سعیده گؤره بیر یازی یازماق فیکرینه دوشندن، زیروه¬سینده سعید دوران بیر زیقوراتین یئره دایانان بئیین، ذئیین، دوشونجه و یازی بوجاقلاریندا چاشمیش قالمیشام. بیر طرفدن سعید کیمی بیر اوجا وارلیغا گؤره یازی یازماق تکلیفی بوینوما آغیرلیق ائدیر، و بیر باشقا طرفدن سعید بئیینه، ذئیینه، دوشونجه¬یه و یازییا سیغان بیریسی دئییل. هر زاددان اؤنجه تانیدیغیم سعیدی اؤز ایچ دونیامدا آختارمالییام! من تانیدیغیم سعید کیمدیر؟ فلسفه و عیرفان یاتاغی اولان آذربایجانین یاشام سیمگه¬سی، سعید، یاراتدیغی ایشیقلی یولدا اینانجلا آددیملایان بیر اینساندیر. سعید اوچون وطن بیر تایسیز ایشیق قایناغی ساییلیر و اونون بوروق-بوروق و دولان-با-دولان یوللاریندا آددیملاماق ایشیق ایچینده اولماقدیر. او ایشیق ایچینده یاتماقدان ایشیق ایچینده آددیملاماغی سئچیر! او یولون سونوندا ایشیق آختارماییر، یولون اؤزنده ایشیقی گؤرور. یولسوزلار کیمی هردن بیر ایشیق گؤروب اونا دوغرو قاچماییر، سعید! او ایشیق ایچینده یاشاییر و ایشیق قایناغینین بیر پارچاسی اولور، او ایشیق یولونون ایشیق قایناغی اولور.
سعید اینسانلیغین باش اوجالیغی و غرورودور. او اینسانلارین آجی چکمه¬مه¬سی اوچون آجی چکن بیر اینساندیر. اؤز آجیلارینی اونودان، و باشقالارینین آجیلارینی جانینا آلان، باشلارا دولانان، جانلارا قوربان اولان بیر اینساندیر. او تانریلارین بویوروغو ایله ایسماعیلللرین باشی کسیلمه¬سین دییه، ایبراهیملره اؤزونو سونان قوچ ایگیتدیر. او قیرمیزی و موبارک بیر ساواشلی حایاتین قوچاقلیق سیمگه-سی¬دیر. او اینسان شخصیتی¬نین قورویوجوسو کیمی ظالیملره قارشی بیر اسفنکس کیمی باش قالدیران و اونلاری حایات سورغولاری ایله سورغویا چکن اوغلاندیر. او بیر میلله¬تین وطن آستاناسینین آسلانی، قالا قاپیسینین قاپلانای، و قالاسینین اوغلانلار اوغلانیدیر. اونون دایانماز قلمی بوتون اینسانلیغین یارالارینا مرحم اولور! اؤزونه گؤره یازماسا دا، اینسانلاری حتی اؤزلرینه ظولم ائتمکدن ده قورویور، و یوزلرجه ظولمه معروض قالمیش اینسانی قوروماق اوچون یازیر. او بیر الینده کیتاب و بیر باشقا الینده قلم ایله کولتورل مدنی بیر ساواش ایچینده جیسارت و دوزوم قالخانلارینا تجهیز اولموش بیر اینساندیر. اونو سارسیتماق اوچون کیتابدان و قلمدن اوزاق ساخلاییب، جیسارت و دؤزومونو الیندن آلماق ایسته¬ییرلرسه ده اونون یاشام کیتابی داها قالینلاشیر، قلمی داها ایتگینلشیر، جیسارتی گئنیشلیر، و دؤزومو زامانا مئیدان اوخویور.
اوخودوخو کیتابلارلاردان یایلادیغی قلم اوخلاری قارانلیغین سینه¬سینی دئشیر و قارنلیق اؤرتویونو ییرتان و یاران دان اولدوز اومود ایشیغینی قارانلیقلاردان یورقون اولان اینسانلارین گؤزلرینه چاتدیریر. قارانلیقا محکوم اولان سعید، ایشیقلی بیر گله¬جه¬گین اومودونو و موشدولوغونو یورقون اینسانلارا سونور. کئچمیشین بوتون ایشیقلی خاطیره¬سی ایله گله¬جه¬یین گونشلی گونلری ده اونون پاریلتیسینا بورجلودور. او آذربایجانین حایات فلسفه¬سی¬نی یاشاییر و آلیندا یازیلان فلسفه¬نی اوره¬ک¬لرده قازیر.
سعید افسانه دئییل! سعید منیم و منیم کیمیلر اوچون بیر اونودولماز گرچک اوسطوره¬دیر. دوغولدوغوندا قارنلیقا مئیدان اوخونوشو، دیل آچیب، آددیملادیغیندا دئوریم یارانیشی، ایلک الیفبا یازیب-اوخودوغوندا ساواش باشلانیشی، و یئتیشگینلیگینده ساواش بیتیشی اوز وئرمیش بو اینسان، فلسفه اوخودوغوندا بیر یارالی وطنین یاریسینین اؤزگورلویونو و باغیمسیلیغینی دادیمساییر. 20 یاشیندان 12 ایل دایانمادان قارانلیقلا ساواشیر و دان اولدوزو اولدوقدا 32 یاشیندا قارانلیغا محکوم اولور. ندن؟
آنا دیلی گونونده توتوقلانمادان ایکی آی اؤنجه 37 جیلد فلسفه، توپلوم بیلیمی، سییاست و ادبیاتا گؤره تورکجه کیتابلارینی آیدینلیق و قارانلیق سینیرلاریندا توتوقلاییرلار. قارانلیق اؤلکه¬سی¬نین اؤلوم گئجه¬سینده ایشیق اؤلکه¬سی¬نین دان اولدوزو اولان سعید، آذربایجان تورک میلله¬تینین خورداد قییاملارینین ایل دؤنومونده، زنگان خییاوانلاریندا حایات یولداشی عطیه خانیمی ایله یورودوکده بیر داها توتوقلانیر و ایهانتلره معروض قالیر. قارنلیق اونو سورگونلویه محکوم ائدیر و او تورپاغینا، کولتورونه و بوتون کیملیگینه خور باخانلارا قارشی اؤزونو توتساقلانان یازیچی بیر عسگر اولمایا سورکله¬ییر. بوتون بو آلیش-وئریشلی حایاتدا او بیر میللتین دردین آلیب، گؤیوللرینه اومود یازماق آل-وئرینه باشلادیقدا قارانلیغین 40ینا دک ائوی اولمایان ائوینین قارانلیق اوتاقلارینا محکوم اولور!

ائل یازیچی¬سی¬
هر یازانا یازیچی دئمزلر، و هر یازیچی¬یا ائل یازیچی¬سی دئمزلر! بیریسی ناغیل یازیر، بیریسی شعر، و باشقا بیریسی¬لری ده بیلگی¬یه گؤره، خالق فولکولورونا گؤره، هونر اوزره، و … یازیلار یازیرلار. آنجاق، بو آرادا بیریسیلری ده واردیر کی خالقین یاشامینا گؤره یازیرلار، اینسانلارین شن و آجی گونلرینی سطیر-سطیر یازیب، بیر میللتین کئچمیشینی ایندیسینه باغلایاراق، گله¬جک گونلرینه حاضیرلاییرلار! اونلارین یازیلاریندا بیر میللتین میللی و اینسانی حاقلاریندان سؤز گئدیر. اونلار حاققین نه اولدوغونو آچیقلاییرلار، ظولمون چیرکن اوزونو گؤرسه¬دیرلر. ائله بونا گؤره ده، بو یازیچیلار دیکتاتورلارین توشونا گلیب، توتالیتر و ظالیم حاکیمیت¬لرین اذیت¬لرینه معروض قالیرلار. بو اینسانلارین یازیلارینین آغ کاغاذلاری آل قانلارینا بویانیر، و قارانلیق زیندانلارین گون گؤرمزلیکلرینده توتساقلانیر. ظالیملرین ظولمو او قدر چیرکیندیر کی اؤزلرینین گؤزلری ده بو ظولملری کاغاذ یازیلاریندا گؤرمه¬یی گؤتورمور، و بو یازیلار سانسورلارا هدف اولور، یازیچیلاری ایسه زیندانلارا! سعید بو یازیچیلاردان بیریسی¬دیر! سعید ائل یازیچی¬سی¬دیر. ائلیمیزین سسی¬نی کاغاذلارا یازیب، گله¬جه¬گه گؤندریر!

سعید بشر حاقلارینین ساووناری
بیرینجی و دوغال حاقلاردان کی هر اینسانا دوغولدوغوندان تعریف¬له¬نر بشر حاقلاریدیر. هر اینسان دوغولدوغوندان بیر آنایا، بیر آتایا صاحیب اولمالیدیر! هر اینسانین آنا دیلی اولمالیدیر! هر اینسانین دوغولدوغوندان سونرا آنا أمجه¬گی¬نی أممه¬یه، اتا اپپه¬یی¬نی یئمه¬یه حاققی وار! هر اینسان دوغولدوغوندان بیر میللی کیملیگی یییه¬لنمه¬لی¬دیر. بو حاقلار اینسانین بؤیومه¬سی ایله آرتیر: یازیب-اوخوماق حاققی، سییاسته قاریشماق حاققی، ایشله¬مک حاققی، ائولنمک حاققی، اوشاق دونیایا گتیرمک حاققی، و بیر سؤزده یاشاماق حاققی! بوتون سییاسی، ایقتیصادی، ایجتیماعی و مدنی حاقلار هر اینسان اوچون لازیم و گرکله¬نیر!
سعید بشر حاقلارینی بیرینجی وهله¬ده اؤزونه و عائله¬سینه ایسته¬ییر! هئچ اینسانی بو حاقلاری اؤزونه و چئوره¬سینه ایسته¬مک اوچون سوچلاماق اولماز! او ایکینجی وهله¬ده، اؤز چئوره¬سینده اولان، اونلارلا بارابار دیل و کولتور آجی¬سی چکن تورک اینسانلارین حاقلارینی ساوونور! و سونرالار ایسه، دونیادا یاشایان بوتون اینسانلیق حاقلارینی ساوونمایا قالخیر! سعید بؤلوجو بیر اینسان دئییل! او اینسانلاری دیلینه گؤره، رنگینه گؤره، دینینه گؤره، دیشی-أرککلیگینه گؤره، و … بؤلمور! او اینسانلارین دوغا اینسان اولدوغونا اینانیر و اونا دوغانین بوتون وئردیگی حاقلاری ساوونور. اؤز حاققینی آلمایان باشقاسی¬نین حاققی¬نی دا آلا بیلمز آتا سؤزونه اینانیب، اؤز بشر حاقلارینی ساوونور! اونون بشر حاقلاری سنین و منیم و بوتون اینسانلیغین بشر حاقلاریدیر.
او بو حاقلاری 1948ده بیرلشمیش اولوسلارین پاریس¬ده آنلاشدیغی «بشر حاقلاری اعلامییه-سی»نه بوشلو دئییل! آنجاق، بو اعلامییه¬نی اینسانلیغین غرورو کیمی آلقیلاییر، و اونو ایلک اینسانلیق توپلومونون یازدیغی حاقلار کیمی تانیییر و اونون سطیر-سطیرینه اینانیر. او بو اعلامییه¬ده گلن حاقلارا تبصیره آرتیرمیر و اونون ایلک مادده¬سینی اوجا سسله باغیریر:
بوتون بشر ائولادی اؤزگورلوق (آزادلیق)، منزیلت و حاق باخیمیندان بارابار دوغولورلار. اونلارا عقل و ویجدان وئریلیب دیر، و بیر-بیری ایله قارداشلیق روحیه¬سی ایله داورانمالیدیرلار.
سعید فلسفه اؤرگنجی¬سی ایدی. اونون بیرینجی بیلگی وارلیغی اینسان و اینسانین یاشادیغی ساییلیر. او اینسانلارین یاشام فلسفه¬سی اوستونده چالیشیر و حیکمت، و حاققین نه اولدوغونو یاخچی بیلیر. سعید بشر حاقلارینین أن حاقلی ساووناریدیر.

فلسفه¬چی سعید
اینسانین یاشادیغینین نئجه¬لیگینه فلسفه قرار وئریر! بشر حاقلاری ایسه نئچه مین ایللیک بیر فلسفه ساواشیندان دوغولوب دیر. فلسفه یاشام اوچون گرکن وارلیق، بیلینج، ده¬یرلر، بئیین، ذئیین، و دیل کیمی باشلیقلارین اوستونده تارتیشمادان یارانیر. عیرفان، اوسطوره، دین، خورافات، و … باخیش آچیلارینین ترسینه، فلسفه اینتیقادی بیر باخیشلا، منطیق و عاقلا سؤیکنیر. او بوتون وارلیغین چرده¬یی-نی آختاریر و هر بیر وارلیغا او چردک اوزوندن ده¬یر وئریر! بللی کی فلسفه ده، اینسان بو چرده¬یین أن ده-یر وئردیغی وارلیق ساییلیر. فلسفه¬چی اینسانلار بیلگی¬ و حیکمت سئون اینسانلاردیلار. اونلار هر آددیم آتدیقدا بیلگییه آرخالانیب، آتدیقلاری آتدیمین حیکمتینی دوشونورلر. سعید ده بو فلسفه¬چی اینسانلاردان ساییلیر.
سعید آذربایجان میللی حرکتینین و آذربایجان میلله¬تی¬نین بوتون چکدیغی آجیلارینی فلسفه بوشلوغونا باغلایاراق، بو فلسفه¬ بوشلوغونا و قارما-قاریشیقلیغینا گؤره آراشدیریردی. او اوغوز ائللری، کوروغلو، بابک، نسیمی، نبی، کرم، ستارخان، خییابانی، محمد امین، پیشه¬وری، ائلچی¬بیگ، و … بوتون خالق قارامانلارینی آراشدیراراق، آذربایجان و تورک میلله¬تی¬نین فلسفه یاشامینا توخونماق ایسته¬ییردی. مینلرجه ایل حوکوم سورموش بیر خالقین نئجه اؤز آنا دیلینده یازیب-اوخوماق حاققینی بو گونه دک آلا بیلمه¬دیگینی آراشدیریردی سعید! اوسطوره¬لری یاشایان و باشقا میللتلره افسانه¬لری یازدیران بیر میلله-تین، بو گونکو گونلرینده اولان دورومونون ندنلیگینی آراشدیریردی سعید. او آذربایجانین و تورکون یاشام فلسفه¬سی¬نی آراشدیریردی. او ائرمنی قاندان قورخار دئین میلله¬تین ندن قاندان قورخدوغونو آراشدیریردی! او آذربایجانین هر ایکی تاییندا کئچن اولایلاری آچیق گؤزلرله ایزله¬ییر، و فارس، روس، ائرمنی، کورد و دونیا امپریالیزیمین تورک میلله¬تی¬نین باشینا گتیردیکلرینین فلسفه¬سی¬نی آراشدیریردی. منجه، سعید أن دوغرو یولو عاقیل و حیکمته دایاناراق گئتمک ایسته¬ییردی! او بیر فلسفه اؤرگنجی¬سی¬ اولاراق، اؤرگندیکلرینی اؤز میلله¬تی اوچون یارارلانیردی.

آذربایجان ماندئللاسی
آذربایجاندا ایسلام دونیاسی¬نین ایلک دموکراتیک جومهورلوغونون یارانیش گونلرینده ایچ استعمار آلتیندا یاشایان گونئی آفریقادا دوغولان نئلسون ماندئللا، آتاسیندان اونا یئتیره بیلن بوتون دؤلت ایشلرینی بیر یانا بوراخیب، اؤز سییاسی فعالیت¬لرینه گؤره بیل¬یورددان ائشیگه آتیلاندان سونرا، بیر حقوقی شیرکتده ایشه باشلایاراق، حقوق ریشته¬سینده تحصیله باشلادی. او اینسان حاقلارینا سؤیکنه¬رک، گونئی آفریقادا آپارتاید حاکیمیت ایله ساواشماغا باشلادی. او بیرینجی وهله باریش و خشونتسیزلیک دیلی ایله ساواشا باشلاسا دا آپارتاید حاکیمیتینده خییانت ایتتهیامی ایله توتساقلاندی و نئچه ایل موحاکیمه¬دن سونرا بو ایتتیهامدان تبرئه اولاندان، آپارتاید ایله یالنیز سیلاح دیلی ایله دانیشماق گرکدیگینه ایناناراق بیر نیظامی تشکیلات ایچینده سیلاحلی ساواشا باشلادی و ایکی ایله یاخین ساواشاندان سونرا 1963دن 27 ایله دک توتساقلاندی. او 1990دا میللتین «ماندئللانی آزاد ائدین» شوعاری ایله آزاد اولاندان سونرا، باریش دیلی ایله اؤز میللتینین میللی حاقلارینی ساوونماغا ترجیح وئردی و نهایت ده آذربایجانین ایکینجی دئموکرات حاکیمیتینین قورولدوغو ایللرده، گونئی آفریقانین ایلک دئموکرات حاکیمیت¬ین جومهور باشقانی اولدو. او باریش و ساواش سیمگه¬سی اولاراق گونئی آفریقالی¬لارین «بابا»سی (بؤیوک آتاسی) آدلاندی.
سعید ایسه 1976دا دوغولدو و 1994ده 18 یاشینا دولاندا ماندئللانین جومهور باشقانی اولان ایللرده، حاققین نه اولدوغو ایله و فلسفه¬نین اینسانا نه حایات بیچدیگیله تئهران بیل¬یوردوندان تانیش اولدوغوندا، ماندئللانین 1990 دان باشلادیغی باریش و خشونت¬سیز حرکتلرینه دایاناراق آذربایجان میللی حرکتینه قاتیلدی. او 14 ایل بو ساواشی سوردو و بوتون باریش یوللاری ایله اؤز میللی تاپدالانمیش حاقلارینی ایسته¬دی و سونوندا 8 ایللیک زیندانا محکوم اولدو. اونون ماندئللا ایله فرقی اونون ماندئللانین تجروبه¬سینه دایاناراق، سیلاحا و خشونته أل آپارماماسی ایدی، و ماندئللانی توتساقلایان آپارتاید حاکیمیت ایله سعیدی توتساقلایان حاکیمیتین فرقی بو ایدی کی سعیدی باریش یولو ایله ساواشدیغینا گؤره 8 ایل توتساقلادیلار، حال بو کی، آپارتاید ماندئللانی باریش ساواشینا گؤره یوخ، بلکه سیلاحا أل آپارماق سوچونا 27 ایل توتساقلادی!
ماندئللا ایله سعیدین بیر نئچه باشقا فرقلری ده واردیر: 1-سعید بیر آذربایجانلیدیر و اوچ دؤنه میللی و دئموکرات حاکیمیت قوران بیر میلله¬تین ائولادی¬دیر. 2-سعید فلسفه اؤیرنجی¬سی¬ ایدی و تئهران بیل-یوردونون أن زکی اؤیرنجی¬لریندن ساییلیردی، او بیر فلسفه¬چیدیر. 3-سعید ماندئللانین باریش یولو ایله ساواشماق تجروبه¬سینه مالیک¬دیر. 4-سعید ائوینده یوخ، ائوین زیندانیندا توتساقلانیب! 5-سعید اینترنتین و مئدییانین أن گوجلو ایللرینده یاشاییر! 6-سعید بیر ژورنالیست¬دیر. 7-سعید آپارتاید حاکیمیتی ایله یوخ، اوندان نئچه قات توتالیتر بیر حاکیمیت ایله ساواشیر. 8-سعید 1963ده یوخ، 2008ین یاز آیلاریندا توتساقلانیب! 9-سعیدین عطیه¬سی واردیر! 10- سعیدین آرخاسیندا آذربایجان میلله¬تی واردیر.

سعید چیناری
سعیدی بیزدن اوزاقلاشدیردیلار! سعیدی بیزدن آلدیلار! سعیده هله¬لیک الیمیز چاتمیر! آنجاق، هر نه قدر سعیدین آیریلیغی آجی وئرسه¬ ده، هر نه قدر ده اؤزوموزو چاره¬سیز دوشونسک ده، سعیدین ایشیق یولوندا یورویه بیلریز! اونون فلسفه، توپلوم بیلیمی، سییاست و ادبیات تورکجه کیتابلارینی اوخویا بیلریز! بیز ده سعید کیمی اولوب، بئیینلری قارانلیق ایچینده قارالمیش اینسانلارلا دانیشیغا کئچه بیلریز. بیزده اونون گئتدیگی یازیچیلیق و ژورنالیستلیک اؤیرتیم کیلاسلارینا گئده بیلریز. بیزده آنا دیلی گونو حایات یولداشلاریمیزلا ال-اله میللتیمیز ایچینده یورویه بیلریز. بیز ده اونون کیمی اولماسا دا، گئجه¬لره، و قارانلیقلارا ایشیق ساچماق اوچون بیر خیرداجا شام یاندیرا بیلریز! بیز سعید کیمی بیر یازیچی عسگر اولانماساق دا، بیر اوخوجو عسگر اولا بیلیب، ان آزی اؤزوموزو قارانلیقلاردان قورتارا بیلریز، و هئچ اولماسا دا داریسقال دوشونجه¬لردن قورتولاراق، اؤزگورلویو ایچ دونیامیزدا تجربه ائده بیلریز.
سعیدین یانلیز 37 یاشی واردیر و آزادلیغیندا آذربایجان ماندئللاسینین 40 یاشی اولاجاقدیر. آنجاق، سعیدین 40 یاشلیغی آذربایجانین میللی حاقلارینین تاپدالاندیغینین 95 یاشلی اولدوغو آنلامیندادیر! سعیدین 40 یاشلیغیندا، بو قوجا تاپدالانمانین و حاقسیزلیغین اؤلوم زمانی گلیب چاتاجاقمی، گؤره¬سن! بوتون آرزیرلاریمیزی سعید کیمی بیر هوندور چینار آغاجینین پوتالارینا باغلاییریق!