«زبان آذربایجان، زبان ترکی است. من حتی معتقد هستم که زبان ترکی باید تدریس شود چون برای بچه‌ای که به مدرسه می‌رود، دو چیز برایش فوق‌العاده مشکل است، یکی که خط یاد بگیرد و یکی هم یک زبان دیگر، در صورتی که یک بچه تهرانی که به مدرسه می‌رود، همان زبان مادری خودش را یاد می‌گیرد ولی در آذربایجان این‌طور نیست. در آنجا وقتی که معلم می‌نویسد، آب، باید اول آب را معنی کنند و این به قدری مشکل است که گاهی فلج می‌کند. به همین جهت، من معتقدم که یک دانش‌آموز آذربایجانی باید با زبان خودش یاد بگیرد و در سال‌های دوم و سوم زبان فارسی را یاد بگیرد؛ کردها و گلیک‌ها هم همین‌طور، وقتی مدرسه می‌رود خیلی چیزهای فارسی را نمی‌داند. به هرحال هر کسی اول باید زبان مادری خودش را یاد بگیرد.

اما این غیر از این مساله است که بگوییم که آذربایجان یک ملت جداگانه‌ای است و به کلی غیر از ایرانی است و باید مستقل باشد. نه اینطور نیست… نظیر این مساله در سوییس هم هست. در دانشگاه‌های زوریخ آلمانی می‌خوانند، در ژنو ژاپنی می‌خوانند و در یک قسمت دیگر، ایتالیایی. اما ملت یک ملت است، ملتی واحد بنام ملت سوییس. در ارکان هم خللی وارد نمی‌شود.

من خودم را ایرانی می‌دانستم و می‌گفتم که زبانم ترکی است و خیلی هم افتخار می‌کنم به زبان ترکی که ادبیات خیلی قوی دارد چون فرماسیون فکری من با کتاب‌های ترکی و با کتاب‌های ادبیات ترکی که در باکو یا ترکیه منتشر می‌شد، یکی بود ولی با اعتقاد به ادبیات و فرهنگ فارسی… زبان، زبان مردم است و زبان مردم را نمی‌توان ازشان گرفت. این زبان خیلی ریشه دارد، ادبیات غنی دارد منتهی فرهنگ، فرهنگ ایرانی است، ملیت، ملیت ایرانی است…»

منبع: گفتگو با دکتر عباس زریاب خویی (تاریخ، نظریه تاریخ، تاریخ‌نگاری)، به کوشش غلامحسین میرزاصالح، انتشارات فرزان روز، چاپ اول، تهران، ۱۳۸۱، صص ۲۰ الی۲۱