مقدمه
مهمترین ابزار جمهوری اسلامی ایران در ایفای نقش در جغرافیای خاورمیانه در راستای منافع ملی خود، بهره گیری از احساسات مذهبی شیعیان پراکنده شده در کشورهای مختلف می باشد. این بهره گیری به تناسب سیستم سیاسی حاکم در این کشورها حالتهای مختلفی را به خود می گیرد. حضور ایران در لبنان به واسطه ی گروه حزب الله و فعالیتهای سپاه قدس در عراق یا فعالیت های شیعیان عربستان، نمودی از این تنوع در بهره گیری ایران می باشد. کشور ترکیه که در همسایگی ایران می باشد و علیرغم دارا بودن رقابتی تاریخی با این کشور از تشنّج سیاسی در عرصه ی رسمی با ایران دوری جسته است از جمله ی معدود کشورهای اسلامی است که توانسته است خود را به معیارهای سیستم اداری غربی نزدیک نماید. این کشور بسان بسیاری از کشورهای دیگر دارای تنوع ملی، قومی و مذهبی می باشد که از نمودهایی مهم در شکل دهی به پازِل سیاسی به ایفای نقش می پردازند. یکی از اقلیتهای مذهبی ترکیه که می تواند در موارد مورد نیاز به عنوان ابزار بهره گیری سیاست خارجی ایران محسوب شود، شیعیان سازمان یافته ی این کشور حول نهادهای مدنی فعال در این کشور است. جمهوری اسلامی ایران تا به اکنون از اظهار صریح این اقلیت در مناسبات خود دوری جسته است و سعی نموده که با کنترل احزاب کُردی به خصوص پ.ک.ک بازی سیاسی خویش با ترکیه را تداوم دهد. اما در قبال پتانسیل موجود در میان شیعیان ترکیه نیز غافل نبوده و به انحاء گوناگون سعی در تقویت جایگاه و بازیگری این گروه در ترکیه دارد. از جمله ی این موارد می توان به جذب طلّاب برای تحصیل در حوزه ی علمیه ی قم، تقویت رهبران شیعی چون صلاح الدّین اؤزگوندوز حول تشکل جنبش زینبیّه، تشکل “اهل بیت” در ترکیه و تبلیغات تشیّع سیاسی به واسطه ی روحانیون آشنا به زبان تُرکی که از ایران راهی ترکیه می شوند، اشاره کرد. در نوشتار زیر به ارائه ی تصویری کلّی از توسعه ی تشیّع سیاسی در ترکیه، احتمالات آتی این گسترش و دینامیک های فعال در این زمینه خواهیم پرداخت.

جنبش زینبیّه در ترکیه و صلاح الدّین اؤزگوندوز
بارزترین نمود تشیّع سیاسی در ترکیه حرکت زینبیّه می باشد که در سال 1358 هجری شمسی در ترکیه اعلان موجودیت کرد. این تشکّل که از خود به عنوان جنبش قلمداد نام می برد در راستای سیاست صدور انقلاب از سوی جمهوری اسلامی ایران به خارج از مرزهای ایران پس از انقلاب ایران تشکیل گردید و به نوعی خود را حزب الله ترکیه قلمداد می نماید. دفتر مرکزی این جنبش هم اکنون در شهر استانبول قرار دارد. بسیاری از روحانیون شیعی ایرانی به مناسبتهای گوناگون در همایشهای تشکیل یافته از سوی این تشکل شرکت جسته و به سخنرانی می پردازند. این تشکل رهبر معنوی و تئوریک خود را آیت الله مکارم شیرازی می داند اما رهبری سیاسی آن بر عهده ی فردی به نام صلاح الدّین اؤزگوندوز می باشد. صلاح الدّین اؤزگوندوز کیست؟ وی در سال 1957 میلادی مصادف با 1333 هجری شمسی در شهر ایغدیر ترکیه به دنیا آمد. وی در دوران کودکی به شاگردی آخوند امراه درآمده و از وی علاوه بر قرآن کریم زبان فارسی را آموخت. پس از فراگیری زبان فارسی راهی ایران شد و قبل از انقلاب ایران به تحصیل در ایران مشغول شد اما اقامت وی در ایران تمدید نگردیده و از آنجا راهی نجف شد. در شهر نجف به تحصیل حوزوی پرداخت و به شاگردی آیت الله خمینی درآمد. پس از انقلاب ایران به ترکیه بازگشت و در منطقه ی “حالکالی” استانبول رهبریت تشکّل زینبیّه را بر عهده گرفت. از آن زمان تاکنون در استانبول به عنوان امام جماعت یکی از مساجد مشغول ترویج اندیشه های جمهوری اسلامی ایران می باشد. برادرزاده ی وی علی اؤزگوندوز در حزب جمهوریت خلق ترکیه نماینده ی مجلس از استانبول بوده که از مهمترین هواداران ایران در این حزب محسوب می شود. جنبش زینبیّه تا به اکنون تجمعات مختلفی با پرچم حزب الله و ایران در نقاط مختلف ترکیه در حمایت از جمهوری اسلامی ایران برگزار نموده است و دارای شبکه ی تلویزیونی مختص به خود به نام زینبیّه تی وی می باشد. این تشکل در ارتباطی تنگاتنگ با دفتر آیت الله مکارم شیرازی است و از آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر سیاسی خود نام می برد. علیرغم داشتن اختلاف با گروههای شیعه دیگر همکاریهایی با برخی از این گروهها همچون “جعفری دَر”، “اهل بیت” و “جَم تی وی” دارد که در بخشهای آتی این سلسله نوشتارها به توضیح آنها خواهیم پرداخت. اما مهمترین تریبون این تشکّل شبکه ی “سحر” می باشد که از سوی جمهوری اسلامی ایران پخش می گردد.

ادامه دارد

بابک شاهد- سردبیر سایت آرازنیوز