نشریه «اکونومیست» در گزارش ویژه شماره آخر خود به رفراندوم اسکاتلند و مواضع «الکس سلموند»، وزیر اول این کشور، پرداخته است.
زمانی که پس از یک دهه، الکس سلموند به عنوان رهبر جدایی طلبان حزب ملی اسکاتلند، در سال ۲۰۰۰ از سمت خود کنار رفت، میراث اندکی از خود بر جا گذاشت.حزب کارگر بر صحنه سیاسی اسکاتلند مسلط شد و به این ترتیب، استقلال اسکاتلند از بریتانیا، دیگر اتفاقی شدیداً نامحتمل به نظر می آمد.حزب ملی اسکاتلند هم دچار اختلافات و درگیری‌ های داخلی شد و در آن زمان، روزنامه تلگراف با اشاره به فعالیت ضعیف سلموند نوشت او رغبت خود برای فعالیت در عرصه سیاسی را از دست داده است.
برغم این که الکس سلموند ورود دوباره به عرصه سیاسی را رد کرده بود اما بار دیگر در سال ۲۰۰۴، با عزمی جدی پا به عرصه سیاسی گذاشت.اما این بار او پس از گذشت ده سال از حاکمیت حزب ملی اسکاتلند، بار دیگر از سمت خود استعفا می کند.سلمند به عنوان وزیر اول اسکاتلند و معمار حزب دارای اکثریت در پارلمان از قدرت کنار می رود؛ فردی که به حاکمیت حزب کارگر در اسکاتلند پایان داد و پس از ۳۰۷ سال وحدت بین اسکاتلند و انگلستان، می توانست با فعالیت هایش جدایی اسکاتلند از بریتانیا را رقم بزند.
حالا سلموند بدون توجه به هرچه که پس از استعفا به آن مشغول شود، دیگر نام خود را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌ها و زیرک ترین بازیگران قرن بیست و یک در عرصه سیاسی بریتانیا حک کرده است.او در بیانیه استعفای خود از دستاوردهای کارزار «آری به استقلال اسکاتلند» سخن گفته است: «ما اکنون این فرصت را داریم که به وست‌مینستر برای واگذاری اختیارات بیشتر به اسکاتلند فشار بیاوریم.»
هرچند الکس سلموند جنبش ناسیونالیستی را بزرگ تر و برجسته تر کرده و اکنون در حال ترک قدرت است اما او همچنین آینده‌ای نامعلوم شامل تنش‌های حل نشده‌ای را هم از خود به یادگار گذاشته است.
از طرف دیگر بسیاری هم منتقد نقش حزب ملی اسکاتلند در کارزار «آری به استقلال اسکاتلند» بودند و معتقدند این کارزار به مسائل اساسی از جمله واحد پولی اسکاتلند در آینده نپرداخت.این کارزار همچنین همه تمرکز خود را بر مزایای عضویت اسکاتلند مستقل در ناتو گذاشته و نتوانسته بود یک ائتلاف هماهنگ و سازماندهی شده بسازد.
در نقطه مقابل، اتحادگرایان بر روی قوت واحد پول بریتانیا مانور داده بودند و بسیاری از نهادهای مدنی و مردم نهاد و جنبش زنان را جذب خود کردند که این خود باعث تقویت گفتمان آن ها شده بود.در نهایت، به نظر می رسد که با شکست همه پرسی برای استقلال، این جنبش تضعیف شده و بسیاری از چپ‌ ها هم از این جنبش فاصله خواهند گرفت.