آنا خط لری ایله آزربایجان میللی حرکتی
۹۰’لاردان اعتیبارن یوکسه‌لیشه گئچن آزربایجان میللی حرکتی “آزربایجان تورکلوگو” و “ایران تورک‌لوغو” مفکوره‌لری آدلانابیلن ایکی آنا چیزگی اوزرینده حرکت ائتمیشدیر. هر نه قده‌ر ایلک باشلاردا ایران تورکلوگو مفکورهسی آغیر باسسا دا گونوموزه یاخینلاشدیقجا آزربایجان تورک‌لوغو مفکورهسی گئت گئده گوجلنمیش و ایران تورکلوگو مفکورهسی ضعیفله‌میشدیر.
“تورک میللییتی” باره‌سینده هئچ بیر فرقی اولمایان ایکی آخیم(جریان) وطن آنلاییشینا گلینجه فرقله‌نیر. ایران تورکلوگو مفکورهسی ایران’ی بیر تورک وطنی اولاراق گؤروپ تورکلرین اولکه‌ده‌کی کئچمیش فعالیتینی برپا ائتمه‌سی لازیم اولدوغونو مودافیعه ائدرکن آزربایجان تورکلوگو مفکورهسی گونوموز شرطلرینده آرتیق کئچمیشده‌کی وضعیته قاییتماغین ایمکانسیز اولدوغو و میللی تورپاقلارا صاحیب چیخیلماسی لازیم اولدوغونو مودافیعه ائتمکده‌دیر. بو باخیمدان آزربایجان تورکلوگو مفکورهسی “آزربایجان وطنی” آنلاییشینی منیمسه‌ییر.
بو باخیمدان چاغداش آزربایجان میللی حرکاتینین “تورک میللیتی” و “آزربایجان وطنی” اولماق اوزره ایکی اساس آنلاییش اوزرینده گئتدیگینی دئمک یانلیش اولمایاجاق.
آزربایجان-تورک مرکزلی دوشونجه سیستئمی ده اؤز ایچینده گئنیش بیر فیکری بیرلشدیریر. ایران داخیلینده موختاریت یاخود فئدئرالیزم توتموش، موستقیل جنوبی آزربایجان، بوتؤو آزربایجان (بیرلشمیش)، اوغوز بیرلیگی و تورانا قدر گئدن بیر فیکری آزربایجان میللی حرکتی ایچریسینده یئرلشیر و جریان ائدیر.
جنوبی آزربایجان‌داکی سیاسی جریانلارین هامیسینا یاخینی دئموکراتیک و سیویل موباریزه زمینینده حرکت ائدیر و شیددت مضمونلو آکسییالاردان اوزاق دورورلار. تورکلرین ایراندا ایستر اهالی، ایستر سیاسی، ایستر ایقتیصادی و ایسترسه رئژیمین گؤوده‌سینده کیفایت قدر گوجه صاحیب اولدوغو و سیلاح و زوراکیلیغا ال آتمادان ایسته‌دیکلرینی الده ائده‌جکلری فیکری گئنیش قبول اولونان بیر مقامدیر.
گونئی آزربایجان میللی حرکتی ترکیبینده بیر چوخ سیاسی، اینسان حقوقلاری، مئدیا و دیگر قوروملار فعالیت گؤستریر. بو پروسئسلر اؤز آرالاریندا فرقلیلیکلر گؤسترسه‌لر ده مقصد و ایستکلری عومومیتله، “خالقلارین اؤز موقددراتینی تعیین ائتمه حقوقو” اطرافیندا موزاکیره اولونا بیلر.
آزربایجان میللی دیره‌نیش تشکیلاتی (آ.م.د.ت)
۲۰۰۶ ـ دا وارلیغینی رسمن بیلدیرن ” آزربایجان میللی دیره‌نیش تشکیلاتی (آ.م.د.ت)” گونئی آزربایجان‌دا قورولموشدور و گونئی آزربایجان تورکلرینین اؤز موقددراتینی تعیین ائتمه (سئلف قطعیت) حقوقونو الده ائتمه‌سی اوغروندا موباریزه ائدیر. بو گون ایران آدی ایله تانینان اؤلکه‌نین دیکتاتورا و مورتجع سیاسی شراییطینین اساسن آ.م.د.ت گیزلی (یئرآلتی) و یاری گیزلی فعالیت یولونو سئچمیشدیر.
آ.م.د.ت مرامنامه‌سینده قید اولوندوغو کیمی، اؤز ایدئولوژی اساسینی “آزربایجان وطنی” و “تورک میللییتی” اوزرینده قورموشدور. بو تشکیلات اؤزونو عمومی “آزربایجان میللی حرکتی” چرچیوه‌سینده تصویر ائتمکده و بو عمومی حرکتین بیر پارچاسی اولاراق گؤرور. آ.م.د.ت ـ یه گؤره آزربایجان میللی حرکتینین وار اولما سببلری ۱۸۱۳ و ۱۸۲۹ ایل لرینده ایمضالانان گولوستان و تورکمنچای موقاویله‌لری و ۱۹۲۵-جی ایلده قاجار تورک دؤولتینین سوقوطو اورتایا چیخمیشدیر.
آ.م.د.ت ، گونئی آزربایجان تورکلوگونون میللی سئلف قطعیت حقوقونون الده ائتمه‌سینین یاناشی، تاریخی آزربایجان تورپاقلاریندا (گونئی و قوزئی) آیریلیق و میللی پارچالانمایا سون وئرمگی اؤز اساس هدفلریندن بیری گؤرور. بو تشکیلات اؤلکه، رئگیون و دونیا شرطلرینی نظره آلاراق، مولکی و زوراکیلیقدان اوزاق (قانونی مودافیعه حقوقونون قورونماسی شرطی ایله) سیاسی موباریزه (گیزلی و یاری گیزلی) یولونو سئچمیشدیر.
آ.م.د.ت ـ نین اساس تاکتیکی مقصدلری؛ آزربایجانین گله‌جگینه میللی شعورلو کادرلار یئتیشدیرمک و میللی موباریزه‌میزین پروسئسینده احتییاج دویولان، جمعیتین ایچینده‌کی دینامیک علاقه‌نی و تشکیلاتچیلیغی تامین ائتمکدیر.
آ.م.د.ت یئرآلتی فعالیت شرطلریندن دولایی وارلیغینی اینترنئت سایتلاریندا وئردیگی بیاناتلار، جنوبی آزربایجان شهرلرینده یاییلان بیاناتلار، بولتئن‌لر، کیتاب‌لار، کیتابچالار و سی‌دی-لر شکلینده ائتدیریر.
بونونلا برابر آ.م.د.ت گونئی آزربایجان‌دا کوچه و مئیدان حرکتلارینین یارانماسی و گئدیشاتیندا دا فعال شکیلده رول آلیر. او جومله‌دن ۲۰۰۶ مای قییامی، استادیونلاردا میللی تظاهورات-لار، اورمو گؤلو حادیثه لری و “یاشیل حرکت” این آزربایجان‌دا بایکوت ائدیلمه‌سینده آ.م.د.ت ـ نین “شهر کومیته‌لری” و “دیره‌نیش هوجره‌لری” نین خوصوصی رولو اولموشدور.
آزربایجان میللی دیره‌نیش تشکیلاتی خبر و اینفورماسییا تامیناتی ساحه سینده اولدوقجا فعالدیر و اؤزونده ساخلادیغی چوخ سایدا خبر، بئجریلمه‌یه‌ن، آراشدیرما وئب-سیته‌لری ایله بو باره‌ده میللی حرکت ایچینده قاباقجیل استاتوسا مالیکدیر.
آ.م.د.ت نین یئرآلتی ایش پرینسیپینه گؤره بوتون عوضولرینین کیملیگی گیزلی ساخلانیلیر و یالنیز خاریجده بیر سیرا عوضوو آچیق کیملیک ایله فعالیت ائدیر و آ.م.د.ت ـ یی تمثیل ائدیرلر.
آزربایجان میللی دیره‌نیش تشکیلاتینین آمبلئمینده تشکیلاتین آدی، آبرئویاتوراسی و یارانما تاریخی ایله بیرلیکده اورتا حیصه‌ده آزربایجانین رمزلریندن و تورک دونیاسی اوچون حیاتی گئوستراتئژی اهمیتی اولان خزر دنیزینین رسمی یئر آلیر. آمبلئمین یوخاری حیصه‌ده آزربایجان بایراغیندا یئر آلان آی و سککیزگوشه‌لی اولدوز و آلت حیصه سینده ایسه ۱۲ جوت سیخان ال وار. سیخان اللر میللی بیرلیک روحونو تمثیل ائدرکن ۱۲ سایی ایسه “۱۲ شهریور” ای سیموولودور. ایران تقویمی ایله ۱۲ شهریور، ۳ سئنتیابرا اویغون گلیر. ۳ سئنتیابر ۱۹۴۵ ـ ده آزربایجان میللی هؤکومتینین حاکیم پارتییاسی اولان آزربایجان دئموکرات فیرقه‌سینین مانیفئستی نشر اولونموشدور و بو تاریخ آزربایجان دؤولتچیلیگینده اهمیتلی بیر گون ساییلیر.
تورکیه تورکجه‌سینده‌ن عرب الیفباسینا چئویره‌ن/ ارکین وطن اوغلو
