آنفولانزای خوکی(Swine flu) یک بیماری تنفسی در خوک‌هاست که بر اثر ویروس‌های نوع A آنفولانزا ایجاد می شود. شیوع آنفولانزا در خوک‌ها، بخصوص در ماه‌های زمستان بسیار رایج است. آنفولانزای خوکی می‌تواند به درصد بالایی از ابتلا به بیماری در گله‌های خوک منجر شود.

ویروس آنفولانزای H1N1، A که به نام آنفولانزای خوکی معروف است، به طور ژنتیکی به یادآورنده نزدیک ویروس آنفولانزای خوک می‌باشد. این ویروس شامل ژن‌های ویروس آنفولانزای خوک، ویروس آنفولانزای پرنده و ویروس آنفولانزای انسان می­باشد.

اگرچه این ویروس به دلیل شباهت برخی ژن هایش به ویروسی دیگر، آنفلوانزای خوکی نام گرفته، اما دانشمندان به دلیل شباهت بروز این آنفلوانزا در خوک‌های اروپا و آسیا و مرغان و انسان‌ها، آن را یک آنفلوانزای ویروسی چهارگانه نام نهاده‌اند.

قدرت بیماری‌زایی این ویروس، سه برابر ویروس آنفلوانزای معمولی بوده و بیشترین شیوع آن در فصول سرد سال است. انتقال آن از انسان به انسان است (نه حیوان به انسان) که معمولاً قسمت فوقانی سیستم تنفسی را درگیر می‌نماید و تنها در ۱ تا ۲ درصد موارد می‌تواند منجر به مرگ شود.

تاریخچه آنفولانزای خوکی در جهان و ایران

ویروس آنفلوانزای نوع A اولین بار در سال ۱۹۱۸ میلادی در آمریکا شناخته شد و پس از یک دوره طولانی در آوریل ۲۰۰۹ بار دیگر این بیماری به نام Swine flu یا آنفلوانزای خوکی با شکل، قدرت و توانایی بیماری‌زایی متفاوت از گذشته، در همان کشور گزارش شد و پس از آن، به سرعت کشورهای مکزیک، کانادا و کشورهای اروپایی نیز مواردی از ابتلا به این بیماری را گزارش نمودند.

احتمالاً بهترین نمونه کشف شده از آنفلوآنزای خوکی یک اپیدمی آنفولانزاى خوکی در میان سربازها در سنگر دیکس نیوجرسى در سال ۱۹۷۶ میلادی است . براى تأیید این بیماری در آن سال۴ نمونه عکس سینه با استفاده از اشعه ایکس وجود دارد که ابتلا به سینه‌ پهلو را در حداقل ۴ سرباز تأیید می­کند و یک مورد مرگ نیز در آن زمان ثبت شده است. طبق مدارک همه این بیماران سابقاً سالم بوده‌اند.

ویروس این بیماری در یک محیط کارآموزى؛ باعث آلودگی یک سرباز گشته بود و با پخش مجدد آن؛ در بین سربازان انتشار یافته و پس از یک ماه بیماری ناپدید گشت. اگرچه منبع ویروس، زمان دقیق بروز آن در سربازهای مستقر در سنگر دیکس و علت انتشار محدود آن و همچنین ناپدید شدن بیماری همچنان ناشناس مانده است . همچنین یک مورد بروز آلودگى آنفولانزاى خوک در خوک‌ها در ویسکانسین در ۱۹۸۸ میلادی مشاهده شد که منجر به چندین مورد آلودگى انسان‌ها شد. اگرچه این حالت منتج به اپیدمی آنفلوآنزای خوکی نشد.

در سپتامبر ۱۹۸۸، نیز یک زن حامله ۳۲ ساله به دلیل سینه ‌پهلو بسترى شده بود و پس از۸ روز فوت کرد، یک ویروس آنفلوانزاى خوکی کشف ‌شده بود. در شرح حال او شروع بیماری از چهار روز پیش ذکر شده بود ، بیمار به یک نمایشگاه فستیوال خوک در شهر خود رفته بود و با خوک ها تماس نزدیک داشت.

نخستین مورد مشاهده شده آنفلوآنزای خوکی در ایران در ۱ تیر ۱۳۸۸ اعلام شد. اولین مورد تائید شده مربوط به دانش آموز ۱۶ ساله ایرانی‌الاصل مقیم آمریکا بود که به همراه خانواده وارد تهران شده بود. براساس گزارش وزارت بهداشت ایران تا شهریورماه۱۳۸۸ بیشتر مبتلایان به آنفلونزا را افرادی که به حج عمره رفته بودند تشکیل می‌دادند ولی پس از آن افزایش افراد مبتلا به بیماری بیشتر شامل دانش آموزان می‌شد. یک زن ۳۶ ساله اهل مراغه از جمله کسانی بود که دراثر ابتلا به بیماری جان خود را از دست داد.

علائم؛ نشانه‌ها و راه‌های سرایت آنفلوآنزای خوکی کدامند؟

مبتلایان به بیماری آنفولانزای خوکی به طور عمده دارای علائم زیر هستند: تب بالا، معمولا بالای ۳۸ سانتیگراد؛ گلو درد و سرفه؛ خستگی، درد عضله و سر درد؛ آبریزش از بینی و چشم. علاوه بر علائم یاد شده، بی اشتهایی و حالت تهوع هم مشاهده شده است.

آخرین یافته‌ها در مورد این بیماری نشان می‌دهد که انتقال این بیماری از انسان به انسان از طریق سرفه، عطسه، تخلیه ترشحات بینی و دهان است که ویروس می‌تواند حداکثر تا فاصله ۱٫۵ متری از طریق سرفه یا عطسه منتقل شود. اما راه دیگر انتقال تماس دست‌ها، با محیط آلوده به ویروس است. مانند دستگیره درب‌ها و یا وسایلی که به‌طور عمومی و مشترک استفاده می‌شود.

توانایی سیستم ایمنی بدن فرد؛ نقش مؤثری در بروز علایم جسمی و ظاهری دارد. بر این اساس افراد را می‌توان به سه گروه تقسیم نمود:
دسته اوّل: کسانی که به شدت علایم بیماری را بروز می‌دهند؛ مانند اطفال، خانم‌های حامله، افراد مسن و اشخاص با بیماری زمینه‌ای (بیماریهای ریوی، قلبی و دیابت).
دسته دوّم: کسانی که علایم خفیفی از عطسه، سرفه و کوفتگی بدن در حد سرماخوردگی مختصر دارند. یا ممکن است هر کدام از این علایم را به تنهایی داشته باشند.
دسته سوّم: کسانی که که ممکن است هیچ علامتی جز یک تب خفیف نداشته باشند. این دسته که ظاهر سالم و باطن بیمار دارند، در انتقال بیماری به مراتب خطرناکتر از بیماران به ظاهر و باطن بیمارند.

این ویروس می‌تواند از طریق صحبت کردن نیز انتقال یابد. زیرا ذرات ویروس از طریق تنفس بخصوص در زمان صحبت کردن که دم و بازدم با قدرت بیشتر هوای مجاری تنفسی را به خارج منتقل می‌نماید باعث انتقال بیماری به فرد مقابل شود. به همین منظور تأکید شده در هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن بطور مستقیم مقابل همدیگر نباشید و اصطلاحا شطرنجی نشستن و یا ایستادن ضربدری در مقابل همدیگر را پیشنهاد نموده‌اند.

علائم و نشانه های اورژانسی آنفلوآنزای خوکی در کودکان و بزرگسالان

در صورتیکه این علائم در کودکان و بزرگسالان مشاهده شود؛ نیازمند انجام فوریت­های پزشکی روی این دسته از بیماران احساس می‌شود. این علائم درکودکان عبارتند از: اختلال تنفسی؛ عوض شدن رنگ پوست به کبودی؛ نیاشامیدن آب و مایعات به اندازه کافی؛ استفراغ شدید به طور متناوب؛ علائم در بزرگسالان عبارتند از: اختلال تنفسی؛ درد سینه یا حالت فشار در سینه؛ سرگیجه فوری؛ استفراغ خیلی شدید و متناوب.

آخرین آمار فوت شدگان بر اثر ابتلا به آنفلوآنزای خوکی در ایران

محمدمهدی گویا، رئیس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت از آخرین آمارهای جان‌باختگان بیماری آنفلوانزای خوکی خبر داد و گفت: تاکنون ۲۸ نفر در استان کرمان و ۵ نفر در استان سیستان و بلوچستان جان خود را از دست داده‌اند که هر ۳۳ نفر فوتی‌ها در رده گروه‌های پرخطر بوده‌اند. وی ادامه داد: شدت بیماری‌زایی ویروس آنفلوآنزای خوکی بیشتر از دیگر ویروس‌هایی است که منجر به آنفلوآنزای فصلی می‌شود و اغلب کسانی در معرض ابتلاء به آن هستند که بیشتر بیماری زمینه‌ای مانند بیماری قلبی یا ریوی دارند و افرادی که جان خود را از دست داده‌اند نیز دچار این بیماری‌ها بوده‌اند.

شایان ذکر است محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور در مجلس از آخرین وضعیت شیوع بیماری آنفولانزای خوکی در کرمان خبر داد وگفت: این بیماری اغلب در افرادی مشاهده شده که یا به خارج کشور سفر کرده‌اند یا به علت حضور اتباع خارجی در کرمان است.

دکتر علی اکبر حق دوست رییس دانشگاه علوم پزشکی کرمان در خصوص شیوع این بیماری و اقدامات صورت گرفته برای مقابله با آن گفت: چهره ویروس آنفلوآنزا تغییر کرده است و همین عوض شدن چهره موجب گستردگی آن شده است همه‌گیری آنفلوآنزا در قسمت‌های شمالی استان کرمان شیوع یافته است. وی افزود: به خاطر درگیر کردن سنین مختلف، سیر بیماری از زمان شروع تا زمان مرگ کوتاه است و گاهی تنها مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد. وی ادامه داد: این بیماری در همه کشورها شیوع دارد و کرمان نیز به دلیل حضور اتباع بیگانه بیشتر در معرض خطر شیوع اینگونه بیماری ها قرار دارد. وی خواستار واکسینه شدن افراد حاضر در مراکز حساس نظیر مدارس و مهدکودک ها شد و گفت: در کنار این اقدامات باید مردم را با شیوه های پیشگیری از بروز این بیماری آشنا کنیم.

دکتر نوذر نخعی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی نیز گفت: پرسنل بیمارستان‌ها باید توجه داشته باشند که در جاهای شلوغ و پرخطر، خود آنها نیز باید در مقابل ویروس آنفلوآنزا واکسینه شوند. وی گفت پاییز امسال نسبت به سال گذشته افراد بیشتری در استان کرمان به ویروس آنفلوآنزا مبتلا شده‌اند.