طرفلر عمل اعتیباری ایله آز-چوخ عینی وحشی لیگی اورتایا قویورلار، آنجاق باشقالاریندان فرقلی اولاراق، هئچ کس داعش-ین یانیندا آدی نین چکیلمه سینی ایسته میر. چونکو داعش او بیریلردن فرقلی اولاراق، اؤز شعارلاریندا دونیانین ایستاندراد سؤیلمی یئرینه رادیکال ایسلام سؤیلمی قوللانماقدادی.
»سؤیله‌م» زمانه‌نین سلاحی‌دی.سادجه ساواشلار یوخ، ایسته‌نیله‌ن دییشیک‌لیک اوچون اویغون سؤیله‌م گرکیر. سؤیلم هر بیر موجادیله‌نین اؤنجه‌سی، اوزه ری و سونراسی قوللانیلان باش‌لیجا سیلاحلاردان بیری‌دی. اما مده‌نی حرکات اوچون تکجه و تکجه سلاح، اونون اورتایا قویدوغو سؤیله‌می‌دیر.
یازیلان هر جمله، سس‌لنن هر شوعارین بدلینی میللی موجادیله‌میزین بوتونو اؤد‌مک‌ده‌دی. ایللر بویو بو یول‌دا فدا اولان جانلار، دوستاق‌لانان گنجلرین امه یی کیم‌سه‌نین جهالتی اوجباتین‌دان بوشا چیخمامالی‌دی. ایسوئچ اولایی سویون اوزون‌ده گؤرسه‌نن بوزداغینین کیچیک حیصه‌سی اولسا دا، درس آلماق اوچون یئترینجه بؤیوک‌دور.
دومان رادمهر
گوتئنبورگ، ایسوئچ
آپرئل ۲۰۱۶
