سويل سليماني : شدت یوخسا زوراکیلیق
اوزون زاماندیر دوشونورم کی، قادینا قارشی گؤستریلن «شدت» (استانبول تورکجه سینده )، «زوراکیلیق» (آذربایجان تورکچه سینده) و «وایلنس» ، اینگیلیسجه ده، بیز ده اوزونه نئجه آنلام تاپیر. بو سؤزلرین وئردگی آنلاملار آراسینداکی فرقلر نلردیر؟ انسان دوشونجه سينده بو سؤزلرین مفهومو ندن عبارتدیر؟ دنیا اینسان حاقلاری ادبیاتیندا بو سوزلرده ن نظرده توتولان آنلام ندیر؟ بیز گونئی آذربایجانلیلار اولاراق بو سوزلرده ن هانسینی سئچمه لی يیک؟
گونئی آذربایجان فئمینیست ادبیاتی، ائلجه ده سوسیال مسئله و سورونلارلا باغلی موضوعلاردا آنا دیلیمیزده علمی تئرمینولوگیا یوخسوللوغو و بوشلوغو بیر چوخوموزطرفینده ن بیلنمک دیر. بو یوخسولوق و بوشلوق، بو مسئله لر حاقیندا یازیب-یاراتماق ایستهیهنلراوچون، بؤیوک پروبلئملر یارادیر. آنا دیلیمیزین یاساق اولماسی ایله تئرمینولوگیا ساحه سینده کی آخساقلیغیمیزین نئجه بیر-بیرینه باغلی اولدوغو آیدیندیر. بونا گؤره ده فئمينیزم ادبیاتی و اورژینال متنلرین گئنیش وسعت آلماماسی نورمال حالدیر.
گونئي آذربايجاندا ديلين ياساق اولماسي ايله ياناشي، فئمينيزم سؤیلمینین گليشمه سي اؤنونده بیر چوخ باشقا انگللر ده اولموشدور. باشلیجا اولاراق، پياسا (آزاد بازار) اكونومياسينين گلیش مهمهسی، شهرلشمه نين چوخ يئني اولماسي؛ آسيميلاسيا، ايرانداكي عمومي استبداد و بو استبدادين نتيجه سي اولاراق سوسیال بیلیم لرده کی گليشمه امكانلارینین چوخ محدود و سینرلی اولماسینی سایماق اولار.
آذربایجان تورکجهسینه چوخ یاخین اولان استانبول تورکجهسی و آنا دیلیمیزین ادبی و فیکری کؤکونون بؤیوک بیر بؤلومونو اؤزونده قورویان قوزئی آذربایجان داکی تورکجه، بیزیم اوچون بؤیوک ایمکانلار یارادیرلار. اما بو ایکی میللت-دؤولت و توپلومون بیزدن فرقلی گلیشهمه سورجی، چوخ اؤزل اجتماعی-سیاسی، اقتصادی و مدهنی شرط لری، بو ایکی توپلوم دا یارانان سوسیال ادبیات دان یارارلانمامیز موضوسوندا بیزی داها دیقت لی داورانمایا مجبور ائدیر.
گونئی آذربایجانین دا دیلین یاساق اولماسی، گونئی آذربایجانین اؤزونو ايداره ائتمه مه سی، آیدین لاریمیزین اؤز دیلیمیزه حاکیم اولمامالاری، تورکیه،قوزئی آذربایجان، دونیا و حتی فارس بولگه لری ایله آرامیزدا اولان سوسیال و اکونومیک فرقلر وگونئی آذربایجانین سیاسی ماهیتینه مخصوص اولان شرط لر، بیزی مجبور ائدیر کی ایستیفاده ائدیگیمیز لیتراتورا و ادبیاتا اؤزل دیقت یئتیرک. آنا دیلیمیزده یارانمایا یئنی باشلامیش اولان، فمینیزم ادبیاتینین کؤکونون دوزگون آتیلماسی بويوک اؤنم داشییر. ائله بو مئسله نی دقته آلاراق، آنا قاورام لاری سچمک ده داها دیقتلی داورانماق و سچیلن قاوراما گوره عمومی دارتیشما گرگینه اینانیرام.
قادین حاقلاری ادبیاتیندا اساس قاوراملاردان بیری اولان «شدت» و یا «زوراکیلیق» سؤزونون سئچیمینده ده ائله بو منتیقدن حرکت ائدرک، زوراکيلیق سؤزونون بیزه داها اویغون اولمدوغونو دوشونورم. گونئی ایله قوزئی آذربایجانین هارداسا عینی دیلی دانیشماسی و زوراکلیق سوزونون داها تورکجه سسلنمه سینین بئله دوشونمه مده اونملی یئری وار.
زوراكيليق: بيريني فيزيكي،اقتصادي،اجتماعي، مدني و پيسيخولوژي تضييق ايشله درك، ياخود بيريني گونلو اولمایان بیر ايشه، داورينيشا، عمله مجبور ائتمك و يا اوزاقلاشديرماق معناسينا گلير.
قادينا قارشي اولان زوراكيليقدا دا، زوراكيليق لغتی و سوزونون بوتون بو جهتلري نظرده آلینماقدادیر. اما گؤرونه ن او کی، بيزيم توپلومدا زوراكيليق دئیه نده داها چوخ بو سؤزون فيزيكي و جنسي جهتی آغیر باسماقدادیر.
آسیمیلاسیون نتیجه سینده بیر چوخ گونئی آذربایجانلی آیدین و بیلیم آدمینین ایراندا حاکیم اولان دیل و کولتور اوچون یازیب یاراتماسی، حتی بیر چوخونون آذربایجان جغرافیاسینی ترک ائتمه یه مجبور قالماسی و دیگر طرفدن آذربایجان قادین نینا قارشی اؤز توپلومندا اولان پاتریاکال (آتا ارکیل) کولتورون باسقیسی و حاکیم آسیمیله ائدن کولتورون آتا ارکیل سویلمینین باسقیسی آلتیندا قالماسی، آذربایجان قادینینی اجتماعی یاشامادا آغیر دورومدا بوراخمیشدیر. بوتون بونلاری نظرده الأراق قادین مسله سینده کی مباحسلرده داها درین اولچوب-بیچمک گرگیر دئیه دوشونورم.
استانبول تورکجهسینه گلدیکده ايسه زامان سورجینده، بو دیل سؤز ییغیمی (سؤز داغارجیغی) و دیل بیلگیسی باخیمیندان آذربایجان تورکجهسیندن فرقلی بیر یول ایزله ییبدیر.
استانبول تورکجهسیندن سؤز آلماق و یا اوردا یارانان ادبیاتدان یارارلانماق بیزیم اوچون گرکلی و اؤنملی اولدوغونا باخمایاراق بو مسئله ده ده دیقتلی اولمامیزدا بویوک فایدا واردیر. اگر بیر سوز آذربایجان تورکجسینده وار ایسه استانبول تورکجهسیندن عرب کؤکنلی «شدت» سؤزونو آلماغیمیز حاقیندا دا احتیاطلی داورانمالیق . دیگر طرفدن ده سوز سچیملرینده آذربایجان متنیندن اوزاخلاشماماغا دا دیقت ائتمه لیک.
زوراکیلیق سؤزونو سئچمه ک طرفداری اولدوغوما باخمایاراق بو سؤزون تام اولاراق بیز توپلومدا قادینا قارشی اولان بوتون زوراکیلیق چئشیدلرینین ایفاده ائتمه دیگینه ده اینانیرام. ایللرجه باکیدا یاشاییب و قادین جمعیتلری ایله علاقهده اولماغیما باخمایاراق، زوراکیلیق سؤزو هله ده فیکریمده سادهجه جنسی زوراکيلیغی ایفاده ائدیر. بونون سببی نی آذربایجاندا فئمینیسم ادبیاتینین ضعیف اولماسینا و آذربایجانین آزاد دونیایا یئنیجه آیاق باسماسی ایله علاقهلندیرمک اولار.
طبیعیدیر کی، بو موضوعدا استانبول تورکجه سی داها گئنیش و احاطهلی بیر ادبیاتا صاحیبدیر. بو ادبیاتدان یارالانماق بیزیم اوچون بیر آوانتاژ ساییلیر. اما، بیز گونئی آذربایجانلیلار اولاراق یئنی-یئنی یاراتماغا باشلادیغیمیز سوسیال بیلیملردهکی ادبیات یاراتیلیشیندا، سؤز سئچیمینده هم قوزئی آذربایجان و هم ده تورکیهده اولان تجروبهلری( دوغرو و یانليشلاری) دقته آلماقلا ساغلام بیر تمل اوزه رینده حرکت ائتمه لیک. ائله بو باخیشدان یولا چیخاراق بوندان سونرا قادین مسئله لری، خصوصیله توپلومدا وار اولان زوراکیلیقلا باغلي داورانیشلاری دارتیشماقدا «زوراکیلیق» سؤزونو ایشلتمه یی اؤز آچیمدان اویغون گؤردویومو آچیقلاماق ایسته دیم. اومود ائدیرم کی، بو مسئلهده دوستلاریمیز و اؤزه للیکله قادین حاقلاری فعاللاری اؤز گؤروشلرینی بیلدیرمکله یاناشی، بو موضوعدا ساغلام بیر تملین قویولوشوندا اشتیراک ائدجکلر.
سویل سولیمانی
