علی رغم پیش بینی و گنجاندن آموزش زبان مادری اقوام در اصل 15 قانون اساسی مصوب سال 1358 توسط جمهوری اسلامی، تا به حال جهت اجرایی کردن اصل فوق قدم جدی برداشته نشده است. هر چند که از دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی صداهای جسته گریخته ای علی الخصوص زمانهای تبلیغاتی ده گوش می رسید، اما بنابه مصلحتهایی همچنان مسکوت میماند. این روند در شعارهای و بیانیه های انتخاباتی احمدی نزاد، موسوی و کروبی هم ادامه یافت.

 تا اینکه با طرح منشور حقوق شهروندی و بیانیه 10 ماده ای حسن روحانی در انتخابات خرداد ماه 1392 در مورد حقوق اقوام و نهایتا بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، با تعیین مشاور در” امور اقوام واقلیتهای، دینی و مذهبی” بحت مورد نظر تا حدی جنبه عملی به خود گرفت. در این راستا هنوزقدم عملی آنچنانی صورت نگرفته، اخیرأ اعضای فرهنگستان زبان فارسی به اتفاق آراء آموزش زبان مادری را توطه و زیانبار خوانده اند. حال سوالی که اینجا مطرح می شود، اینست که به راستی موضع اعضای فرهنگستان زبان فارسی نظر و دغدغه شخصی ایشان می باشد یا اینکه خبر از پیگیری سیاست زبانی رایج گذشته با القاءات نهادهای سیاسی-امنییتی حکومتی در عرفه بحثهای اخیر دولت روحانی را دارد؟ بعد از سالیان طولانی اجرای یکی از اصول مسکوت مانده قانون اساسی آن هم با تمام ملاحظات سیاسی و امنیتی نیاز به عزم ملی و بسیح امکانات مادی و معنوی جهت اجرای موفق آن دارد. از جمله آن، اطلاع رسانی و تبلیغات رسانه ای یکی از ابعاد مهم آنست، که معمولا حکومت قبل از اجرای سیاست های کلان و عملیاتی کردن پروژه های مهم، از طریق ابزارها و دستگاهای ارتباطی و تبلیغاتی شروع به تبلیغ و ترویج آن می نماید. چنانکه اخیرا در راستای طرح افزایش جمعیت، در کنار بیلبوردهای شهرداری ها، اماکن عمومی،شبکه های ارتباط جمعی و کانالهای تلویزیونی حکومتی، شب و روز اقدام به تبلیغ و ترویج زاد و ولد می نماید. با این حال چطور است که در کشوری که بعد از سالیان سال با تمامی دغدغه های سیاسی و امنیتی، دولت حسن روحانی تصمیم به اجرای طرح آموزش زبان مادری می گیرد ولی ما شاهد کوچکترین حرکتی از سوی رسانه های حکومتی نیستیم؟ به نظر می آید که بایکوت خبری دو دلیل عمده می تواند داشته باشد.  اول اینکه حکومت می خواهد بی سروصدا و به دور از هیجانات اجتماعی این کار را به پیش ببرد. دوم اینکه مقوله آموزش زبان مادری در سیاستگزاریهای نظام تعریف نشده و رغبتی برای آن دیده نمی شود. جدای از مخالفت اخیر اعضای فرهنگستان زبان فارسی که اصولا در حوزه اختیاراتشان نمی گنجد باید جواب سوال را دراظهارت مسولین سیاسی ارشد نظام که قریب به اتفاقشان به بیت رهبری وصلند، جستجو کرد. در واقع موضعگیری اعضای فرهنگستان زبان فارسی هم در راستای ادامه سیاست زبانی است که توسط آیت اله خامنه ای در دیدار اعضای فرهنگستان در آذر ماه امسال بیان داشت. او در این دیدار، از هجوم زبانهای بیگانه به زبان فارسی، از جمله به استعمال اسامی بیگانه در محصولات و نام مغازه ها، انتقاد کرده و خوستار توجه مسولین به این امر شده بود. هر چند که هر کشوری می تواند در مقابل زبانهای خارجی (خارج از مرزهای سیاسی) سیاست مشخصی را اتخاذ نماید. اما بحث ما به جنبه داخلی سیاست مربوطه معطوف می باشد. رهبر در این دیدار به غیر از زبان عربی بقیه زبانها را بیگانه خوانده و خوستار جلوگیری از گسترش آنها می شود. بطوریکه اخیرا شاهد بخشنامه هایی در جهت ممانعت از بکارگیری اسامی ترکی در اماکن عمومی و مغازه ها هستیم. در ادامه این سیاست، شاهد انتقاد غلامعلی حداد عادل از تخطیان به زبان فارسی در کانالهای تلویزیونی حکومتی می باشیم، بطوریکه از اخراج مجری خاطی تلویزیون، توسط مدیر صدا و سیما تشکرهم می کند. نباید فراموش کرد که حداد عادل علاوه بر ریاست فرهنگستان زبان فارسی، با رهبر و بیت رهبری ارتباطی نزدیکی داشته و از چهره های با نفوذ جناح راست می باشد. از سلسله موضع گیریهای دیگرهم می توان به سخنان حمید رضا مقدم فر معاون فرهنگی سپاه پاسدارن در مصاحبه اش با خبرگزاری بسیج گفته است که، «سپاه و بسیج در حفظ و احیای زبان فارسی نقش موثری داشته است.» و حفاظت و پاسداری از زبان فارسی را از وظایف این نهاد دانسته است، اشاره کرد. به این ترتیب باز هم یک نهاد نظامی که وظیفه اش دفاع از مرزها در برابر تهدیدات خارجی می باشد، وارد حوزه فرهنگ هم می شود، که این در راستای رادیکالیزه کردن موضوع فرهنگی و تبدیل آن تهدید امنیت ملی و نهایتا دخالت در حوزه فوق می باشد. اگر به اینها، جهت گیری برخی از نمایندگان محافظه کار مجلس را هم اضافه کنیم، زوایای تاریک مخالفت اعضای فرهنگستان زبان فارسی بیش از پیش روشن خواهد شد که طرح توطه از سوی آنها از کجا نشات میگرد. همه اینها اتفاقات معنی دار درست زمانی می افتد که دولت حسن روحانی تشکیل شده و وعده آموزش زبان مادری جدی تر شده است. چشم انداز پیش رو نحوه و کیفیت اجرای طرح فوق سوی دولت روحانی را به هاله ای از ابهام فرو می برد. بطوریکه زمزمه ایجاد” فرهنگستان زبان ترکی آذری”، که انتخاب واژه ” ترکی آذری” با اما و اگر همراه خواهد بود.

قربان عظیمی

31 ژانویه 2014