با‌توجه به پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات یکم نوامبر، ارزیابی شما از نگاه جامعه‌شناختی چیست؟
انتخابات هفتم ژوئن در طول ‌۱۳سالی که حزب عدالت و توسعه در اقتدار بود نقطه عطف و زنگ خطری برای این حزب بود. زیرا این حزب در سال ٢٠١۴ با حرکت عظیمی‌که انجام داد رهبر کاریزماتیک خود را راهی کاخ ریاست‌جمهوری کرد و این حزب به دست احمد داووداوغلو نخست‌وزیر ترکیه که تجربه رهبری چندانی نداشت، سپرده شد. در همان زمان بر‌اساس نظرسنجی‌هایی که انجام شد، این زنگ خطر به صدا درآمد و بر همین اساس کمپین‌های انتخاباتی را رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه بر خلاف قوانین مربوطه به دست گرفت. در این میان بحث تغییر سیستم ترکیه از پارلمانی به ریاست‌جمهوری مهمترین بحثی بود که در کمپین‌ها مطرح می‌شد، ولی همانطور که نظرسنجی‌ها مطرح کرده بودند حزب عدالت و توسعه در انتخابات هفتم ژوئن دچار بزرگ‌ترین شکست خود شدند.
پس از این اتفاق از آنجایی که حزب آک پارتی یک حزب پراگماتیستی است، از فردای اعلام نتایج انتخابات، نظرسنجی‌هایی را در درون حزب و در میان مردم انجام دادند و از همان روز حتی برخی از اعضای حزب اعلام کردند که پیام انتخابات هفتم ژوئن را دریافت کرده‌اند.
همچنین در درون حزب دو گروه به وجود آمد که اولین گروه طرفدار ائتلاف بودند و دومین گروه همانند اردوغان هنوز سودای حکومت تک حزبی را در سر می‌پروراندند. البته در این باره باید این نکته را مورد توجه قرار داد که ترکیه تجربه خوبی از حکومت‌های ائتلافی نداشته است. در نهایت حزب عدالت و توسعه که در طول این ١٣ سال قدرت را به صورت مطلق در دست داشت، به هیچ وجه راضی نشد که قدرت را با یک حزب آن‌هم مخالف خود تقسیم کند.
از دیگر اتفاق‌های این دوره پنج ماهه می‌توان به کنار گذاشته شدن روند مذاکرات صلح و از‌سرگیری درگیری‌های مسلحانه از سوی نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) اشاره کرد. دو انفجار بزرگ در ترکیه و کشته شدن بیش از صد نفر از شهروندان و ورود جنازه‌های سربازان این کشور به شهرهای مختلف در میان مردم ترکیه یک فضای روانی ناامنی ایجاد کرد، البته حزب حاکم هم توانست روی این موج ناامنی ایجاد شده بنشیند.
با توجه به اظهارات شما می‌توان گفت که حزب حاکم برای پیروزی قاطع در انتخابات یکم نوامبر از سیاست جنگ و ناامنی استفاده کرده است؟
بسیاری از تحلیلگران داخلی و خارجی براین باورند، اما من چنین اعتقادی ندارم. ماباید جامعه ترکیه را از نگاه جامعه شناختی مورد بررسی قرار دهیم. این جامعه شکاف‌هایی دارد که اگر یک دولت متمرکز و قوی نداشته باشد این شکاف‌ها عمیق‌تر و بیشتر مشهود می‌شوند. اگرچه حزب عدالت و توسعه از شکاف‌ها و فضای به وجود آمده استفاده کرد اما نمی‌توان گفت که این فضای ناامنی از سوی اردوغان و حزب حاکم مهندسی و سازماندهی شده است. به عبارت دیگر اشتباه است که تصور کنیم اردوغا‌ن جامعه را به آشوب و نا‌آرامی‌کشاند تا از قبل آن بتواند به پیروزی دست یابد.
آیا می‌توان عملکرد اردوغان و حزب آک پارتی را بر‌اساس نظریه گریز از آزادی اریک فروم مورد تجزیه و تحلیل قرار داد؟
در درجه اول باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که در میان کشورهای خاورمیانه، ترکیه   آزادی نسبتا مناسبی دارد. دولت این کشور توانست با یک سازمان تروریستی که حتی از سوی کشورهای اروپایی و آمریکایی تروریستی شناخته می‌شود، وارد مذاکره شد و توافقی را امضا کرد. احزاب مخالف می‌توانند به راحتی علیه یکدیگر اظهارنظر کنند و حتی حزب حاکم را به قتل مردم متهم کردند، در کمتر جای دنیا می‌توان اینگونه اظهارات راشنید. در واقع جامعه ترکیه یک جامعه محافظه‌کاری است که حزب عدالت و توسعه به‌عنوان برآیند واقعی آن توانسته است ١٣ سال حکومت کند.
گفته می‌شود که حزب عدالت و توسعه اگر‌چه در سال‌های اخیر از آرمان‌های خود دور شده است اما پایگاه اجتماعی خود را دارند که این افراد زمانی‌که این زنگ خطر را شنیدند که ممکن است آک پارتی از دستیابی به قدرت مطلق ناکام بماند، به این حزب رای دادند، ارزیابی شما در این‌باره چیست؟
اینکه حزب عدالت و توسعه کمی از آرمان‌ها و اهداف خود دور شده است، شکی وجود ندارد اما به نظر می‌رسد که در این انتخابات مردم ترکیه به این نتیجه رسیدند که به جای اینکه یک دولت ضعیف ائتلافی داشته باشند، خواستند که یک دولت مقتدر تک‌حزبی بر سر کار آید. از سوی دیگر هیچ یک از احزاب مخالف از ملی‌گرایان گرفته تا سکولار‌ها هنوز اقتدار لازم را به دست ‌نیاورده اند.
با‌توجه به اظهارات شما می‌توان به این نتیجه رسید که در میان احزاب دیگر رقیب جدی به حد و اندازه رجب طیب اردوغان وجود ندارد و این می‌تواند یکی از دلایل پیروزی حزب محبوب وی در انتخابات باشد؟
این مساله یکی از واقعیت‌های تلخ جامعه ترکیه است که هیچ یک از احزاب مخالف رقیبی در حد و اندازه اردوغان چه از نظر ایدئولوژیکی و ‌چه از نظر پایگاه‌ اجتماعی ندارد. در همین راستا می‌توان به این مساله اشاره کرد که کم نیستند کسانی‌که در داخل حزب حاکم‌ مخالف اردوغان هستند. اما چون کسی به اندازه وی در میان توده‌های مختلف مردم محبوبیت ندارد، سکوت می‌کنند. رجب طیب اردوغان خود را همتراز مصطفی کمال آتاتورک می‌داند و برخی از طرفداران وی او را آتاتورک مسلمان می‌نامند.