توغرول آتابای: “آذری” دیلی یوخ‌دور، تورک دیلی وار! [آودیو]
![توغرول آتابای: “آذری” دیلی یوخ‌دور، تورک دیلی وار! [آودیو]](https://www.araznews.org/fa/wp-content/uploads/2013/08/tugrul.jpg "توغرول آتابای: “آذری” دیلی یوخ‌دور، تورک دیلی وار! [آودیو]")
علیرضا قولونجو طرفین‌دن
بو گون‌لرده ایرانین تانینمیش درگی‌سینده آزربایجان تورکجه‌سی‌نین تحقیر ائدیلمه‌سینه رئاکسیا وئرن گونئی‌لی تورکولوق و یازار توغرول آتابای آمئریکانین سسینه موصاحیبه‌ده تورک دیلی و ادبیاتی‌نین تاریخی، ایران آزربایجانیندا تورکجه‌نین دورومو و اینکیشاف پروسئسی، هابئله گونئیده چاغداش بیر دیل یاراتماق ایستیقامتینده آتیلماسی گرکن آددیم‌لار حاقدا دانیشیب. اونون سؤزلرینه گؤره ایران مطبوعاتیندا آذربایجان تورکجه‌سی‌نین پئریودیک تحقیر اولونماسی دؤولتین آذربایجان تورک‌لرینه قارشی یوروتدوگو آیریسئچکی‌لیک سیاستی‌نین ترکیب حیسه‌سی‌دیر.
“تورک دیلی و مدنیتینی آشاغیلاماق شکلینده بئله اساس‌سیز یاناشما‌لار ایراندا ایلک دئییل و سون دا اولمایا‌جاق. بو ایفاده‌لری سؤیله‌ین سؤزده پروفئسسورون تورک دیلی و ادبیاتی ایله اوزاق‌دان-یاخین‌دان هئچ بیر علاقه‌سی اولماییب. پان-ایرانیست دوشونجه‌سی‌نین فیکیر بابالاریندان اولان احمد کسروی بئله تورکجه‌نین چوخ گوج‌لو و زنگین بیر دیل اولدوغونو اعتراف ائتمیش‌دیر،” دئیه توغرول آتابای بو یاخین‌لاردا ایرانین مئهرنامه آدلی تانینمیش آیلیق درگی‌سینده یاییلان ایفاده‌لره موناسیبت بیلدیریب.
آسسیمیلیاسیایا معروض قالدیغیمیز بیر دؤنمده معجزه ائتمک مومکون دئییل… ایندی‌لیک بیز علمی دیلیمیزی اولوش‌دورماق اوچون تورکییه‌دکی گلیشمیش تورکجه‌دن ایستیفاده ائده بیلریک.
“آذری دیلینده یازیلمیش مؤوجود بوتون اثرلری ایکی سئمئسترده پان-تورکیست‌لره تدریس ائتمک اولار،” کیمی ایفاده‌لرله دولو مئهرنامه درگی‌سی‌نین یازی‌سی آنا دیلینده تحصیل حاقی طلب ائدن آذربایجان تورک‌لرینی هدف آلیر. گونئی‌لی آراشدیرماچی‌نین فیکرینجه، مئهرنامه درگی‌سی پان-ایرانیست ماهیت‌لی و معناسی تحریف اولونموش “آذری” و “پان-تورکیست” تئرمین‌لرین‌دن ایستیفاده ائتمکله اجتماعی فیکری چاشدیرماغا و آذربایجان تورک‌لرینی آشاغیلاماغا سی گؤستریر.
“آذری دئیه بیر دیل یوخ‌دور. تورکجه وار. آیریجا، تورکجه تبریز و اونون اطرافینا محدود دئییل‌دیر. تورکجه گونئی آذربایجانا محدود ائدیلسه، او زامان ایراندا فارس دیلین‌دن دانیشاندا دا بلخ و سمرقند کیمی ایران خاریجینده اولان بؤلگه‌لرده، و حتی گونئی آذربایجاندا یارادیلان فارسجا اثرلر حساب ائدیلممه‌لی‌دیر. ساده‌جه فارس شهرلرینده اورتایا چیخمیش اثرلر ساییلما‌لی‌دیر،” دئیه مانقورت حکایه توپ‌لوسونون یازاری قئید ائدیب.
VII-VIII اسیرلر، ائله‌جه ده قاراخان‌لی‌لار دؤولتی دؤنمینده یارادیلمیش تورک ادبی اثرلره ایشاره ائدن عثمانلی و آذربایجان ادبیات تاریخی‌نین ائکسپئرتی تورک ادبیاتی‌نین کیفایت قدر قدیم کئچمیشه اساسلاندیغینی وورغولاییب:
”ایراندا فارسچی‌لیق و شیچی‌لیک ایستیقامتینده یورودولموش سیاست نتیجه‌سینده تورکجه فلاکت‌لی بیر حالا سالینیب. قوزئی آذربایجاندا دا، ائله سووئت‌لر دؤنمینده اولدوغو کیمی بو دیل باخیم‌سیز بوراخیلیب و یئرلی بیر دیل حالینا گتیریلیب.”
او، عینی زاماندا گونئیده میللی شعورون یوکسلمه‌سی ایله یاناشی معاصر و علمی بیر دیلین یارادیلماسی یؤنومونده موسبت فعالیت‌لرین حیاتا کئچیریلدیگینی قئید ائدیب. “آسسیمیلیاسیایا معروض قالدیغیمیز بیر دؤنمده معجزه ائتمک مومکون دئییل… ایندی‌لیک بیز علمی دیلیمیزی اولوش‌دورماق اوچون تورکییه‌دکی گلیشمیش تورکجه‌دن ایستیفاده ائده بیلریک… حاضردا دؤولت و یا دستک وئره‌جک باشقا قوروم‌لارین اورتادا اولمادیغی اوچون بو وظیفه ضیا‌لی‌لارین اوزرینه دوشور،” دئیه گونئی‌لی یازی‌لی دیلین اینکیشافی ایستیقامتینده گؤرولمه‌لی ایشلرین چوخ اولدوغونو وورغولاییر.
تورکجه ایچ گوجو و پوتئنسیا‌لی باخیمین‌دان اولدوقجا زنگین بیر دیل‌دیر. بو اوزدن هئچ ده ناتامام‌لیق کومپلئکسینه وارماغا گرک یوخ‌دور. آنجاق، او پوتئنسیال گوجو فونکسیوناللیغا چئویرمک اوغروندا چالیشمالیییق.
یستانبول و مارمارا اونیوئرسیتئت‌لرینده تورک دیلی و ادبیاتی و اسکی تورکجه اوزرینده تحصیل آلمیش گونئی‌لی آراشدیرماچی آذربایجاندا ایشله‌دیلن تورکجه‌نین پروبلئم‌لری و چاتیشمازلیق‌لارینی بیان ائتمک‌دن چکینمیین دوغرو اولمادیغینا اینانیر. “پروبلئم‌لردن بحث ائتمسک، دیلیمیزین بو فلاکت دورومونو قبوللانمیش اولار و چاتیشمازلیق‌لاری آرا‌دان قال‌دیرا بیلمریک،” دئیه او، سؤیله‌ییب.
“تورکجه ایچ گوجو و پوتئنسیا‌لی باخیمین‌دان اولدوقجا زنگین بیر دیل‌دیر. بو اوزدن هئچ ده ناتامام‌لیق کومپلئکسینه وارماغا گرک یوخ‌دور. آنجاق، او پوتئنسیال گوجو فونکسیوناللیغا چئویرمک اوغروندا چالیشمالیییق،” دئیه، تورکییه‌نین دیل اینستیتوت‌لاریندا چالیشان آذربایجان‌لی تورکولوق علاوه ائدیب.
