مدت ها قبل از اینکه انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه به وقوع بپیوندد، استالین در ماه مارس سال ۱۹۰۸ به دلیل انجام فعالیت های سیاسی و دعوت کارگران نفت باکو به شورش بر علیه کارفرمایان، در شهر باکو بازداشت شد و به زندان مشهور بایلوف در باکو منتقل شد. استالین تا ماه سپتامبر سال ۱۹۰۸ در این زندان باقی ماند و در نهایت توانست با کمک رهبر خوشفکر آزربایجانی ها، یعنی محمد امین رسولزاده از این زندان فرار کند.

چرا استالین هیچ وقت این آهنگ آزربایجانی را فراموش نکرد؟
مدت ها قبل از اینکه انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه به وقوع بپیوندد، استالین در ماه مارس سال ۱۹۰۸ به دلیل انجام فعالیت های سیاسی و دعوت کارگران نفت باکو به شورش بر علیه کارفرمایان، در شهر باکو بازداشت شد و به زندان مشهور بایلوف در باکو منتقل شد. استالین تا ماه سپتامبر سال ۱۹۰۸ در این زندان باقی ماند و در نهایت توانست با کمک رهبر خوشفکر آزربایجانی ها، یعنی محمد امین رسولزاده از این زندان فرار کند.

در روزهایی که استالین در زندان باکو محبوس بود، با دوستان خودش در خارج از زندان در ارتباط بود. به طوری که دوستان و نزدیکان استالین نامه های خود را به سنگی می بستند و به داخل سلولی که استالین در آنجا قرار داشت پرتاب می کردند. استالین هم به همین نحو، جواب نامه ها را می نوشت و سپس به سنگی می بست و سنگ را از پنجره ی سلول زندان به بیرون پرتاب می کرد. به این ترتیب استالین و دوستانش با همدیگر ارتباط برقرار کرده بودند.

دوستان استالین هنگامی که می خواستند نامه ای را به درون سلول پرتاب کنند، بیرون سلول می ایستادند و دسته جمعی یک آهنگ را با صدای بلند می خواندند تا استالین برای دریافت نامه آماده شود. به این ترتیب بین استالین و دوستانش این آهنگ به عنوان (آهنگ رمز) تعیین شده بود.
استالین وقتی صدای این آهنگ را می شنید، می فهمید که دوستانش آماده پرتاب نامه به داخل سلولش هستند. همچنین وقتی دوستان استالین آین آهنگ با صدای بلند می خواندند، صدای برخورد سنگ به کف سلول شنیده نمی شد و زندانبانان به چیزی شک نمی کردند.
این آهنگ رمز بین استالین و دوستانش، ماهنی مشهور آزربایجانی یعنی (پنجره دن داش گلیر) بود. استالین که مدت طولانی در کمیته باکوی حزب فعالیت کرده بود، کم و بیش به تورکی آزربایجانی مسلط بود و تا آخر عمرش ماهنی (پنجره دن داش گلیر) را فراموش نکرد.
شنیدن صدای ماهنی (پنجره دن داش گلیر) یادآور روزهای خوش برای استالین بود. چون استالین بعد از شنیدن این آهنگ، نامه ای دریافت می کرد که در آن نامه، نقشه فرارش از زندان نوشته شده بود.

مدت های طولانی می گذرد و استالین به عنوان رهبر شوروی، قدرتمندترین شخص کشور می شود.
در سال ۱۹۳۸ هفته فرهنگی آزربایجان در مسکو برگزار می شود. قرار بود در این برنامه فرهنگی، آهنگساز مشهور آزربایجانی یعنی اوزئییر حاجی بی اوف به همراه گروهش کنسرت معظمی اجرا کند. یک روز قبل از اجرای کنسرت، استالین برای دیدار از تمرین گروه اوزئییر حاجی بی اوف به سالن کنسرت می رود تا از تمرینات این گروه بازدید کند. استالین از آهنگ های اوزئییر بسیار خوشش می آید و اوزئییر همانجا از استالین دعوت می کند تا فردا مهمان افتخاری کنسرت باشد. استالین هم یک شرط برای اوزئییر در نظر می گیرد. استالین به اوزئییر حاجی بی اوف می گوید در صورتی فردا به کنسرت خواهد آمد که اوزئییر آهنگ (پنجره دن داش گلیر) را بنوازد. اوزئییر هم قبول می کند.
برخی از اعضای گروه اوزئییر این آهنگ را بلد نبودند و قبلا هم تمرین نکرده بودند. اوزئییر تمام روز را به تمرین ماهنی (پنجره دن داش گلیر) اختصاص می دهد تا فردا جلوی استالین این آهنگ را به نحو احسن بنوازند.

روز بعد استالین پس از شنیدن این ماهنی از جای خود بلند می شود و دقایقی اوزئییر و گروهش را سرپا تشویق می کند. استالین سپس می خواهد تا این کنسرت در روزهای بعد هم تکرار شود و به این ترتیب در سالن تئاتر بولشوی (bolşoy) در مسکو، سه شب پیاپی اوپرای کوراوغلوی اوزئییر روی صحنه می رود. استالین ۲ شب پیاپی برای دیدن این اوپرا به سالن تئاتر می رود.
بعد از اتمام هفته فرهنگی آزربایجان در مسکو، استالین ضیافت شامی به افتخار گروه اوزئییر ترتیب می دهد. وی در این ضیافت شام کنار اوزئییر می نشیند و یک آهنگ از اوپرای کوراوغلوی اوزئییر را از حفظ می خواند. استالین در آن جمع اعلام می کند که تمام اوپراهای اوزئییر را از حفظ بلد است.

اوزئییر حاجی بی اوف (۱۸۸۵ _ ۱۹۴۸) آهنگساز، درام نویس و نابغه موسیقی آزربایجان است. وی آهنگ ساز سرود ملی آزربایجان است. برای گفتن از عظمت اوزئییر همین کافی است که وی اولین اوپرای جهان اسلام یعنی اوپرای (لیلی و مجنون) را در سال ۱۹۰۸ نوشته است. همچنین اوپراهای (آرشین مال آلان) و (کوراغلو) هم از اثرات مهم اوزئییر است. اوپرای (آرشین مال آلان) به بیش از ۷۵زبان دنیا ترجمه شده و در ۷۶ کشور جهان بیش از ۱۸۷ بار بر روی صحنه رفته است. فیلم (آرشین مال آلان) هم به ۸۶ زبان دنیا ترجمه شده و در ۱۳۶ کشور جهان به نمایش در آمده است.

دورنانیوز