استعمار ندن دیل ایله باشلار؟
توپلوملارین (ائتنیک و یا میلت) استعماری یا خود سؤمورگه‌لشدیریلمه‌سی «دیل» ایله باشلار. باشقا دئییشله؛ بیر توپلومو استعمارا معروض قویماق ایسته‌ینلر اؤنجه اونون دیلینی الیندن آلارلار و اونو دوغما دیلیندن باشقا دیلده یازیب اوخوماغا و زامانلا باشقا دیلده دانیشماغا مجبور ائدرلر. بو مجبوریت گوجله یانی اوردو و پلیس گوجو ایله ده اولابیلر، داها یوموشاق و مدنی گؤرونن یوللارلا و خوش گؤرونن سؤزلر و بهانه‌لر‌له ده اولا بیلر. اما نتیجه دگیشمز؛ نهایتده دیلینی ایتیرن توپلوم مستعمره یا خود سؤمورگه اولار.
بونون بیر نئچه سببی وار کی اصلینده بو سببلر ده بیر بیرینه باغلیدیرلار.
۱- بیر توپلومون دیلی الیندن آلیندیغی زامان اونون اوشاقلاری حاکیم میلتین دیلینده تحصیل آلماغا مجبور قالیر. آنا دیلینده تحصیل آلمایان بیر اوشاغین بیر چوخ استعدادی کوْر قالیر و اوشاق او استعدادلاریندان عؤمور بویو محروم اولور. کور قالان استعدادلارین باشیندا سؤزل (نظری) استعدادلار گلیر کی نظری ساحه‌لرده (حقوق، سوسیولوژی -جامعه شناسی، پسیکولوژی -روانشناسی-، ادبیات) اساس رولو اویناییر. بو اوشاقلاردا ساییسال (رقمی) استعدادلار نسبتاً داها آز منفی تأثیر آلیر چونکو داها آز سؤزل استعدادا احتیاج وار (ریاضیات و فنی ساحه‌لر کیمی).
نتیجه بو اولور کی آنا دیلینده تحصیل آلمایان اوشاقلاردا عمومی بیر تحصیل گئری قالمیشلیغی اورتایا چیخیر و آنجاق چوخ ذکی اوشاقلار اؤزلرینی یوخاری چکه‌بیلیرلر. ایراندا فارس، تورک، کورد، عرب و بلوچ بؤلگه‌لرین تحصیلی آمارلاری‌نین مقایسه‌سی بونو ان آچیق ثبوتودور.
بو اوشاقلاردا آیریجا جیدی بیر اؤز گووَن (اعتماد به نفس) سورونو یارانیر. بو اوشاقلار راحات دانیشابیلمه‌دیکلری بیر دیلده اؤزلرینی ایفاده ائده‌بیلمدیکلری اوچون، سهو ائدیب آشاغیلاناجاقلارینی دوشوندوکلری اوچون اؤزلرینی سانسور ائتمگه و سوسماغا مجبور قالیرلار. بیر کاراکتر اؤزللیگینه دؤنوشن بو سورون عؤمور سونونا قدر اونلارلا قالیر.
تحصیلده گئری قالان و اؤز گوونسیزلیگه مبتلا اولان بیر اوشاق طبیعی اولاراق ایش فرصتلری رقابتلرینده ده گئری قالیر و هر زامان آنا دیلینده تحصیل آلان اوشاقلارلا رقابتده داها آشاغی سویه‌لی و داها آز گلیرلی ایشلر الده ائده‌بیلیر.
بو سورون بیر توپلومون اکثر اوشاقلاری و گلجک بویوکلرینه تعمیم وئریلدیگی زامان، بئله بیر توپلومون ندن بوتون گؤستریجی‌لرده گئری قالدیغینی آنلاماق هئچ ده چتین دئییل.
۲- دیلدن سونرا هدف آلینان ایلک شئی تاریخی میراثدیر (ادبیات تاریخی، دؤولتچیلیک تاریخی، معمارلیق تاریخی و سایر). تاریخی اسیرگه‌نن توپلوم عمومی بیر «آشاغیلیق کمپلکسی»نه مبتلا اولور و بئله بیر قناعته گلیر کی من اصلینده ضعیف، آشاغی و هئچ نه‌یی اولمایان زاواللی بیر توپلومام؛ اما حاکیم توپلوم گوجلو، بؤیوک میراثا صاحبیب، مدنی و گلیشمیش بیر توپلومدور. انسانلارین آشاغیلیق کمپلکسینه مبتلا اولدوغو کیمی، توپلوملارین دا مبتلا اولماسی مومکون و اتفاقاً چوخ دا یایقین بیر سوروندور.
بئله بیر توپلوم هر معنادا ضعیف بیر توپلومدور و دیرنمک گوج آز اولدوغو اوچون مستعمره اولماغا غایت آچیق وضعیت‌ده‌دیر. بئله بیر توپلومون بوتون مادی معنوی ثروتلری تالانار و انسانلاری کؤله‌لشدیریلر، توپلوم ایسه جیدی بیر مقاومت گؤستره بیلمز.
۳- دیلی یاساقلانمیش و یا ضعیف بوراخیلمیش بیر توپلوم کولتورل (فرهنگی) محصول تولید ائده‌بیلمز. ائتسه ده دیلی حاکیم اولان توپلوم قدر چوخ و کیفیتلی محصوللار اورتایا قویا بیلمز؛ اؤزللیکله ده حاکیم دیلین آرخاسیندا دؤولت گوجو وارسا. بونون ایراندا مصداقی فارس (#تاجیک) دیلی و دونیا دا انگلیس دیلی‌دیر. دولاییسی ایله دیلی ضعیف اولان توپلوم، دیلی گوجلو اولان توپلومون کولتورل محصوللارینی توکتمگه باشلار. بو دوروم مدنی \ کولتورل مغلوبیتی برابرینده گتیرر. کولتورل مغلوبیتین قاچینیلماز و حتمی نتیجه‌سی اقتصادی مغلوبیت و اونون دا قاچینیلماز نتیجه‌سی سیاسی مغلوبیتدیر. دونیا بونون اؤرنکلری ایله دولودور.
دولاییسی ایله چوخ یاخشی بیلمک لازیم کی «دیل» سادجه بیر ارتباط آراجی دئییل. دیل مدنیتین، مدنیت اقتصادین، اقتصاد سیاستین تملی‌دیر.
بونو دا وورغولاماق لازیم کی استعمار یا خود سؤمورگه الزاماً دؤ‌ولتلر آراسیندا یاشانان بیر شئی دئییل. اونون آدی «خاریجی استعمار»دیر. بیر دؤولتین ایچینده فرقلی بؤلگه‌لر و یا توپلوملار آراسیندا دا استعمار ایلیشکیسی موجود اولابیلیر و بونون دا آدی «داخیلی استعمار»دیر. داخیلی استعمار دا خاریجی استعمار قدر چیرکین و ایغرنج‌دیر.
اونا گؤره‌دیر کی «ایراندا تورکلرین استعماری دیل ایله باشلاییب و دیل ایله بیته‌جکدیر». ایراندا تورکلرین دیل مساله‌سی حل اولماسا میلی اؤزگوونلری تام شکیلده یئرینه گلمه‌یه‌جک. میلی اؤزگوون اولمادان دا استعمارا دیرنمک مومکون دئییل.
بو سببله «تورک دیلی رسمی اولسون» شوعاری دا، «آزادلیق، عدالت، میلی حؤکومت» شوعاری کیمی استراتژیک یول خریطه‌سی حالینا گلمه‌لیدیر.
